Медицинадағы төмен қарқынды лазерлік терапияны (ТҚЛТ) қолдану

Кіріспе және мақсат

Төмен қарқынды лазерлік терапия (ТҚЛТ), кейде фотобиомодуляция деп те аталады, — бұл төмен қуатты лазерлік сәулеленуді қолдануға негізделген инновациялық физиотерапиялық әдіс (әдетте қуаты 1–500 мВт аралығында). Хирургиялық лазерлерден айырмашылығы, ТҚЛТ тіндерді зақымдамайды және көптеген ауруларды емдеуде қауіпсіз түрде қолданылуы мүмкін. Оның әсер ету механизмдері метаболикалық процестерді белсендірумен, жергілікті қан айналымын арттырумен және регенерацияны (қалпына келуді) ынталандырумен байланысты.

Төмен қарқынды лазерлік терапия (ТҚЛТ) аппараты — бұл төмен энергиялы лазер сәулесін қолдана отырып тіндерге әсер ететін медициналық құрылғы. Ол көбінесе қабыну процестерін азайту, тіндердің регенерациясын ынталандыру және ауырсынуды жеңілдету мақсатында қолданылады.

1. Лазер сәулесінің табиғаты

• Лазер (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) — бұл белгілі бір жиілікте когерентті (үйлесімді) және монохроматты (бір түсті) жарық толқыны.
• Бұл сәуле бағытталған және жоғары қарқынды, алайда "төмен қарқынды лазерлік терапияда" (low-level laser therapy — LLLT) сәуле қуаты төмен (әдетте 1–500 мВт аралығында).

2. Энергияның тіндерге берілуі

• Лазер сәулесі тері мен тін арқылы өтіп, жасушалар деңгейінде сіңіріледі.
• Жасушалардағы митохондрия лазер фотондарын сіңіріп, АТФ (аденозинтрифосфат) синтезін арттырады.
• Бұл жасушалық метаболизмді күшейтіп, жара жазылуын және регенерацияны тездетеді.

3. Физикалық әсерлері

• Фотобиомодуляция: Жасушаға жарықтың биологиялық әсері. Бұл митохондрияда цитохром С оксидаза ферменті арқылы жүреді.
• Қан айналымды жақсарту: Лазер сәулесі қан тамырларын кеңейтіп, микроциркуляцияны жақсартады.
• Қабынуға қарсы әсер: Лазер сәулесі простагландиндердің түзілуін төмендетіп, қабыну белсенділігін азайтады.
• Аналгезиялық (ауырсынуды басу) әсер: Афферентті жүйке ұштарының қозғыштығын төмендетіп, ауырсынуды азайтады.

4. Толқын ұзындығы мен тереңдігі

• Толқын ұзындығы 600–1000 нм аралығында болады.
  • Қысқа толқынды (қызыл) — тері бетінде әсер етеді (мысалы, жаралар).
  • Ұзын толқынды (жақын ИҚ) — терең жатқан тіндерге өтеді (мысалы, бұлшықет, буындар).
  •  

Дәрілік тұрақтылық немесе созылмалы ауырсыну синдромдары жағдайында дәстүрлі емдеу әдістеріне балама іздеумен байланысты ТҚЛТ-ны қолданудың өзектілігі артып келеді. Осы жұмыстың мақсаты — әдістің физикалық негіздерін, оның жасушалық процестерге әсерін және медицинаның әртүрлі салаларында клиникалық қолдану тиімділігін зерттеу.

Материалдар мен әдістер

Зерттеу PubMed, Elsevier және eLIBRARY мәліметтер базаларында ұсынылған заманауи ғылыми жарияланымдарды жүйелі түрде талдау негізінде жүргізілді. 2014–2023 жылдар аралығындағы, лазерлік сәулеленудің физика-биологиялық әсерлері мен оны клиникалық тәжірибеде қолдану қарастырылған рецензияланған мақалалар таңдап алынды. Негізгі назар 600–1000 нм толқын ұзындығындағы лазерлерді қолданған жұмыстарға аударылды — бұл аралық тіндерге ену үшін барынша тиімді болып саналады.

Сондай-ақ сәулеленудің техникалық параметрлері (толқын ұзындығы, қуаты, әсер ету ұзақтығы) және биологиялық реакциялар — қабыну деңгейінің өзгеруі, жазылу процесінің жеделдеуі, ауырсынуды басу — талданды.
Нәтижелер

ТҚЛТ жасушалардағы митохондриялардың белсенділігін арттыруға, АТФ синтезін күшейтуге, сигналды жолдарды модуляциялауға және қабынуды қоздыратын цитокиндердің деңгейін төмендетуге ықпал етеді. Бұл әсерлер in vitro (зертханалық жағдайларда) және клиникалық зерттеулер барысында тәжірибе жүзінде дәлелденген. Лазерлік сәуле жұмсақ тіндерге 5 см-ге дейін ене алады, бұл тек теріге емес, сонымен қатар бұлшықет пен байлам құрылымдарына да әсер етуге мүмкіндік береді.

Клиникалық тұрғыдан ТҚЛТ тиімділігі мына жағдайларда дәлелденген:

арқа, мойын, буындардағы созылмалы ауырсынуды емдеу;
операциядан кейінгі жаралардың жазылуын жеделдету;
тері ауруларын (соның ішінде безеу мен псориазды) емдеу;
стоматологиялық операциялардан кейін қалпына келу;
онкологиялық аурулардың асқынуларын емдеу.
Метаанализдер мен рандомизацияланған клиникалық зерттеулер (РКЗ) ауырсыну мен қабынудың статистикалық тұрғыдан маңызды деңгейде азайғанын, сондай-ақ науқастардың функционалдық көрсеткіштерінің жақсарғанын көрсетеді. Жағымды әсерлер плацебоға және дәстүрлі физиотерапиялық әдістерге қарағанда ұзақ сақталады.

Қорытынды

Төмен қарқынды лазерлік терапия — физика, биология және медицинаның жетістіктерін біріктіретін болашағы зор бағыт. Оның тиімділігі келесі негізгі физикалық механизмдерге негізделген: митохондриялармен жарықты сіңіру, биологиялық молекулаларды фотостимуляциялау және жасушалық регенерацияны белсендіру. Көптеген зерттеулер бұл әдістің қауіпсіздігін, жақсы қабылдануын және айқын клиникалық әсерін растайды.

Дегенмен, ТҚЛТ-ны кеңінен енгізу үшін қосымша зерттеулер, хаттамаларды стандарттау және медицина мамандарының бұл әдістің мүмкіндіктері туралы хабардарлығын арттыру қажет. Лазерлік терапияның әлеуеті, әсіресе, көпсалалы тәсілдерде — оңалтуда, спорттық медицинада, дерматологияда және педиатрияда — ерекше маңызды бола алады.

Ғылыми дереккөздер:

Chow R. T., Johnson M. I., және т.б. (2016).
«Созылмалы ауырсынуды емдеуде төмен қарқынды лазерлік терапияның тиімділігі»
PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27207675/
Hamblin M. R. (2017).
«Төмен қарқынды жарық терапиясының механизмдері»
PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29286507/
Gupta A., Dai T., және т.б. (2014).
«Жараларды емдеуге арналған лазерлік терапия»
Elsevier: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1569904814001340
Кремль медицинасы (2023).
«Стоматологиядағы лазер»
https://kremlin-medicine.ru/index.php/km/article/view/1720
Lopes-Martins R. Á., және т.б. (2018).
«Қабыну ауруларындағы фотобиомодуляция»
PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36538405/