Қара қарға — үміт құсы

(баллада)
Анам Сапаргүлдің ағасы майданда хабарсыз кеткен Есімхан Тыныбаевтың жесірі Ұзатардың өмірінен...

Арпаның уатып жармасын,
Тегершік диірменге жармасып.
Иегі қисайған бір кемпір,
Сарнасын ал келіп, сарнасын...
...Батысқа батырып күнімді,
Булығып басқанша үнімді.
Көрсетсей көзіме ұлымды,
Қайтарсай бұрынғы күнімді.
Жаныма қондырған жарасын,
Өшір сен соғыстың шаласын.
Қай жаққа әкетіп барасың,
Көрсетпей қозымның қарасын.
Ұлым кеп, тұрғандай қасыма,
Құсым кеп қонғандай басыма.
Шашыла бердің-ау шашыла,
Талқаным, аяның осы ма?!
Құдайым, аллам-ау, не еткенің,
Мұның не арпаны төккенің.
Әлде сен, жан балам ризығын,
Татпастан кетсе екен деп пе едің?
Я құдай, кешпеймін мұныңды,
Айт маған сырыңды, шыныңды.
Көзіме көрсет тек ұлымды,
Тұманнан аршып бер, күнімді.
Маңдайың жарқырап ашылғай,
Жүрек тұр аптығып басылмай.
Жарма да жан-жаққа шашылды-ай,
Болмап еді, дәл бұлай, осындай»
Құр қиял, құр арман не берер,
Сағым да мазақ қып жөнелер.
Ұлы боп көрінер көзіне,
Қарайған, түнерген төбелер.
Көздері тұнып кеп мұңдарға,
Кемпірің ауырып тұрғанда.
Қара ағаш басына қарқ етіп,
Қонды кеп бір қарға.
«Сүф...сүфф, қара құсым, ақ сөйле,
Ақ қозым келер, тағы сөйле.
Сүф...сүфф!
От ішінде мақта еді,
Балам алыс жақта еді,
Оны алғанша құдайым,
Өлтіргейсің тап мені.
Сүф, сүф, сүф!
Қара құсым, ақ сөйле!
Аққозым келер күн бар ма?!
Айналайын, тағы сөйле,
Аққозым келер күн бар ма?!
Ұлдан хабар, ақ құсым,
Алып келген жоқпысың!
Шүйіншіңді берейін!
Ақ хабарлы шатпысың?
Сайра-сайра бай болғыр,
Көңлі дәйім жай болғыр.
Ұлымды әкел үйіме,
Ұлан асыр той болдыр.
Қарға құсым, ақ сөйле!
Сүф...сүф...сүф».
Жалғыз кемпір сарнаған,
Талқан түйіп жармадан,
Туған ұлым келер деп,
Түйіп, сақтап, арнаған.
Сұм соғыстың кезі еді,
Жүрек нені сезеді.
Қарғаны – үміт құсы еткен,
Өртенгенде өзегі.
Қайран да, қайран, қайранды-ай,
Өзекке өксік байланды-ай.
Талай үйде той болды,
Тек сол үйде той болмай.
Қуанышты армандай,
Өкініш кеп орғандай,
Барлық үйде той болды,
Тек сол үйде той болмай?
Алыста ол шақ қалды,
Бұлт басқан ақ таңды.
Кемпір – аппақ үміт қой,
Күткен тойлы шақтарды.
Сұм соғыстың кешегі,
Ізі қашан өшеді.
Әр жүректің түбінде,
Сыздап жатыр кеселі,
Әлі күнге сол кемпір,
Сақтап отыр деседі.
Сарнап отыр деседі,
Той болар деп талқанын,
Арнап отыр деседі.
Тауыса алмай айтарын,
Күйіп отыр деседі.
Тойға арнаған талқанын,
Түйіп отыр деседі.
Мың боздаққа бір өзі,
Күйіп отыр деседі.
Ұлын күткен – бақыттай,
Бір хикая осы еді...
Көзінің жасын сығымдап,
Жылап қояды деседі.
Әлде кімнен сыбырлап,
Сұрап қояды деседі.
Ұлым келсе қауымға,
Той қыламын дейді екен,
Той болмаса ауылда,
Қайғырамын дейді екен.
Кеп қалар деп ұланым,
Үзбейді екен үмітін.
Жалғызының сұрағын,
Іздейді екен күні-түн.
Соғысты сол, балалар,
Білмедік қой біз тіптен.
Біледі ғой аналар,
Күте-күте үздіккен.
Асқақтаған айбыны,
Келсе қайтер көкелер.
Көз жасының барлығы,
Той үстінде өтелер.
Тұлпар мініп кеуделі,
Келер ме еді, көкелер.
Аналарды елдегі,
Көрер ме еді, көкелер.
Ат үстінде жайланып,
Ауыл үстін айналып.
Тозаң болар еді ғой,
Барлық үйде той болып,
Қазан толар еді ғой.
Аналардың тілегі,
Қыстың аппақ қарындай.
Жарадарлау жүрегі,
Жүр ғой әлі жазылмай.
Келер ме еді, көкелер,
Мініп алып, пәуеске.
Қайғы шеккен көп күндер,
Айналар еді елеске.
Арғымақтар жүрсе еді,
Ақ көбік боп омырауы.
Ауылдарға кірсе еді,
Сылдыр-сылдыр қоңырауы.
Атам бата арнаса,
Алла қолдап ділдегі.
Құшағында аунаса,
Қунап дала гүлдері.
Келін-кепшік асығып,
Оттар жақса сонан соң.
Қазанға ет асылып,
Көкпар болса сонан соң.
Қатар-қатар сап түзеп,
Шалқып өтсе ағалар.
Жаулықтарын ақ жібек,
Тартып өтсе аналар.
Тудай қозғап жел кенет,
Желпіп өтсе басынан,
Немерелер еркелеп,
Баласы өтсе қасынан.
Дәл осылай, дүние-ай,
Бәрін қайта қозғашы.
Аналардың қайғылы,
Кебер ме екен көз жасы.
Жылы-жылы қар жауды,
Жылап өткен жыл екен.
Қайран көкем арманды,
Қай жерлерде жүр екен.
Қолдарымды жаямын,
Тілек болар ма екен-ай,
Алшаң басып аяғын,
Қашан келер көкем-ай.
Құшағына ап баласын,
Алады апам нені еске.
Жасқа толып шарасы,
Көп қарайды белеске,
Жазбай соғыс жарасын,
Үміт солды емес пе,
Жыламашы анашым,
Жігіт болдым емес пе?!
Жаулар салса, сүренін,
Мен дайынмын егеске,
Шаршады апа, жүрегің,
Соғысты алма, сен еске!
Соғысты алма сен еске!

---