Мысық хикаясы

Кең болсаң кем болмайсың, боларсың кен,
Әр түрлі кездесерсің хайриятпен.
Мүміннің ұяларлық айыбын жапсаң,
Көреді жатты жақын, жақынды — дос,
Тақыстық таптырмайды кемеңгерден.
Тымсалад тарихында тыңдасаңдар,
Айтайын бір ікая өткендерден.
Жәһәннан Ідрис, Нәби жөнелген соң,
Бұзықтық бас көрсетті әрбір жерден.
Теп-тегіс жердің жүзі кәпір болды,
Жан қалмай дін жақтайтын әйел, ерден.
Нұһыға: – жұртыңды жый, күнадан тый,
– Деп жарлық жіберді Хақ Жебірейілден.
Әмірін осы айтылған орындауға,
Не асқар асты жаяу, биік белден.
Ренжу есебі жоқ тартты талай,
Ел іздеп айтуға үгіт кент пен шөлден.
Қырық жыл тынбай дінге шақырғанда,
Сексен жан ықырар болды осынша елден.
Халқына көңілі қатты қалғаннан соң,
– Бұларға бер, – деп, – азап, – шықты тілден.
– Қайғырма қылармын, – деп, – сумен қарап,
Сол сағат сәлем келген Хақ Жәлилден.
Мінуге өз қауымыңа кеме жаса,
Деп және жақын кезде жарлық келген.
Үйреткен Жебірейлі жөн-жобасын,
Жасауын жоқ ед бұрын ешкім білген.
– Ақыры ағашты ермек еттің бе, – деп,
Кәпірдің кәрі-жасы көріп күлген.
Бірі — астын, бірі — үстін, бірі — орта,
Бұл кеме болып үшқат түзетілген.
Арада ай мен апта өткеннен соң,
Хақы айтқан: "Уағдалы күн бітілген".
Атылып әр орыннан сулар қайнап,
Тең болды тау мен төбе, ылди, өрмен.
Қырық құлаш Қап тауының үстіне су,
Алланың әмірімен жүгірілген.
Қоймаған көңілін Хаққа кәпірлердің,
Қарық болып бір минутте бәрі бүлінген.
– Қалсын, – деп, жер жүзінде нәсілі Нуһі,
Әр түрден кемеге екеу алып кірген.
Құданың құдіретімен кеме ішінде,
Қой, бөрі араласып бірге жүрген.
Ешбір жан жар шақыртқан және-дағы,
– Жақындық қылмасын, – деп, – бір-бірімен.
Бәрі де бұл бұйрықтан бұрмай басын,
Алты ай артылыспай күн кешірген.
Шыдамай шүметейін шығарып ит,
Бір күні қаншығының соңына ерген.
Осыны көріп мысық кідірместен,
Қамалды қақ жарып кеп, хабар берген.
– Нуһіге көрсетем, – деп, – келсе ертіп,
Қауіп етіп қалған екен, кетіп мерген.
Ықырар ұрлығына етсін бе ит,
Ұялып, терлеп мысық тірі өлген.
Бұл ұмыт бола берген уақытында,
Осындай иттің айыбын тағы көрген.
– Екеуін айырма, – деп, – келгенімше,
Құдайға қылып нала, қол көтерген.
Мұстажап мінажатын айлап осы,
Әндәмін екеуінің іліндірген.
Алынбас атылған оқ күн бұрын қорық,
Осындай ит, сондықтан, сапа сүрген.
Кінасын көргеннен соң көзімен Нуһі,
Болғандай болды бұлар жерге кірген.
Әр түрлі айуанаттың арасында,
Мойнына екеуінің құрым ілген.
Шерменде шаршы топта еткеннен соң,
Ыза боп, еңіреп, жылап ит те үрген.
Әшепкі әшкере еттің ісімді Алла,
Мұны да мұптала ет басқа түрмен.
Қабыл боп қарғысы оның мысықтағы,
Тап болды мәуілдейтін тахғаззүрмен.
Пазылы артық патшахының байқа бәндә,
Жалынсаң жабықтырмайды жаны-ділмен.
Ғибрәт азаматтар алып мұнан,
Ашпа айыбын адамзаттың айтып тілмен.
Нәсілсіз нәжәсәтті қарға ашады,
Пәк болар пәлид нәрсе ағып Нілмен.
Әр түрлі астындағы асылдары,
Таусылмас тасысаң да тәмам пілмен.
Сын тақпа, сынық табар сенен біреу,
Сәпидің сөзін есіт әзәзілмен.
Шименен шыбық тимес шертіп еді,
Сазасын берді саттар сырғауылмен.
Көтеру көкке кеуде керек емес,
Бәндеге болған бінә абыгілмен.
Сәруәрдің санасына болған екен,
Мың үш жүз жиырма төрт осы жылмен.
Сүннәтін сүйенерлік сүтін қылсақ,
Жәһәннан жөнелер ек иман гүлмен.
Кел енді сөз аяғын соза берме,
Данышпан дегендей боп жалғыз бір мен.

1910

---