Отбасылық қатігездікке ұшыраған әйелдер мен балалар проблемасы аясындағы фильмдерге талдау.

«The Color Purple» («Тұтқын әйел») фильмі – отбасылық қатігездікке ұшыраған әйелдер мен балалардың өмір шындығын өте дәл бейнелеген ең әсерлі туындылардың бірі. Бұл фильмде әсіресе афроамерикалық әйелдердің ХХ ғасырдың басында бастан өткерген зорлық-зомбылыққа толы өмірі көрсетіледі. Басты кейіпкер Сили кішкентайынан-ақ зорлық көріп өседі: туған әкесі оны жүйелі түрде қорқытып, бірнеше рет зорлайды және осыдан кейін екі баласын тартып алып, басқа жаққа сатып жібереді. Бұл жағдай оның психологиялық күйіне терең жара салады. Әйел зорлық көргенде тек дене жарақаты емес, оның ішкі жан дүниесіне түскен ауыр соққы қалатыны осы фильм арқылы айқын көрсетіледі. Сили өзін пайдасыз, құқығы жоқ жан ретінде қабылдай бастайды. Бұл — тұрмыстық зорлықтың ең қауіпті салдарының бірі, өйткені жәбірленуші өз өмірін өзгертуді армандай да алмай қалады.

https://farabi.university

Фильм Силидің кейін күйеуге ұзатылуымен жалғасады. Алайда оның жаңа отбасы да оған бақыт әкелмейді. Жолдасы оны тек үй жұмысына жұмсап, тұрақты түрде ұрып-соғып, кемсітеді. Оның әрбір әрекеті бақылауда болады, тіпті сөйлесуге де рұқсат берілмейді. Бұл — қазіргі қоғамда «эмоционалды абьюз» деп аталатын психологиялық қысымның айқын көрінісі. Фильм көрерменге зорлық тек соққы емес, адамның еркіндігін басу, оның жеке пікірін, ойлау қабілетін жою екенін ұғындырады. Сили ұзақ жылдар бойы қорлыққа шыдап өмір сүреді, өйткені ол өзін өзгертетін, құтқаратын күшті таба алмайды. Бұл көптеген әйелдерге тән жағдай: олар ұят, қорқыныш, тәуелділік салдарынан абьюзерден шыға алмайды.

Фильмде балалар да зорлықтың құрбаны ретінде айқын көрінеді. Силидің өгей балалары да әкелерінің агрессивті тәрбиесін көреді, ал бұл олардың мінезіне терең әсер етеді. Отбасындағы зорлық тек әйелге емес, сол үйдегі барлық балаға психологиялық жара қалдырады. Қазіргі әлеуметтік зерттеулер көрсеткендей, зорлықты бала көрсе, кейін өзі де агрессорға айналу қаупі жоғары. Фильм осы тұйық шеңберді шебер көрсетеді: зорлық көрген бала ертең зорлық жасаушы болуы мүмкін. Сондықтан фильм тек әйел мәселесін емес, тұтас ұрпақ қауіпсіздігі мәселесін қозғайды.

Бірақ фильм тек ауырлықты көрсету үшін ғана түсірілмеген. Ол әйелдің рухани оянуы мен күшеюін де бейнелейді. Силидің өміріне еркіндік пен үміт әкелетін әйелдер пайда болады. Солардың бірі — София. Ол өзіне қол көтерген ер адамға қарсы қатты төтеп береді және өзінің қадірін ешкімге таптатпайтынын дәлелдейді. Софияның бейнесі арқылы фильм әйелдің өз құқығын қорғауы, өзіне сенуі — қатыгездікке қарсы ең күшті құрал екенін көрсетеді. Сонымен бірге Шаг Авери атты еркін ойлы әйел де Силидің жанын жігерлендіреді, оған өзін сүюді, өз өмірін бағалауды үйретеді. Психологиялық тұрғыдан бұл өте маңызды: қолдауы бар әйел қиындыққа қарсы тұра алады.

Фильмде ағартушылық аспект те бар: білімсіздік пен ақпараттың жоқтығы әйелді тәуелді жағдайда ұстап тұрады. Сили алғаш рет хат жазып, өз ойын сөзбен жеткізе бастаған сәт оның бостандыққа қарай алғашқы қадамы ретінде көрсетіледі. Бұл — өзін-өзі тану және өз құқығын түсіну процесі. Фильм әйелдерді қоғам тарапынан қолдау, білім беру, психологиялық көмек көрсету — зорлықтың алдын алуға ықпал ететін негізгі жол екенін меңзейді.

Туындының ең әсерлі тұстарының бірі — отбасы мүшелерінің қайтадан табысуы. Сили ұзақ жыл іздеген балалары мен әпкесінің тірі екенін білгенде, оның бойындағы өмірге деген сенім күшейеді. Бұл көрініс жәбір көрген адамның тағдырын өзгертуге үміттің және әлеуметтік байланыстың рөлі зор екенін дәлелдейді. Дегенмен фильм әділетсіздікпен күрес күрделі әрі ұзақ болатынын да жасырып қалмайды. Силидің күйеуі де соңында өзгеріп, адамгершілік жолына түсуге талпыныс жасайды. Бұл — зорлық жасаған адамды тек айыптау жеткіліксіз, оның да түзелуіне мүмкіндік беру керек деген әлеуметтік ойды алға тартады.

Фильм қоғамға зорлық құрбандарын тыңдауды, оларды кінәламай, керісінше көмектесуді үйретеді. «Үйдің ішіндегі мәселе» деп көз жұма салу — зорлықтың жалғасуына жағдай жасау екенін еске салады. Әйел — тек отбасының емес, қоғамның тірегі. Оның қауіпсіздігі мен құқығын қорғау – бүкіл әлеуметтік жүйенің міндеті.

Қорытындылай айтқанда, «The Color Purple» фильмі – отбасылық қатігездік пен зорлық-зомбылықтың әйелдердің өмірін қалай күйрететінін, сондай-ақ қолдау, махаббат пен білім арқылы әйелдің өз тағдырын өзгерте алатынын терең әрі шынайы жеткізген туынды. Оның әлеуметтік маңызы өте жоғары: фильм адамдарды зорлық мәселесіне бейжай қарамай, әйелдер мен балалардың қауіпсіз өмір сүру құқығын қорғауға

Орындаған: Думан Құралай

Жетекші: Авсыдыкова Құралай