Туған жер — алтын бесік

Атқан таң, арайлы күн, аманбысың?
Самғайды сахарадан саған құсым.
Қымыздай тәтті тірлік, көрмек тірлік,
Сүйем мен сені осынау далам үшін.
Боз дала, бозша торғай, бозғыл жусан,
Көремін көңілімде көзім жұмсам.
Сен маған дүйім қазына, дүние сарай
Барым мен бақытым сол — өзің болсаң.
Жармасып, жанталасып мінбен атқа,
Жаяулап және қор боп жүрмен артта,
Жаныма өзің берген жас қанатпен
Жетермін мың бір арман, жүз мұратқа.
* * *
Төгілді күннің шуағы
Төңірек алтын зер кілем.
Кеппеген жердің буы әлі
Өбіседі аппақ желменен.
Ауады бұлттар асығыс,
Ауаның балқып күшіне.
Айқай да, шіркін, жас иіс
Арман боп кірер ішіне!
Апырым-ау, сол бір сәт қандай,
Қасыңа келер сырғып күн!
Таңдайың жаңа татқандай
Алғашқы дәмін тірліктің!
Өмірдің сол-ау бар мәні, —
Қия алмай кеткен небір ер.
Сонау бір соңғы дәм - дағы
Алғашқы дәмдей көрінер.
Арман - ай атты қыз еді ол,
Емес ем онда тап мұндай.
Түсімде күнде жүзеді ол
Алаңдап жүрген аққудай.
Түстер - ай, неткен дүние ең,
Ұйқыда жатып ой алаң.
Саусағым созған күйімде
Сағыныса, шаршап оянам.
Арман - ай атты қыз еді ол,
Жүрегі күннен түскендей.
Келетін мені іздеп ол
Жалғанда жаннан сескенбей.
Өңімде өлең жазып мен,
Түсімде көрем құс Аққу.
Үркітпес оны жан біткен,
Жаманат, өсек, ұсақ шу.
Шабытым менің, жүз қонып
Жүз рет жуған сел күшім,
Арман - ай атты қыз болып,
Айырылмай жүрген сенбісің?
* * *
Туған жер, ақ туырлық, алтын аңғар
Өзінде менен қалған жарты жан бар.
Мен соны не ала алмай, не қоя алмай
Өтермін сүйкімді дау, айтып жанжал.
Құба бел, құла жота, құмың сағыз,
Бала күн бізге айтып ең бірінші аңыз,
Табанға ақ түкірік, құлық жағып,
Шабушы ек шаңқай түсте құлынша біз.
Ат мініп, сүйретуші ек емен құрық,
Етеді есер көңіл неден күдік?
Гулеген ат желімен, ақ самалмен
Кеудеме кеткен екен өлең кірін.
Жыр жазбан салтанатқа думан құрып,
Не даңқ, не мәртебе қуман жүріп.
Жазамын жүгірісті аңсағанда
Алуға айызымды бір қандырып.
Тарқатып көмей бұлтын тағы да әнмен,
Саңқылдап сахараны сағынам мен.
Көтермес көп тұруды ақ алмастай
Шаңқ етіп, өз-өзімнен шабылам мен.
Құба бел, құла жота, құмың сағыз,
Сен едің бізге үйреткен бірінші аңыз.
Бар болшы, қой демейтін қоңыр анам,
Бауырында шаба берсек құлынша біз.
* * *
Төменге көз жіберіп тұрсаң ойлап
Өзіңнің тірліктегі ісіңдей нақ:
Жүк алып алыс жолға құмырсқалар,
Сабырсыз көбелектер үстінде ойнап.
Томпаңдап қара қоңыз қимен әлек,
Жатады төмпешікке құрт үймелеп.
Шегіртке әр шөпке бір нәлет айтып,
Онысын биік жусан бүркемелеп.
Қайнайды тіршілікпен аядай жер,
Содан - ақ дүние заңын шамалай бер.
Асылсып, биіксініп, артықсынып,
Көбінше аяқ астын қарамайды ел.
Амал не қарамаумен көз ағарттық,
Сол ма еді көрегендік, азаматтық?!
Біріне мың баспалдақ бұл тірліктің
Мақсатсыз шығам деудің өзі ағаттық.
* * *
Әсет Тілеукеевке

Пойызда қымыз шайқалып
Өзендей сөйлеп, бүлкілдеп,
Даладай жырлап, қайтарып,
Жаңбырдай бетке сіркіреп.
Бұлақтай сылқ-сылқ күледі ол,
Құлындай даусы шырқырап,
Кеңсірік атып келеді ол
Жарықтық исі бұрқырап.
Серігім, досым секілді - ақ,
Жерімнің туған көзіндей,
Көмейге келген лықылдап
Көңілдің тәтті сөзіндей.
Аяулы бейне бір тілек,
Аялап жандай күттім мен,
Көзімнен жасым сіркіреп,
Көтеріп тұрып жұттым мен.
Қаныма кіріп қасиет,
Уылжып таңдай, тіл жатты.
«Туған жер шіркін — осы!» — деп,
Миымда біреу үн қатты.
Бала еді мың, қарадан біреу шыққан,
Ат керме, асау еді тіреу жыққан.
Көзіне көзі түссе көркі қашып,
Жабылар жамандайды кілең сырттан.
* * *
Көп тасты теңіз - өмір жағаға айдар,
Бәрін де асыл маржан болмақ ой бар.
Талайын мазақ үшін шығарғандай,
Қайта атып көк толқынға тағдыр ойнар.
* * *
Тәйірі - ай, бақыты жоқ күш деген не?
Ішкен не, тірлік уын ішпеген не?
Арыстан тақтан құлау таң болмайды,
Кей-кейде ит көптігін істегенде.
Күндізгі айдай бозарып,
Күттің бе мені, қалқашым?!
Сағыныш сені өзі алып,
Бермесе маған, не айтасың?
Күткенің жақсы, күткенің —
Шеккенде сапар сағыммен.
Жақсы емес өмір біткені
Күтіммен, сыймен, бағыммен.
Сау жолаушы жатар ма,
Ылғи күн бар жақтан күт!
«Ер шықсын да сапарға,
Жар тоссын!» — деп айтқан жұрт.
Кеудеге туған жердің нәрін жинап,
Жыр құйған ақындардың бәрі қымбат.
Солардың бірі өмірден кеткен сайын
Қалады қаным құрғап, тауым қирап.
Кең өлкем, сенің көркің жақсы-ақ шығар,
Солар ғой одан сайын мақтап шығар.
Солармен сен қымбатсың, сен асылсың
Өсірген өңшең өрім аппақ шынар.
Бір солар сені мұнша әулие еткен,
Шыға алмай қалғанында қалып өрттен,
Солардың, құлын даусы шырқыраған
Ажалдың апатынан алып өткен.
Тиме сен, сүй оларды, қорға оларды,
Баққанша басқа масыл қарғаларды,
Қолдағы бар тұйғынның қадірін біл,
Қорлама, қолтықта да қолда мәңгі!
Көпсінбе, солар қаптап кетсін мейлі,
Бәрі де сенің қолың жетсін — дейді.
Олардың ең байғұсы сен — деп өлер,
Көпсінбе, аспан кұсын көпсінбейді...
* * *
Көктемгі дала кеңдігі - ай,
Шабысы - ай аттың бұрқанып,
Жазылушы еді-ау жануар
Жалынан жасыл шық тамып.
Танадай көзден жас парлап,
анадай қырдан асқанда - ақ
Нажағай сынды сабазын
Ағатын еді-ау аспандап.
Жап-жарық әлем мәз болып,
құлақтан есіп жел - дауыл,
Топылдап түскен тұяққа
тосатын еді жер бауыр,
Жүрегің қоса жүйткиді
алғандай байлап қос қанат,
Бүркіттей ұрып кеудеңді
кетердей бейне тастап-ақ.
Пай-пай, пай, аттың тұяғы - ай,
секілді жердің тамыры,
Дүрсілдеп соққан сонда бір
Бардай - ау асау қан үні.
Әлде бір әсем ән бе екен,
ЬІрғағы шебер қиысқан,
Жүрегім содан өртеніп,
Он екі мүшем құрысқан?
Өмірім сондай кіл менің,
Өлеңім сондай кіл менің,
Ылғи бір шауып, немесе,
Шабысты аңсап жүргенім.
* * *
Жұпар дала көк толқынын
Тарғыл тауға сүйреген,
Қызығамын желді күнгі
Осы қимыл, күйге мен.
Әлі әдемі белдің үсті,
Сайдың іші самал - жай,
Әлі сүт шөп, бал балауса,
Күнге қурап күймеген.
Қос қарлығаш бері ұшады
Жасыл қияқ тістеген,
Қайран ана сол-ау дейсің
Көңілі жерге түспеген.
Бейбіт тірлік, қимас өмір
Бірге сөйлеп тұрғандай
Осынау бір қамқор - шаруа
Мейірбанды құспенен.

---