Абыз – ата

Алшын Меңдалыұлына
(Жыраулар сарынымен)

Басынан қанша бұлт ауған,
Төсінен сонша жұрт ауған —
Жасырар сырым жоқ менің
"Қаратаумын!" — деп керіліп жатқан бұл таудан.
Маңғыстау жатты ғалам боп,
Тоздырып жүзін заман жеп.
Төсінде туған төлінің
Тағдырларына алаң боп.
Нешелер жүмілә жұрт көшті
Тарихтың керуен жолымен —
Каспий, сақ, оғыз, алан боп.
"Шерғала таудың бөркі еді-ау,
Айрақты таудың көркі еді-ау.
Ана бір тұрған жалғанды,
Жалғаннан көңілім қалған-ды.
Артымнан боздап ата жұрт
Өзекті, дүние-ай, өртеді-ау!.." -
Осылай зарын шығарып,
Көздері қанмен шыланып,
Айладыр кетті соңынан —
Соңынан шаңы шұбалып.
 
Бозойнақ тұлпар баптаған,
Ағинақ қылыш саптаған —
Күндердің күні болғанда,
Бабамыз кепті бұл тауға —
Бабаларының іздерін
Құранша оқып жаттаған.
Даланың жонын иен жайлап,
Маңғыстап малын кеңге айдап,
"Мұрттары көкке шаншылған"
Есіл де менің шалдарым —
Жатса бір керек елді ойлап.
Қапыңды таппай қалмас жау,
Тамырды тажал дәл басты-ау.
Тамырда қаның байланса
Мүмкін бе өзі,
ағинағыңды шаң баспау?!
Осының бәрін жырлайды,
Талайды көрген шалбас тау.
Шалбас таудың жұлынынан
Ұлып бір аққан Қан-Бастау.
Заманнан Заман озғанда,
Дүн-дүние кұрты қозғанда,
Арудың алтын бергегі —
Әркімнің болып ермегі
Бедері көшіп тозғанда;
Өрісімді жорта шегеріп,
Керуенімді жолға шөгеріп —
Анталап жүрген көп дұшпан
Бұйдама қолын созғанда;
Ібіліс кіріп түсіме,
Әзәзіл еніп ішіме,
Ие боп мәңгүрт ісіме,
Ұялап қанғұрт тісіме;
"Сақ етер тиіп саныма,
Сақсырым толып қаныма,
Саздауға біткен құба тал
Сая да болмай жаныма";
Басымнан иек бөлініп,
Сіңірден сүйек сөгіліп —
Теңімді қына, мүк басып,
Дүмімнен құмға көміліп;
Дегенін дұшпан жасатып,
"Жаралы құсқа тас атып,
Жаралы ерге оқ атып", —
Сигектеп жатқан қанымды
Құмға илеп өзіме асатып;
Үйірде айғыр үркініп,
Саяқ пен сәурік сілкініп;
Келеде жүрген бурама
Көйіншік көрттер жұлқынып;
Құладын қуға ұмтылып,
Періште төрін жын тіліп,
Алмауыт кірер албарда
Ылғи бір доңыз тімтініп;
Сыртымнан жауым мошқасып,
Жүз көрсе жалған достасып;
Қазынам қажет болғанда
Арқамнан қағып, төсті ашып;
Атан да жілік ерлерді
Нәгумән билеп ешкі асық;
Тұмарлы дүлдүл — үйірде,
Тұлымды ұлан — үйімде
Күнеске шықпай бос жасып;
"Кер құланның қос құлағын тұндырған,
Серіпсе сегізкөздігін сындырған"
Безбелді қара бүркіттерімнен сес қашып;
Қордамды кілең жын басып,
Ордамды өңшең құл басып.
Құлым мен күңім жымдасып,
Мезгілсіз көшіп кір басып;
"Жұпары қардай бораған,
Үлдемен басын ораған"
Ару деп алған алғыншың
Жаттекі сұммен ымдасып;
Айналып санам сағымға,
Жүзе алмай қарсы ағынға —
Қыстағы туған күшіктей
Кеудемді күдік шымшылап —
Үмітім ұлып қыңсылап —
Шекемді шеге шаққандай
Шыңғырып жатқан шағымда! —
Ерлерім келді ептесіп,
Қолдарын берді серттесіп.
Қан болып көкке шапшыды
Шыққан бір Гүлім Кекке Өсіп.
Гүлімді аман шықты алып,
Аталар қанша от кешіп.
Сол қаннан өстім қазақ боп,
Сөндірді отын тозақ бет.
Етегім жауып, ес жиып
Отырмын, міне, Азат боп.
Ерлердің тұқым — жұрнағы,
Қыранның тұтым — тырнағы —
Өрлікпен яки Ерліктің
Тербеліп өскен құндағы —
Уа, Абызым менің,
Аңызым менің — Алшекем,
Өздеріңе арналған жыр ед бұл-дағы.
Уа, Абызым менің — Алшекем! —
Құлағыңа даусым барса екен.
...Тамырым толқын тулатып,
Солқылдап кетті қан-шекем.
Жүрегімнен аққан жыр-жұлдыз
Қабіріңе нұр боп тамса екен.
...Ерлердің мәңгі басында
Гүл болып өсіп қалса екен!..

---