Дельфин туралы аңыз

І
Шалқар теңіз жағасында,
Қарт балықшы тұрыпты.
Бірде іңір арасында
Ұлын ертіп шығыпты.
Көк теңіздің айдынында,
Байқау үшін шамасын.
Отырғызып қайығына,
Жіберерде баласын:
- Мұрагерім енді менің,
Өзіңсің ғой, шырағым.
Жасым болса келді менің,
Енді қанша тұрамын.
Көзімнің бұл тірісінде, -
Депті, - сынап көрейін.
Куә болып бір ісіңе,
Мен батамды берейін.
Бүгін жалғыз жіберемін,
Құрған ауды тартуға.
Мен Тәңірден тілер едім:
«Жазсын аман қайтуға».
Жолың болсын, бөгелме енді,
«Жалғызбын», - деп жасыма.
Өзің қайтып келер кезді,
Мен күтемін асыға.

ІІ
Көк теңізде тербетілген,
Қайық есіп келеді.
Таңғы майда жел бетінен,
Аймалайды, өбеді.
Келеді ол үмітпенен,
Ауды тартып қайтам деп.
«Міне, азамат жігіт!» - деген,
Ата сөзін айтар деп.
Осылайша ол қиялдаса,
Тасқындайды жігері.
Ал қайығы алға жылжып,
Толқынды қақ тіледі.
Тербетілген жаңа ғана,
Теңіз кенет толқыды.
Көбік шашып баяу ғана,
Дөңбекшиді толқыны.
Қас қағымда алай-түлей,
Болып кетті төңірек.
Ал толқындар жөңкіледі
Сиырлардай мөңіреп.
Кейде иттердей абалаған,
Қайықты кеп қағады.
Күресуге жарамаған
Су түбінде қалады.
Мұны жақсы түсінеді,
Балықшының баласы.
Жұмсап көрмек күшін енді,
Жеткенінше шамасы.
Болса да бір қорқынышты,
Теңіз үсті үрейлі.
Көз ашқаннан толқын құшты,
Көрді талай дүлейді.
Сондықтан да бәрі мұның,
Өткінші бір сияқты.
«Керегі не жабығудың», -
Деп өзін ол жұбатты.
Сұрапыл да басылмады,
Үсті-үстіне үдейді.
Күн көзі де ашылмады,
Қап-қара боп түнерді.
Бала бәрін елемеді,
Алған беттен қайтпады.
Тек есіне келе берді,
Атасының айтқаны.
Үйдей толқын көтеріліп,
Қайығын кеп ұрғаны.
Аш қасқырдан бетер ұлып,
Дүлей үдеп тынбады.
Балықшыны қүшып алды,
Құшағына сұрапыл.
Ал қайығын ұшырды әрі,
Шама қайда қуатын?
Қалай шыдап тұрады көп,
Бала суға тұншықты.
Аузын теңіз буады кеп,
«Өлдім» деген үн шықты.

ІІІ
Қария отыр жағалауда,
Екі көзі төрт болып,
Қайық қайда,
Бала қайда?
Іші жанған өрт болып.
Бір кез дауыл басылды да,
Қалың тұман тарады.
Күннің көзі ашылды да,
Шал алысқа қарады.
Толқын айдап жағалауға,
Алып келді қайықты.
Мына жайды бағалауға,
Шамасы жоқ байыпты.
Қайықты кеп бас салғаны,
Қарт балықшы шыдамай.
Екі көзден жас парлады,
Қалай тұрмақ жыламай.
Кемсеңдеді, егіледі,
Аймалайды қайықты.
Жас толассыз төгіледі,
Бәріне өзі айыпты.
- Жібердім бұл көк теңізге,
Неге ауды тартуға?
Хабарсыз ол кеткені ме,
Мені тастап артына.
Қалдырғанша тірі мені,
Неге алмадың, Жаратқан!
Бүйткен құрсын күні, тегі,
Айрылдым ба қарақтан?!
Қайтар менің құлынымды,
О, Тәңірім, тілерім.
Тірі болып бұ ғұмырды,
Қалай кешіп жүремін?
Осыны айтып жалбарынып,
Шал теңізге қарады.
Қалды бір сәт аңтарылып,
Ой ғайып боп жаңағы.
Көзіне шал сенерін де,
Сенбесін де білмеді.
Отыр теңіз кемерінде,
Тынбай елес дүрмегі.
Ал Тәңірім қолдасын да,
Тілегімді жаңағы.
Құдай менің көз жасыма,
Қайтарды ма баламды?»
Осыны ойлап сүрткіледі,
Орамалмен көздерін.
Жел кеудесін түрткіледі:
«Балаң емес өзге кім».
Жанарымен қайта ашылған,
Бақса теңіз жағасын.
Дәу балықтың арқасынан
Түсіп жатыр баласы.
«Құлынымдап» ұмтылды кеп,
Тұрар қалай жан шыдап.
Жүрек тулап, бұлқынды кеп,
Қуаныш жас тамшылап.
«Айналайын, тірімісің,
Көз жасыма келдің бе?
Мен қайғысыз жүру үшін,
Тәңірім қайтып берді ме?»
Деп көңілі босап тағы,
Сүйіп жатыр баланы.
Бауырынан босатпайды,
Көзінен жас ағады.
Қайғы бұлты алыс қалды,
Көңілі енді жай табар.
Шал осылай табысқан-ды,
Баласымен қайтадан.

IV
Болғаннан соң мауқын басып,
Бала асып-саспады.
Атасына бар сырды ашып,
Әңгімесін бастады.
- Құрған ауға жеткен кезде,
Күн бұзылды кенеттен.
Түй көрінбей кетті көзге,
Қайтпақ болдым мен еппен.
Қара дауыл үдей соқты,
Қайықты су басты да,
Сол кез менен ерік кетті,
Қанатымды қайырды.
Жаға жаққа ауады аңсар,
Дүлейменен алыстым.
«Өлдім-ау!» - деп шала-жансар,
Бір томарға жабыстым.
Есім жисам бір уақыт,
Жүзіп келем айдында.
Тірі екенмін, міне, бақыт,
Жойылғандай қайғым да.
Байқасам мен астымдағы,
Томар емес, дәу балық.
Әуелгіде састым-дағы,
Кейін міндім жайланып,
Бір сыр бар-ау, сірә, мұнда,
Өзім бірден ұқпаған.
Сол дәу балық сұрапылда,
Мені ажалдан құтқарған.
- Иә, балам, расында,
Жолың сенің болыпты.
Бірақ сенбей жүретінмін,
Көз көрмесе болмайды.
Апат болса, балықшылар
Дүлейден жол таба ма?
Ал дельфиндер алып шығар,
Аман-есен жағаға.
«Дельфин досы адамдардың», -
Дейтін ерте кезде де.
Соның сырын жаңа аңғардым,
Сенбеуші едім өзгеге.
Ол ақылды, мейірімді,
Судағы көп балықтан.
Таңғалдырып күллі елді,
Мұны ісімен танытқан.
Жағалауға баланы іздеп,
Дельфин келе беретін.
«Соны көріп қаламыз», - деп,
Жұрт қызығып келетін.
Әрең шыдап тұра алатын,
Көргенде оны бала да.
Санын соғып қуанатын,
Отыра алмай жағада.
Сағынышпен табысатын,
Дельфинменен екеуі.
Мауқын басып қалысатын,
Достыққа не жетеді!
Күн ұзаққа жалықпастан,
Теңізде асыр салатын.
Толқында ойнап көбік шашқан,
Мауқын басып қалатын.
Достық ниет ойындарын,
Қарт балықшы құптады.
Аңыз дельфин жайындағы
Шындық болып шыққаны.

---