Шабыт құсы

Күндізгідей жарық түсі
Көкірегімнің қонағы.
Менің досым — шабыт құсы,
Көтеріл сен, жоғары.
Көрмейсің бе, қамшыны әсем,
Бедерлеген бұлт өріп.
Көрмейсің бе, тамшыны сен
Мөлдір моншақ тұр төгіп.
Жапырақты шалған нұрдай
Жүрегімде дірілдеп.
Сосын жазғы ақ жаңбырдай,
Сел болып өт дүрілдеп.
* * *
Кешір мені, кешір мені,
Жараланса көкірегің.
Кешір мені, кешір мені,
Көз жасыммен өтінемін.
Кешір мені, кешір мені,
Жүрегіңе кек толтырмай.
Көк теңіздің төсіндегі
Мінезімді көк толқындай.
Көздің соңғы жасын құйып,
Өз қатемді ұғынамын.
Алдыңда енді басымды иіп,
Аяғыңа жығыламын.
Жалынамын, бағынамын,
Табынамын, айыптымын.
Тұрмын, міне, ар-иманым,
Құшағымды жайып бүгін.
Ант етемін ай алдында,
Ант етемін күн алдында.
Жығыламын аяғыңа,
Мен осылай құладым ба?!
Жалғыз күнім болдың өзін,
Сенсіз керек несіне жер.
Қанды жасқа толды көзім,
Кеше білсең, кешіре гөр!
* * *
Жер бауырлап жатып алған жел шөгіп,
Қайта атылып айқасардай төнсе бұлт.
Жарын күткен ақ көйлекті арудай,
Жағалауда жас қайың тұр теңселіп.
* * *
Қарапайым жай адамша жер басып,
Келеді Ленин кең құшағын елге ашып,
Туады оның атыменен жаңа күн,
Сол күндермен барамыз біз өрге асып.
* * *
Жүзден де өтемін деп сыр алдырмай,
Жүйткіді қырдың жүйрік құланындай.
Мерт болды орта жолда қайран ақын,
Жыры тұр шыңның шыбық шынарындай.
* * *
Ілиясымның көзіндей,
Сәлімжанымның сөзіндей.
Достардың бағы,
Мерейім,
Өзімнің Сәлімкерейім.
Ақ шуақ бұлттар ойнаса,
Ақ бұлақ тойын тойласа.
Қалайша әнім демейін,
Ақ шуақ Сәлімкерейім,
Ақ бұлақ Сәлімкерейім.
Қырғыздың Алатауында,
Кездессе қара жауында.
Дейтұғын: жаным, жебейін,
Өзімнің Сәлімкерейім.
Жердей өзі сабырлы,
Қарсы алған долы дауылды.
Жүгіңді арт,
Ауыр демейін,
Өзімнің Сәлімкерейім.
Бір өзенмен бір ағып,
Нұрқанды шөлде суарып.
Таныған әннің көмейін,
Өзімнің Сәлімкерейім.
Қалайша әнім демейін,
Қалайша жаным демейін.
Биік те болса аласа,
Сыпайы Сәлімкерейім.
Сүймейтін даңқ-дабылды,
Көтерген нардай ауырды.
Жырымды саған берейін,
Өзімнің Сәлімкерейім.
Өзімнің барым, мерейім,
Өзіңе тағы не дейін.
Өзгеден сені қызғанам,
Өзімнің Сәлімкерейім.
* * *
Қап-қара бұлттай көңілім,
Қап-қара бұлттай айнала.
Қап-қара бұлтты қанжардай,
Қақ айырар,
Қайда,
Аға!?
Қап-қара бұлтты сөгетін
Көктен түскен жасын боп.
Жүрегін жарып беретін,
Қасымда ақын Қасым жоқ.
* * *
Ақсақал отыр ақ шыңдай,
Жолы жоқ өткен теп-тегіс.
Жалғанның жаны жартысындай,
Көңілі жатқан көк теңіз.
Табысып туғам даламен,
Тұрады ол таңда ай кетпей.
Қалады таза ауамен,
Жуылып жаны әйнектей.
* * *
Көрінеді кей кезде,
Гете жаңа өлгендей.
Жас толтырып көздерге,
Бетховен жаңа сөнгендей.
Көрінеді кей кезде,
Пушкин қайта келгендей.
Ойнатып отты сөздерді,
Лермонтов үйге енгендей.
* * *
Лермонтов атылғанда
Аспан ойнап,
Өзінің аласұрған жырларындай,
Өкіріп өзен тулап,
Тастар қайнап,
Табиғат еңіреген,
Тебіренген туғанындай.
Көзінен сөнерінде жалын-шырақ,
Ешкімді шақырмастан бауырсырап.
Өзінің тағдырындай бір кездегі,
Жатыпты ұлы Горький дауыл сұрап.
Хафиздің бетке алып құбыласын,
Иерде ұлы Гете ұлы басын:
— Аш!— депті келініне!— терезені,
Көруге күннің соңғы шұғыласын.
* * *
Балалық шақта көргенді,
Келемін әлі ұмытпай.
Балалық шақтың көлдері
Толқымаған тұнықтай.
Балалық шағым жадымда
Шық көмген таңғы шөптердей.
Терезенің алдында
Қауіпсіз жүрген кептердей.
Көңілді кейде жұтатқан,
Жылдарға есте тең айы.
Жетілік шамды тұтатқан
Жерімнің сараң жер майы.
Балалық шағым жадымда,
Бойымда сол күн қаны бар.
Сүңгітіп бұлдыр сағымға
Оралар қайта шағы бар.
* * *
Күндерді аңсап кеше өткен,
Бұлдырап көзім тұмандай.
Бір таңда тастай төсектен
Қалар ма екем тұра алмай.
Ұша алмай өлең құстарым,
Шегелесе жел екпек.
Күлер ме екен дұшпаным,
Өзіңе осы керек деп.
* * *
Қараңғымын ұйқыда қара түндей,
Сәулелер жылтылдайды тек түсімнен,
Қуырылып, қусырылған дала тілдей,
Іздеймін кең аспанды көк құсымен.
Қалғанда күн секілді көзімді ашып,
Өзіме болғандаймын өзім ғашық.
* * *
Көңілін жұрттың бос тастап,
Бір жақсы елмен қоштаспақ.
Болмаса да кемеңгер,
Ауылда жүрді ол көш бастап.
Даланың асу жонында,
Даланың шаңды жолында.
Құс жолындай созылған
Іздері бар оның да.
Ұлдарың жылап сені іздер,
Қыздарың жылап сені іздер.
Сарқылмас өмір бұлағы,
Тартылса да теңіздер.
Тірлікке жайған тамырын,
Жоғалтар қай жаз, қай көктем.
Түсіне енер жарының
Ай болып түнде әйнектен.
* * *
Қап-қара бомба түскенде,
Қап-қара түн боп күндізім.
Қап-қара түн ішкендей,
Көре алмай қойдым күн жүзін.
Ажалдың обыр орағы
Орманды отап, опырып.
Соғыстың соқты бораны,
Ішінде шулап оты ұлып.
Соғыстың жұттым жалынын,
Отына күйдім тамұқтың.
Сонда мен білдім қадірін
Тірліктің оты — жарықтың.
* * *
Оқтың астында жатқан күнімді,
Мен несіне сағынамын.
Оттың ортасында жатқан түнімді,
Мен несіне сағынамын.
Жетектеген ілгері
Оң жолымды сағынамын.
Қалған жансыз сүлдері
Сол қолымды сағынамын.
* * *
Айтылған сөз қисынсыз,
Қаңғыбастай үй-күйсіз.
Қисынды сөз іздейміз
Күндіз-түні ұйқысыз.
Тарылған түн ауасы,
Әрбір сөзді таба алмай.
Әрбір сөздің арасы
Алынбайтын қамалдай.
Жатамын ба таң қалып,
Көріне ме гүл қыздай.
Тұр ма әлде шам жағып,
Өлеңдерім жұлдыздай.
* * *
Өлең сөзде жоқ болса аялдама,
Бас мақала, иә, ол баяндама.
Сиқырымен аспаны алдында тұр,
Цифрымен қостауға даяр дала.
Сол баяғы таптаурын — тапталған ой,
Маңырайды репортаж ақпардан қой.
«Жай мақала болмасын,— деп,— шығармам»,
Бальзак бір кез солардан сақтанған ғой.
* * *
Соғыста жүрмін қан кешіп,
Әр минут мұнда санаулы.
Талайдың оты қалды өшіп,
Қасқайып алған қамалды.
Қан болды талай көк жейде,
Жеткізбей өмір – жол алыс.
Елестеп жалын боп кейде
Жүректе жортты жолбарыс.
* * *
Жасыл бұлты жаңбырдың,
Жаумай бізге өтеді.
Өзіңдей қатал тағдырдың
Тар окоп солдат мекені.
Қарыс жапқан қабағын,
Қонбайды ырыс-құт елеп.
Ашқан істік аранын
Айнала тор тікенек.
Алдырмайды деміңді
Қан сасыған қызыл от.
Көр жапқандай көңілді,
Тіршіліктің ізі жоқ.
Құлаған аспан жаны ұшып,
Жер-жерімен жабысып.
От пен оттар алысып,
Оқ пен оттар жарысып.
Отқа күйген мыстай боп,
Кетеді алыс күн батып.
Жаралы бір құстай боп,
Шулайды өзен суды атып.
Теңіз шашып көз жасын,
Толқынымен уыстап
Өзі алады өз басын
Көбігімен қылыштап.
Ормандар оқпен от алып,
Орнында қалды шоқ көмір.
Дүниені жатыр қопарып,
Дүрілдеп жанып от-темір.
Қамшы өргендей қайыстан,
Қара жер белі қайысқан.
Жаралы жауынгерлердей,
Жаңа шыққан сайыстан.
Өзен толқып, шығандап,
Атылады алысқа,
Толқын тулап, ұрандап,
Шақырады намысқа.
Азынайды, сарнайды,
Шағаладай шуылдап.
Тулап тыным алмайды,
Жай оғындай зуылдап
Үйретті мені ауыр жол,
Алыста ата мекенім.
Үйретті маған ауыр жол,
Өмірдің тәтті екенін,
Өмірдің қатты екенін.
* * *
Алдыма тосқан таң нұрын,
Туған жер менің тағдырым.
Алғашқы көрген аспаным,
Алғашқы көрген жаңбырым.
Алғашқы көрген құздарым,
Алғашқы тоңған мұз-қарым.
Алғашқы ішкен сусыным,
Алғашқы татқан тұз-дәмім.
Алғашқы көрген жапырағым,
Алғашқы басқан топырағым.
Өзге өлең көп болса да,
Бірінші сенсің өлеңім.
Өмірде жаттап, тоқығаным,
Алғашқы менің оқығаным.
* * *
Батпақтай жүре алмайтын басып адам,
Өлең бар шалшық судай шашыраған.
Өлең де ізгі жанды бір ана ғой,
Барлығын өгей тұтпай асыраған.
* * *
Үйіріп жалпақ даланы,
Жүйрік поезд ағады.
Разъездер қалады,
Станциялар қалады,
Жүйрік поезд ағады.
Қалалар оты жанады,
Вагонның әйнектерінде.
Кейде қыздар қалады,
Қол бұлғап сай бөктерінде,
Жүйрік поезд ағады.
Солардан басталған
Менің асуларым да,
Менің өтегін өткелдерім де.
Бұлдырап артта қалады,
Қардай жаңа еріген,
Даланың тау,
Көлдері,
Өмірдің құз-өріне
Келеді алып жол мені.
* * *
Мені мен саған,
Сені мен маған
Мақтаудың не керегі,
Даттаудың не керегі?
Өз жаныңның сотында
Өз арыңа жүгініп,
Өз жырыңның отына
Жатсаң болды жылынып.
* * *
Алдында қалтырадық
Айтулы дәрігердің,
Бәрін де қамтып алдық
Ол айтқан дәрілердің.
Жазардай бәрі бірдей
Уландық дәрілермен.
Дәріні уағыздаған,
Қоштастық дәрігермен.
* * *
Далаға төсек салдырып,
Жамбасты төсеп тас-құмға.
Төбемнен жұлдыз жаудырып,
Жаттым мен аспан астында.
Ілмедім кірпік ұйықтамай,
Майданға кіріп шыққандай.
Таңда тұрдым жарық боп,
Түнімен жұлдыз жұтқандай.
* * *
Бұрқансам дауылдай,
Жыласам жауындай.
Қол тыртығы жазық боп,
Келеді әлі жабылмай.
Тұрғандай үңгіп қолымды оқ,
Соғыстың жүрген жолы боп.
Шұп-шұңқыр қолым қалғандай
Соғыстың қазған оры боп.
Шақпас та едім мұңымды,
Өтпесе күндер тоқтамай.
Сонау өткен түнімді,
Қояр едім жоқтамай.
Сыйы сол тағдыр арнаған,
Ерте тудым, кеш жасап.
Қояды поезд заулаған
Жаяу күнді еске сап.

---