Басқару іс-әрекетіне қатысушылардың танымдық процестері мен эмоциялық қалып-күйлері

Қазіргі заманның қарқынды өзгерістер кезеңінде басқару іс-әрекетіне қатысушылардың санасы мен эмоциялық күйі ерекше мәнге ие. Басқарушы мен басқарылушы арасындағы өзара әрекетте зейін, ойлау, сөйлеу, еске алу сияқты танымдық процестер маңызды рөл атқарады. Сонымен бірге, адамның көңіл-күйі, фрустрациясы, стресстік ахуалы, аффектілік жағдайлары басқару үрдісінің нәтижеге бағытталғандығына ықпал етеді. Міне, осындай күрделі, көпқырлы психологиялық үлгілерді тереңдей талдау әрі бағалау — «Басқару психологиясы» сабағының негізгі мақсаты. Бұл пән студенттерге басқару жүйелерін, топты үйлестіру тәсілдерін, адам-адам қатынасындағы психологиялық механизмдерді түсінуге мүмкіндік береді. Осылайша, басқару іс-әрекетіне қатысушылардың танымдық әрі эмоционалдық жарақтануы – тиімді басқарудың кепілі.

        Тілге тиек етпек тақырыбымыз – «Басқару іс-әрекетіне қатысушылардың танымдық процестері мен эмоциялық қалып-үйлері» – өте актуалды әрі практикалық. Себебі, біріншіден, танымдық процестер (зейін, ойлау, сөйлеу, еске сақтау) басқарушының немесе басқарушы топтың ақпаратты қабылдау, өңдеу, шешім қабылдау дәрежесін анықтайды. Екіншілен, эмоциялық қалып-үйлер (көңіл-күй, стресс, фрустрация, аффект) басқару процесіндегі адамның психикалық жағдайын, мотивациясын, қарым-қатынас стилін өзгертуі мүмкін. Үшіншіден, басқарушы мен басқарылушы арасындағы өзара әрекетте осы екі компоненттің үйлесімділігі (немесе үйлеспеушілігі) ұйымішілік динамиканы, жұмыс нәтижелерін, ұжымдық климатты қалыптастырады. Сондықтан, сабақ барысында студенттерге мысалдар, модельдер, тәжірибелік жаттығулар арқылы – басқаруға қатысушы тұлғаның ішкі психологиялық қозғалғыштығын сезіне білу, оны бағалай білу дағдылары беріледі. Бұл оқу процесін заман талаптарына сай, өмірмен еңел байланыстырып, басқару психологиясының тереңдігін ашатын мүмкіндік. Жұбаназарова Назираш апайымыз студенттердің танымдық әрі эмоционалдық дамуын серпінді түрде қолдайтын ұстаз. Оның сабақтары тек теориялық біліммен шектелмей, студенттердің практикалық ойлау қабілетін, эмоционалдық рефлексиясын іске қосады. Апайдың сабағында танымдық процестерді мысалдар арқылы талдау жүреді: зейін концентрациясы, ойлау құбылыстары, сөйлеу және еске сақтау қабілеттері. Сонымен қатар, эмоциялық тұрақтылық, стресстік жағдайларды басқару, аффектілік реакциялар туралы ашық әңгімелер мен тренингтер өткізіледі. Студенттер өз тәжірибелерін ортаға салып, өз эмоциясын және ойлау стилін саналы түрде зерттейді. 

Бұл сабақтың форматы — дәстүрліден бөлек, топтық талқылаулар, кейс-талдаулар, рөлдік ойындар мен өзін-өзі бағалау жаттығулары арқылы өтеді. Мысалы: Басқарушы рөлінде отырған студенттің зейіні қалай жұмыс істейді? Оған қандай сыртқы факторлар әсер етеді?Команда мүшелері арасында стресс немесе фрустрация туындаса – басқарушы қандай іс-әрекетке баруы мүмкін? Сөйлеу арқылы тиімді коммуникацияны қалай қамтамасыз етеміз? Эмоциялық аффект пайда болған жағдайда қандай психологиялық амалдар қолдануға болады? Осылайша, студенттер теорияны нақты өмірмен ұштастырып, басқару үдерісіндегі психологияның маңыздылығын терең сезінеді. Жұбаназарова апай осы тәжірибені сабақтан тыс өмірге де енгізу үшін үндеу жасайды: басқарушы болсын, команда мүшесі болсын — өз танымдық және эмоционалдық процестерімізді саналы түрде бақылап, бағалай білуіміз қажет.

Қорытындылай айтқанда, ӘлФараби атындағы Қазақ ұлттық университеті-дағы «Басқару психологиясы» сабағы — басқару ғылымының психологиялық қырларын ашады. «Басқару іс-әрекетіне қатысушылардың танымдық процестері мен эмоциялық қалып-үйлері» тақырыбы — басқарушы мен басқарылушы арасындағы ішкі әлемнің, ой-әрекеттің, көңіл-күйдің үндесуін көрсетеді. Жұбаназарова Назираш апай — осы күрделі тақырыпты тиімді түсіндіретін, студенттердің жан-жақты дамуына жол сілтейтін ұстаз. Оның сабақтары — білім мен тәжірибенің, теория мен өзін-өзі танудың тоғысы. Осындай сабақ арқылы әрбір студент басқарудың психологиялық логикасын меңгеріп, өз-өзін басқару қабілетін, эмоциялық тұрақтылығын арттыра алады. Және болашақта басқарушы ретіндегі кәсіби жолында танымдық әрі эмоционалдық тұрғыдан дайын болмақ.

Жубаназарова Н.С.

Психология ғылымдарының кандидаты,

жалпы және қолданбалы психология кафедрасының профессоры

З.Б.Мадалиева

Жалпы және қолданбалы психология кафедрасы,

психология ғылымдарының докторы, профессор

Сулейменова Н.Н.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Филология факультетінің 1-курс магистранты

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: