Қоршаған ортаға әсер ететін техногендік аппараттар

Қоршаған ортаға әсер ететін техногендік аппараттар

Қазіргі уақытта адамзаттың өмірі мен дамуы ғылым мен техниканың жетістіктеріне негізделген. Әрине, бұл жетістіктер қоғамның барлық саласында елеулі өзгерістерді әкелді, бірақ олар қоршаған ортаға да кері әсерін тигізді. Техногендік аппараттар, немесе технологиялар мен құрылғылар, адамзаттың өндірісіне, энергетикасына, көлігіне және т.б. қажет болатын құрылғыларды қамтиды. Бұл аппараттардың жұмыс істеуі барысында қоршаған ортаға шығатын зиянды заттар мен әсерлер көбейіп, экологиялық тепе-теңдікті бұзуы мүмкін.

---

1. Техногендік аппараттардың түрлері және олардың экологияға әсері

Қазіргі заманғы қоғамда қолданылатын түрлі техногендік аппараттар түрлі экологиялық мәселелерге әкеліп соғуда. Олардың ішінде ең кең таралғандары:

• Өндірістік аппараттар: Жоғары технологиялық өндірістерде пайдаланылатын құрылғылар, мысалы, химиялық зауыттар, металлургия саласындағы машиналар, энергетикалық станциялардың аппараттары.

• Энергетикалық аппараттар: Жылу энергетикасы, атом энергетикасы, жаңартылатын энергия көздері — барлығы қоршаған ортаға әсер етеді. Энергия өндірісі көбінесе су мен ауаға зиянды қалдықтарды шығару арқылы жүзеге асады.

• Транспорттық аппараттар: Автокөліктер, ұшақтар, кеме қатынасы, теміржол және басқа да көлік түрлері табиғатты ластайды.

• Құрылыс және ауылшаруашылық аппараттары: Бұл құрылғылардың жұмыс істеуі кезінде табиғат ресурстарының шамадан тыс пайдаланылуы байқалады.

Өндірістік аппараттардың экологияға әсері

Өндірістік процестерде қолданылатын техникалық құралдар ауаға, суға және топыраққа зиянды қалдықтар шығарады. Мысалы, химиялық зауыттар мен металлургиялық өндірістердің аппараттары газдар мен сұйық қалдықтарды шығаруы мүмкін, бұл ауа мен судың ластануына әкеледі.

Факт: 2015 жылы Қытайда орын алған Суэц теңізіндегі апат кезінде, әртүрлі өндіріс орындарынан шыққан токсиндер суды қатты ластап, экосистеманың бұзылуына себеп болды.

Энергетикалық аппараттардың экологияға әсері

Энергетика саласындағы көптеген аппараттар табиғи ресурстарды көп пайдаланады. Әсіресе, көмір, мұнай және табиғи газ сияқты қазба отындары арқылы энергия өндіретін электр станциялары қоршаған ортаға айтарлықтай әсер етеді. Бұл отындарды жағу кезінде ауаға зиянды газдар (көмірқышқыл газы, күкірт диоксиді, азот оксидтері) бөлініп шығады, бұл ауа сапасын төмендетеді және климаттың өзгеруіне ықпал етеді.

Факт: Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДСҰ) мәліметі бойынша, атмосфераға шығарылатын зиянды газдардың көпшілігі электр станциялары мен көлік құралдарынан шығарылады.

Транспорттық аппараттар мен көлік құралдары

Көлік құралдары (автокөліктер, ұшақтар, кемелер) күнделікті өмірде ең көп қолданылатын техногендік аппараттар болып табылады. Олар қоршаған ортаны түрлі жолдармен ластайды: бензин мен дизель отындары түтін шығарады, бұл ауа сапасына кері әсер етеді. Сонымен қатар, көлік құралдары топырақты да ластайды, әсіресе көлік қозғалысы көп аймақтарда.

Факт: 2019 жылы бүкіл әлемде 1,4 миллиардқа жуық автокөлік тіркелген, олардың шығаратын зиянды газдары ауаны ластап, көптеген экологиялық проблемаларға себеп болды.

Құрылыс және ауылшаруашылық аппараттары

Құрылыс саласында қолданылатын техника (крандар, экскаваторлар, цемент зауыттары) мен ауылшаруашылық техникалары (тракторлар, дәнсепкіштер, пестицидтерді бүрку аппараттары) табиғатты ластауға, сондай-ақ топырақтың құнарлығын жоғалтуға әкеліп соғуы мүмкін. Техникалық құралдар арқылы ормандарды жою, табиғи экосистемаларды бұзу, пестицидтерді қолдану салдарынан биоалуантүрлілікке нұқсан келтіреді.

Факт: 2010 жылдары, Қазақстандағы Арал теңізінің құрғауы нәтижесінде ауылшаруашылық техникаларының қолданылуы мен сол аймақтағы экологияның бұзылуы экологиялық дағдарысқа әкеліп соқты.

---

2. Техногендік аппараттар мен климаттың өзгеруі

Техногендік аппараттардың табиғатқа әсері тек жергілікті экологиялық мәселелермен шектелмейді. Олар ғаламдық деңгейде де климаттың өзгеруіне ықпал етіп отыр. Әсіресе, өндіріс, көлік және энергетика салаларындағы техногендік аппараттар көмірқышқыл газының көп мөлшерін шығарып, Жердің жылынуына себеп болуда. Жердің орташа температурасы көтерілуі су деңгейінің көтерілуіне, құрғақшылық пен аптап ыстықтардың жиілеуіне әкеліп соғады.

Ғаламдық жылыну және техногендік аппараттар

Ғаламдық жылыну – қазіргі кезде басты экологиялық мәселе. Әлемде климаттың өзгеруімен байланысты апаттар жиіленіп, адамзатқа қауіп төндіріп отыр. Адамның қолымен жасалған техногендік аппараттардың көпшілігі осы ғаламдық жылынуға үлес қосуда.

Факт: 2019 жылы жаһандық орташа температура 1,1 градусқа артты, бұл өткен ғасырдың соңындағы деңгеймен салыстырғанда айтарлықтай жоғары. Ғаламдық жылынудың негізгі себебі — көмірқышқыл газының жоғары концентрациясы.

---

3. Техногендік аппараттардың экологиялық әсерін азайту жолдары

Техногендік аппараттардың қоршаған ортаға тигізетін теріс әсерін азайту үшін бірнеше шаралар қолданылуда. Олар тиімді энергия пайдалануды, қалдықтарды қайта өңдеуді және экологиялық таза технологияларды дамытуға негізделеді.

Қалдықтарды өңдеу және қайта пайдалану

Қалдықтарды қайта өңдеу экологияның сақталуына үлкен әсер етеді. Қоқыс пен зиянды қалдықтар табиғатқа тікелей әсер етеді, бірақ оларды қайта өңдеуге болатын көптеген құрылғылар мен техникалық аппараттар бар.

Факт: Жапонияның Токио қаласында қоқысты қайта өңдеу жүйесі өте тиімді жұмыс істейді, олар тек қалдықтардан алынатын энергия арқылы 1 миллион үйді электрмен қамтамасыз етеді.

Жасыл энергия және жаңартылатын ресурстар

Жаңартылатын энергия көздерін пайдалану, мысалы, жел және күн энергиясы, техногендік аппараттардың экологиялық салдарын азайтады. Бұл энергия көздері көмірқышқыл газын шығармай, экосистемаға зиян келтірмейді.

Факт: 2020 жылы Дания елінде жел энергиясынан өндірілген энергия елдің жалпы энергия тұтынуының 50%-ын құрады.

---

Қорытынды

Қоршаған ортаға әсер ететін техногендік аппараттар әрқашан дамудың нәтижесі ретінде пайда болып отыр. Дегенмен, олардың экологияға тигізетін кері әсерлерін азайту үшін адамзаттың жауапкершілігі өте маңызды. Жаңартылатын энергия көздерін пайдалану, қалдықтарды қайта өңдеу және экологиялық таза технологияларды дамыту арқылы біз табиғатты қорғап, экосистеманың тепе-теңдігін сақтай аламыз. Адамдар осы мәселелерге байыппен қарап, табиғатты сақтауға және келешек ұрпаққа таза орта қалдыруға міндетті.

 

 

---