Байдалы би

Байдалы көп жасап қартайып, көз жанары кеміп жүруден қалған кезінде Қарқаралыға билік айтып жүрген Мерке деген адам болады. Көпті көрген, атағы шыққан, ескі адам деп естіп Байдалы сәлем айтып, оған бір кісі жібереді. Сәлемінде: «Аты аталған адамды білерлік кісі деп естимін. Мен төрт түрлі дертке ұшырап қалдым, бұған ем тауып берері бар ма екен, айтып келші», — депті. Жіберген адамы барса, Мерке алқа-қотан жиналған топтың ортасында отыр екен. Тапсырған жұмысын айтқаннан кейін, Мерке отырып: «Есіл Байдекем-ай! өлшеуден асқан жасы құрғырдың керегі жоқ екен-ау, бұл кісі де мұндай күйге ұшырап қалған екен?» — деп ренжиді. Отырған көп: «Бұл қалай, Байдекең төрт ауыз жұмбақ айтқан сияқты, біз түсінгеміз жоқ. Өзіңіз түсініп ренжіген боласыз. Көпшіліктің естуі лайық емес пе!» — депті. Сонда Мерке отырып:

— Байдекеңнің айтып отырғаны аса қиын сөз емес, өзінің басындағы халі екен. Айтып жіберген сөздері мынау: «Асусыз тауға кез болдым, өткелсіз суға кез болдым, жоқты жаяу көп қарай беретін болдым, аяусыз жаудың қолына түстім», —  дейді. Мұның үшеуі — «асусыз тауға кез болғаны» — тізесі сарбуын болып, аяғы жүруге келмейді екен. «Өткелсіз суға кез болғаны» — көзіне жас толды дегені. Тәрбиелеп, қасында отыратын бәйбішесі жоқ, шақшасын қарбалақтап көп іздеп, зорға тауып алып отырады екен. «Аяусыз жаудың қолына түстім» дегені — келін баланың қолында отыр екен.

— Мен дертінің біреуіне ғана дауа айтам. Басқасын өлшеуден асқан жасынан көрсін. Қалт істетіп алса, жоқты жаяу қарай беруден құтылады, — депті.