Таңсық

Апасы ақ Баянның ару Таңсық,
Туған қыз, тұрған кезде өмір қаңсып,
Шынардың шыбытындай ширатылып,
Қос өрім өстің өксіп суда шалшық.
Оқ тиген ақ бөкеннің ылағындай,
Еңсеңді езіп еді заман жаншып.
Ардақты атың бүгін арманың жоқ,
Батпақтан батыр заман алғанда аршып.
Толықсып тоғысқандай шолпан мен ай,
Шашқандай таң шапағын қызыл арай,
Ақша бет, алма мойын қос ханша,
Ай Таңсық, ару Баян - қос Құралай.
Тұрыпты. Өліпті-міс осы жерде,
Аңыз бол сұлу өмірі қалған елге.
Тірлікте қосыла алмай Қозыкемен,
Ақ Баян арманменен түскен көрге.
Ертегі есте қалған ескі бір жыр,
Ол жырға болған ие ескі бір жыл,
Қай жылда, қашан болды, кім біледі,
Әйтеуір ел жырында бар терең сыр.
Сақтаған ел жүрегі ескі бір сөз,
Көрді ме, көрмеді ме ескі бір көз?
Ақ Баян, Қозы Көрпеш, Ай Таңсықтың
Бейіті осы, өскен жері дейді Аягөз.
Көргенде Аягөздей сырлы өзенді,
Аңызды алыстағы ой кезеді:
Таңсықты тамды көріп тас мұнара,
Болғанын бір терең сыр ой сезеді...
Таңсықта тастан соққан жалғыз мола,
Түксиіп мұңға оранып, шерге тола.
Қанша жыл, қанша күнді өткізді ол,
Дұға оқып сан керуен көше - қона?
* * *
Таңсықта тас мұнара Баян дейтін
Жөкей шал: "Балам, соны көрдім" дейтін,
Түнеріп қас-қабағы бір түйіліп
Шежірелеп кетуші еді заман кейпін:
"Ертегі ел аузында Көрпеш-Баян
Екеуі ғашық болған әлемге аян,
Мал құмар қарау әке қастығынан,
Қосылмай құмарлықпен өлгені аян.
Күйзелген екі жасқа халық сонда,
Екеуін қатар көмген қазып сонда.
Тапжылмай тас мұнара бұл күнде тұр,
Өлуі екеуінің анық сонда.
Бейітте тұр, "Бақа айғырдың" басы қойған,
Ұзыны бәлкім оның артық бойдан,
Тұлпардың тәуап еттім басына мен,
Бес күнде бесік жая бесті болған.
Жануар Қозыкемен бірге өліпті,
Бейнетті ұзақ жолда бір көріпті,
Желгенде жер табаны жиырылып,
Шапқанда шалғай шағын жер болыпты..."
Дейтін де сүйсінетін кеңесіне,
Ел құмар тыңдауға деп кеңесіме,
Аңдаған бай жәмшігін Жөкей шалдың,
Қызықты еді әрбір айтқан кеңесі де.
"Семейден Алматыға атпен шығып,
Ақ боран сұрапылда атпен ығып,
Жол омбы, жөн тоқсырып қар құшақтап,
Жылжытпай сорлатушы еді атты жығып.
Аяңмен ай жүруші ек, жылжумен жыл,
Сондағы ермегіміз осындай жыр,
Алты айда Алатауға әрең жетіп
Келуші ек биыл кетіп, ендігі жыл".
Шал сондай жер түбі деп жете алмайтын,
Құс ұшып қияқ күйіп өте алмайтын,
Тұяғы сан тұлпардың тұқылданған,
Айтатын азапты алыс жолдың жәйтін...
Жасымда сан тыңдаған Жөкей шалдың
Кеңесін тап Таңсықта есіме алдым,
Көргенде тас мұнара Баян бейітін,
Сырына білер ме еді деп құмарландым.
Тас бейітке Таңсықтағы талай жүз жыл,
Сақтаған ел көкейі қайғылы сыр,
Бұл күнде шат халықтың думанымен,
Болыпты балдан тәтті бағалы жыр.
Таңсықта таң қалғандай бүгін өмір,
Шаттықпен шарықтайды көрсе көңіл,
Қала анау, халық мынау мәз-мейрам боп,
Колхоздың дәулетімен жайнайды өңір.
Ойнақтап болат тұлпар күні - түні,
"Сергоның" жер солқылдап шыққанда үні.
Ақантай Түрксібтің ардагері,
Жүйткітеді паровозды бүгін міні.
Бір кезде Бақа айғырмен ер Қозыке,
Жорытқан жөн, жолдасы жоқ жүріп жеке,
Дидарын Баян жастың бір көре алмай,
Тұрмыстың тұтқыны боп ар келеке.
Ал, бүгін болат рельс төсеп баурын
Қондырған қызындай ғып өнері аулын,
Ақантай, Ақжамалды ардақтады ел,
Еңбекпен сүйсіндірген жаңа қауымын.
Жөкейдің алтай жүрген алыс жолы,
Ақантай алты-ақ сағат жортады оны.
Алысты адым жер ғып болат "тұлпар"
Тоқымдай Түрксібке жердің жоны.
Еңіреп, Ерік көксеп ару өлген,
Құба жөн, қуқыл дала қайғы көмген...
Ал, бүгін Ақжамалдың күлкісімен
Тұр күліп, тұр масайрап бақытты өңмен.

1940

---