Мариям Хакімжанова

Сатайдағы кеш

Басы жоқ, аяғы жоқ бір ән қозғап,
Басылды кешке қарай боран боздап.
Мұз қатқан маңдайына машиналар
Көз жазып бір-бірінен қала жаздап.
Табысқан өкірісіп бауырлардай
Сатайға келіп жетті салып айғай.
Шұнақ күн шашыраған шашағы жоқ
Томпайып өгіз қарын сары майдай.
Жалт етіп көрінді де, қош айтысты,
Ауылды алагеуім қоршай түсті.
Біз кірдік ел шетіне сықыр-сықыр
Салтанат бұдан артық болсай күшті!
Жүгірді ел ана жақтан, мына жақтан
Малдарын кешке жақын жайлап жатқан,
Қаптады қара шапан қалың кемпір
Тастай сап шайларын да қайнап жатқан.
«Мариям! Мариям да Мариям — деп,
Келгені Мариямның бір мейрам — деп,
Жыласып, құшақтасып азан-қазан
Бір шетте тұрып қалдық біз қайран боп.
Жаңғырған: «мынау-анау, анау-мынау!»
Ғажап-ай, Ұмытпапсың, таныдың-ау!» —
Қалбаңдап «құрдасжан!» — деп, сүйіп жатыр
Сақалға қатқан біреу қалың қырау!
Клубтың алды болды опыр-топыр,
Агроном, комбайншы, әкім, шопыр,—
Самсаған сауыншы әйел, күзетші шал
Толастап басылмайды қалың нөпір.
Клубта кірмеген соң әзір адам,
Зал екен қырау басқан, азынаған,
Күмп бердік қара толқын секілденіп,
Сол бетпен бала күліп, шал жылаған.
Болар ма көздері өткір бәрі мұндай,
Қадалған прожектор жарығындай,
Ескі көз жаңа көзбен шағылысты
Жұлдыздың аспандағы қалыңындай.
Жап-жаңа бетті қарып, ызғар құсқан
Қазандай қайнады үй будан ұшқан.
Жұтқандай сағыныштың бал шарабын
Бүкіл зал мас боп отыр қуаныштан.
Сөйледі дейсің сонда Мариям ақын
Жайып сап жалпақ жұртқа жан қанатын.
Жүгірген жалаңаяқ желмен ойнап,
Тізбектеп жердің атын, көлдің атын.
Түгендеп құрбыларын, құрдастарын
Қаз-қатар қара орманда ән қосқанын,
Сол кезде екі-үш кемпір, бір-екі шал
Қояды жеңмен сүртіп көз жастарын.
Сөз бітіп, өлеңге де кезек келді,
Тыңдадық бұлбұл көмей перзенттерді.
Әкелген облыс пен аудан жақтан
Әншілер көмей қозғап, өзек керді.
Содан соң соғылды қол сол қанаттан
Қос кемпір көтерілді шәлі тартқан,
Шапанды, шәліні де атып ұрып
Лақтырды дейсің әнді шаңырақтан.
Баяғы «Үкілім-ай», «Бөріктім-ай»,
«Айдарлым», «Ерке бала», «Көріктім-ай»,
Қосылып ән салатын екеу — екеу,
Қайдасың, қайран құрбым, зеріктім-ай!»
Содан соң тағы-тағы, тағы-тағы,
Мынау жұрт әннің селін ағытады.
Барады зал теңіз боп, толқын өріп,
Орман боп, жеміс төгіп әр бұтағы!
Далаға төгілді жұрт бір заманда,
Болмайтын ән-күй шашу жинағанға,
Халық-сел мынау залға қайдан сыйсын,
Әр адам өзіне өзі сыймағанда!
Би кетті, енді сыртта саңқылдап ән,
От-сәуле өкшелерден жарқылдаған,
О, ғажап, солардың да ішінде жүр
Кебіс пен байпақты етік сартылдаған.
«Ойпыр-ой, кім көріпті ел мұңдайын,
Тамызған таңдайынан әннің майын
Өнердің пайғамбары — халық екен ғой,
Осы бір тасқыныңнан айналайын!»
Деп апам, үзеңгіге аяқ салды,
Қия алмай қызғыш жаны бауырларды.
Жетпіске толған күні жетіқат көк
Жаңғыртып, әні бітпей ауыл қалды...

---