Орыс тілі

Найзағайдай айқасқан оқ ұшқыны,
Арқыраған алапат соғыс күні.
Шабуылға бастады «алға!»
деген Жалғыз сөзбен айбынды орыс тілі.

Естілді ол Лениннің үні болып,
Жатталды ол жауынгер жыры болып.
Бавария жерінде көкке шапшып,
Желпілдеді жеңістің туы болып.

Құйылды ол ауаның мөлдіріндей,
Құйылды ол шипалы жел үніндей.
Құйылды ол сәске түс сәулесіндей,
Тұрды ол биік аспанның зеңгіріндей.

Құйылды ол ақ қайың шырынындай,
Көңілдерді көтерді ту нұрындай.
Жанымызды жырлатты шабыт беріп,
Ақ күлкілі ақ бұлақ сыңғырындай.

Көтерілді ол даңқтың асқарына,
Жазылды ол тарихтың тастарына.
Салют болып атылды ол жеңіс күні,
Саксон менен Прустың аспанына.

Шарапатты шұғылалы жақсы түндей,
Құйылды ол аспанның ақ сүтіндей;
Дүниені Ленинше ұғу үшін,
Болды жасқа, кәріге мақсат бірдей.

Жеке дербес теңі жоқ, тіл үздігі,
Болды ол барлық халықтың ырыздығы.
Ойы жатқан жазира жасыл жайлау,
Жұлдыздардай сөзінің тығыздығы.

Тұрады ол ап-ашық тұманданбай,
Шың басына шырқаған шынарлардай.
Ұшады ол кең-байтақ кеңістікте,
Күнге тура қарайтын қырандардай.

Айдынды ол мұхиттың арнасындай,
Айбынды ол жұмысшы балғасындай.
Шалымды ол шаруаның орағындай,
Сенімді ол сыралғы жолдасындай.

Қаһарман ол солдаттың қаруындай,
Айбарлы ол Отанның адымындай.
Жұртты жинап алады өз қасына
Қағылған революция дабылындай.

Ол күшті найзағайдың оқтарындай,
Ол сұсты күннің шашқан оттарындай.
Ардақты ол ант берерде ер сүйетін
Жеңімпаз жалаулардың шоқтарындай.
Ол барлық тілдерменен тамырласқан,

Құшағын мейірімді бауырға ашқан.
Сұрапыл болған кезде сөз сайысы,
Қамал боп келеді ол алынбастан.
Тартқандай жер бетінен тың арнаны,

Бұл тілді білу елдің ұлы арманы.
Жазылды осы тілдің қуатымен,
Ынтымақ, Бейбітшілік ұрандары.
Ту етіп көтеретін дос ниетті,

Орыс тілі ұлы тіл, қасиетті.
Шаттықты ол сабырмен арқалайды,
Көтеріп қайсарлықпен қасіретті.
Жер қопарған күндіз-түн кеншілердей,

Ай мен күнге ауылдас көршілердей.
Мемлекеттер арасын біріктірген,
Орыс тілі орнықты елшілердей.
Орыс тілі тілдердің тұр шыңындай,

Әркім шөлдеп жұтады сусынындай.
Медет беріп келеді ол желпіп жеңіл,
Қарлығаш қанатының сусылындай.
Орыс тілі салмақты қорғасындай,
Таусылмайтын кендердің қордасындай.

Жүреді ол әрқашан алды барлап,
Парасатты, байсалды қолбасыдай.
Орыс тілі бар тілдің жүрегіндей,
Ағып жатқан мәңгіге ұлы өмірдей.

Сүйем оны Отандай, көрем оны
Арқа сүйер асқар шың тірегімдей
* * *

Ай менен күн ағып жатыр,
Шомылдырып жасқа жүзін.
Жүрегімде қалып жатыр,
Мөрдей болып басқан ізің.
Ай менен күн ағып жатыр,
Көшкен бүлттай жазғытұрғы.
Құлағымда қалып жатыр,
Сенің даусың нәзік сырлы.
Ай менен күн ағып жатыр,
Шулап толқып, шулы ағын боп.
Сенің сырың қалып жатыр,
Өлеңімнің шумағы боп.
* * *
Жанып аспан, жанып жер,
Отқа күйіп өлді аттар.
Өлді ауыр танктер,
Өлмеді тек солдаттар.
Өлді ауыр зеңбірек,
Өңешінде өлді оқтар.
Кеудесімен көк тіреп,
Өлмеді тек солдаттар.
Алды ақыры тыным жұрт,
Өлді ақыры жанып өрт.
Өлді күйіп зұлымдық,
Қалды тірі әділет.
* * *
Мұңымды айта шыңға бардым,
Үндемеді шың бірақ.
Мұңымды айта суға бардым,
Мазақ етті сылдырап.
Бірі үндемей, бірі күліп,
Жәбірледі жанымды.
Іздеп жүрмін зыр жүгіріп,
Кімге айтамын зарымды.
Жараланған қарлығаштай,
Жүрегімді елер кім.
Енді ешкімге жанымды ашпай,
Өз бетімше өлермін.
* * *
Көктем жапырақтарын
Бұршақ ұрмаса екен.
Бұлбұл боп бәрі топырақтардың,
Бір сәт жырласа екен.
* * *
Көктем боп мен де гүлдедім,
Серігім болды күн менің,
Бұлттардың барын білмедім,
Найзағай барын білмедім.
Көзіме күлген адамның
Көрінді бәрі көктем боп.
Мінезін істеп сараңның
Кеудеден бірін тепкем жоқ.
Үйімнен адал дәм татып,
Кейбірі жүрді айтысып.
Кеудеме содан қан қатып,
Төбемнен жатты жай түсіп.
Жолымды жапты бұрқап қар,
Ажалым менің жеткен жоқ.
Келе жатқан ұрпақтар
Тұрыңдар бұлтсыз көктем боп.
* * *
Мен де бір бұлтпын,
Көз жасын әлі төкпеген.
Қасқая біткен еменмін
Жаңбырлы жазда көктеген.
* * *
Күз келеді жақындап,
Қарауытты ақ аспан.
Дірілдейді жапырақ,
Айрылам деп ағаштан.
Ысқырады билеп жел,
Ызғар бүркіп демінен.
Дірілдейді үйректер,
Айрылам деп көлінен.
Қаны қашып жүзінен
Шал шошиды түс көріп.
Айыра ма күзінен,
Қарлы боран қыс келіп.
* * *
Кемелер жүзеді теңіздерде,
Жерде поезд ағады желдей гулеп.
Кемелерден сен мені іздеме,
Поездардан іздеме көремін деп.
Су түбінде сүңгуір ұшқыр қайық,
Самолеттер шырқаған жаңа көкте.
Іздеме сен сүңгуір қайықтардан
Іздеме самолеттен.
Сенсіз қалай өмірді сүремін мен,
Мені ізде тек өзіңнің жүрегіңнен.
* * *
Сен мені аттың,
Жарылды оғың сол қолға қадалып кеп,
Мен сені аттым,
Білмеймін
Қайтты ма әлде таралып кек.
Мүмкін саған тимеді атқан оғым,
Темір қасқаң бүркеді бет-жүзіңді.
Мен оны байқамаппын ет қызумен,
Қызыл жоса қан болды жатқан орным.
Мүмкін сен өліп кеттің
Зеңбіректің тамағы үшін,
Ал Берлинде менің досым қаза тапты,
Отқа өртеніп кішкентай балаң үшін.
* * *
Өлең деген ар ісі,
Өлең — өнер жарысы.
Өлең деген халықтың
Абыройы, намысы.
Өлең деген ақша емес,
Басқа жастап жататын.
Өлең деген бақша емес,
Күзге сақтап сататын.
* * *
Мейлі бұған көнбесе,
Жабысқақтар шегедей.
«Таудай талап бергенше
Талант берсін төбедей».
Талант барда талап бар,
Талант ақ сел, жаңбырдай.
Талантсыз жан алақтар
Жауын күткен тандырдай.
* * *
Жасыл толқын — жапырақтар,
Жайды шашын жел-дауылға.
Атылды ойнап ақ бұлақтар,
Тұрды ынтығып жер жауынға.
Көк дабылын жатыр ұрып,
Кемпірқосақ жерге иіліп.
Құлады бұлт жапырылып,
Маңдайынан тер құйылып.
* * *
Алатаулар — жас таулар,
Жалыны бітіп сөнген жоқ.
Өседі зәулім асқарлар,
Көгеріп күнге жерден от.
Шілденің күні шыжымас,
Шыңдары оның ақ қарлы.
Жатыр ма талай күндерден,
Ішінде бір от сақтаулы.
* * *
Қызықпаймын аспанына басқаның,
Өз аспаным отын шашып тұрғанда.
Қызықпаймын дастанына басқаның,
Жұлдыз болып жанып тұрған жыр барда.
Қызықпаймын жолдарына басқаның,
Өз жолдарым жатқанында қыр асып.
Қызықпаймын орманына басқаның,
Өз орманым тұрғанында гүл ашып.
* * *
Сары жапырақ күздің күні сары алтын,
Сары жапырақ күздің оты жанатын.
Сары жапырақ күздің құсы, жел жұлып,
Орта жолда тастап кеткен қанатын.
Сары жапырақ өткен жазды сағыну,
Сары жапырақ кеткен қазды сағыну.
Сары жапырақ сағыныштың белгісі,
Сары жапырақ үміт күтіп, сарылу.
Сары жапырақ жар көтерген орамал,
Ол жоғалса екі жүрек жоғалар.
Өткен жазды, кеткен қазды сағынба,
Олар тағы жұбын жазбай оралар.
* * *
Күн тырналар керуендей алға асып,
Кете берер көкте шырқап жалғасып.
Ақ тауларда ақ жаңбырлы бұлт ұйқтап,
Ақ төсіне төгіледі таңда шық.
Құтылмассың көңілге күз орнаса,
Құлпырмассың бұлт үстіңнен торласа.
Сары жапырақ әлі, досым, түк те емес,
Қара жапырақ бір күндері болмаса.
* * *
Келемін бекіп жыламай,
Сабырды қанша жыл сақтап,
Төгілер бір күн шыдамай,
Көзімнің жасы бұршақтап,
Сен сонда мені жазғырма,
Сен сонда айтпа сөз суық.
Жарқырап тұрған жаздың да,
Алмай ма бұлты көз сығып?!
* * *
Дауыста күн мен түндер бар,
Бірі ашық, бірі қараңғы.
Гүлдей бір нәзік үндер бар,
Өтетін желпіп адамды.
Дауыс бар қара дауылдай,
Тоңасың мұздап, қалтырап.
Дауыс бар ала жауындай,
Аласың көктен әл-қуат.
Ішінен таулар күбірлеп,
Жатады бұлттың астында.
Толқитын түсте дірілдеп,
Даусы бар қара тастың да.
Шулаған сансыз шымшықтай
Дүние толған дауысқа.
Көп дауыстан тұншықпай,
Жетсе екен даусым алысқа.
* * *
Құлағыма тау, өзен үні келіп,
Жалғыз өзім жатамын күңіреніп.
Кейде балқып кетемін кейде шалқып,
Жүрегімнен өлеңнің гүлін өріп.
Жалғыз өзім жатамын төсегімде,
Жұмысым жоқ бұл жұрттың өсегінде.
Жұмысым жоқ бұл жүрттың есебінде,
Ой дариясын жүземін, кешемін де,
Жарқ етеді сол кезде жыр алмастай,
Көтерілер көңілім тұман баспай.
Түрегеліп жүргендер кешіріңдер
Жайым болса бір кезде тұра алмастай.
Аспанменен жер болып көкірегім,
Өзімді-өзім қайраймын, бекінемін,
Алай-дүлей отымның арасында,
Адассаңдар сөкпеңдер, өтінемін.
* * *
Мүжіліп марттың желімен,
Қыс қары қалған жұқарып.
Днепр бойлап менімен,
Келеді Сәбит Мұқанов.
Ол үшін дұрыс бәрі де,
Сөйлемес сөзді ол бөтен,
— Бәрі де мақұл, әрине,
Тамаша өзі оңды екен.
Тамаша мұнда жыра да,
Тамаша неткен таң қандай.
Бола ма ақын, сірә да
Бәріне соның таңданбай.
* * *
Мына қолдар әр уақыт,
Аулақ болсын
Оқ-дәрі, бытырадан.
Ақ бидайды көтерсін,
Аппақ күндей
Бүкіл адам.
Кездеспесін қанды апат,
Қаралы ажал,
Қабақтарды көрмейік шытынаған.
Нулы орман, шулы өзен,
Сая болсын ыстық күнде,
Жолатпайық ажалды біз,
Тұнып тұрған тыныш түнге.
* * *
Желпиді жел ауаны,
Жазылып кең бауыры.
Түн шамдарын жағады,
Алыс аспан ауылы.
Жұлдыз... жұлдыз... көп ноқат,
Ай аспанда шығыршық.
Көк қызында жоқ тағат,
Көз қысады қылымсып.
Түн тамаша, түн нәзік,
Төбеде аспан шатыры.
Жатыр ма екен жыр жазып,
Жұлдыздардың ақыны.
* * *
Сағындырдың
Жаумаған жауындай.
Алыстадың,
Алып қашқан ағындай.
Алдарқаттың,
Айнымалы сағымдай.
Жатырсың іште
Алай-түлей дауылдай.
* * *
Ей, менің шырайлым,
Шыдамаймын көрмесем.
Өтінемін, сұраймын,
Бір көрінші мен десең.
Іштен тынып жүдеймін,
Рақатты аз көріп.
Тым болмаса жүрейін,
Көлеңкеңе мәз болып.
* * *
Ертеңгілік кездесіп,
Көрінбейсің күн батса.
Серттеспейсің сөз кесіп,
Үндемейсің тіл қатса.
Қойған бір кез шық тамбай,
Құлазыған тақырмын.
Бұлқынсам да бұлттанбай,
Шыдап келе жатырмын.
* * *
Көп терезе бұл қалада жанады,
Көп терезе өмір отын жағады.
Бір терезе көп терезе ішінен,
Ерке көзбен маған күліп қарады.
Сәулешімнің сол болар ма жанары,
Еңсеме еніп, ішке түсті алауы.
Оттар сөніп, туса да таң мезгілі,
Сөнбесе екен сол терезе көз нұры.
* * *
Сарғылт тартқан жыл жырларын,
Көшіремін үңіліп.
Бір кездері құрбыларым,
Аялдар аз кідіріп.
Әлде аялдап кідірмес те,
Отсыз, ойсыз өлең деп.
Сол ой түсіп бүгін еске,
Отырмын мен елеңдеп.
Сарғылт тартқан жапырақтар,
Сарғылт тартқан қағаздар.
Жүрегімнің отын ақтар,
Қуат алсын әлі аздар.
* * *
Құлын даусың сыңғырлайды,
Әнге бассаң сызылтып.
Көзім жаспен бұлдырлайды,
Өзегімді үзілтіп.
Келбетіңде жарқырап таң,
Жанарымды үйірген.
Сен де аққайың жапырақтан,
Жасыл көйлек киінген.
Құлын даусың құйқылжысын,
Таңда тәтті жыр тегіп.
Сайрандай бер, бұлбұл құсым,
Жаздан жасыл гүл теріп.
* * *
Сіздің үйдің жанында
Сыбызғыдай талдар бар,
Ұмтылсам да баруға
Сөнбейтұғын шамдар бар,
Жалбызды өзен жарында,
Жалғыз өзім жортамын.
Есігіңді қағуға
Сол шамдардан қорқамын.
* * *
Махаббаттың күндері,
Өтесің-ау ұрланып.
Махаббаттың гүлдері,
Соласың-ау сұрланып.
Кейде жанды үйіріп,
Соғасың-ау дауыл боп.
Кейде көзден құйылып,
Жауасың-ау жауын боп,
Өртеп жалын өртіңмен,
Боласың-ау ғайып бір.
Өзің салған дертіңнен
Өзің енді айықтыр.
* * *
Көгілдір Балтық жағасы,
Қарағай-қайың ағашы.
Кештері қоңыр самалды,
Шипадай мөлдір ауасы.
Жотадан ойға қарғыған,
Жолдардан жатар жол туып.
Шығады Балтық алдыңнан,
Кеудеңді нұрға толтырып.
* * *
Көк теңізге ақырын сүңгіп батты күн,
Қанатымен қаусырмалап жапты түн.
Күндіз күліп кең далада жүгірген,
Басты жел де баяу есіп аптығын.
Көлегейлеп көз алдыңнан шың-құзды,
Алып кеме секілденіп түн жүзді.
Ай барады балықшының ауындай,
Көк айдыннан сүзіп алып жұлдызды.
Жер бауырлап жатып алған жел шөгіп,
Қайта атылып айқасардай төнсе бұлт.
Жарын күткен ақ көйлекті арудай,
Жағалауда жас қайың тұр теңселіп.

---