Өлең, жыр, ақындар

Қайнекей Жармағамбетов

Қайнекей Жармағанбетов (1918–1974) — 25 тамызда қазіргі Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Шилі ауылында туған. Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетінің тіләдебиет факультетін (1941), аспирантурасын (1949) бітірген. Қазақстан Компартиясы ОКнде нұсқаушы, Қазақстан ЛКЖО ОКнде хатшы (1941–1948), Абай атындағы АлМУде аға оқытушы, доцент, директордың орынбасары (1948–1958), «Әдебиет және искусство» (қазіргі «Жұлдыз»), «Ара» – «Шмель» журналының редакторы, Қазақстан Жазушылар одағында жауапты хатшы, әдеби кеңесші (1958–1964).

1964 жылдан шығармашылық жұмыста болды.

Алғашқы жинағы «Заман біздікі» деген атпен (1950) шықты. Өлеңдері мен балладалары «Адам туралы аңыз» (1951), «Мұғалима туралы баллада» (1957), «Балладалар» (1962), «Соңғы күн» (1967), «Сырлы тал»(1971), «Шыңдағы шамшырақ» (1976) атты жинақтарына енді. Әнші Ә. Қашаубаев жайлы «Әнші азамат» повесін (1951), А.М.Горький, С.Мұқанов, Ж.Жабаев, М.Әуезов, Б.Майлин шығармашылығы туралы монографиялық еңбектер жазды. Прозалық туындылары «Азамат жолы» деген атпен (1983) басылып шықты.

И.Шиллер, А.Мицкевич, М.Лермонтов, А.Барто, т.б. өлеңдерін Б.Ершовтың «Тұлпартай, сұңқартай» ертегісін, И.С.Тургеневтің «Әкелер мен балалар» романын аударды.

«Құрмет Белгісі» орденімен үш рет және медальдармен марапатталған.


Туындылары Өлеңдері Нақыл сөздері

Өсек-аяң тергендер — қарғыс ап көктен, жерден де, нысана болар мергенге.

Ілмектер: өсек, қарғыс, көк, жер, мерген Қайнекей Жармағамбетов

Дауылды шөлден, аязды желден, топанды селден именбейтін еменнің панасы тек Жер-Ана!

Ілмектер: дауыл, шөл, аяз, жел, топан, сел, жер, ана Қайнекей Жармағамбетов

Бала — ата-ана бақыты, бала көркі өмірдің.

Ілмектер: бала, ата-ана, өмір Қайнекей Жармағамбетов

Ағаның іні — тынысы.

Ілмектер: аға, іні Қайнекей Жармағамбетов

Шарт етіп қашан сынғанша өлімге емен көнбейді.

Ілмектер: емен, өлім Қайнекей Жармағамбетов

Өзін-өзі зор тұтқан — жұрт көңілін қалдырар,
Жауына тез алдырар, аяғынан шалдырар.

Ілмектер: жау, зор, жұрт, көңіл Қайнекей Жармағамбетов

Ауыз деген жалақор, мін іздегіш.

Ілмектер: ауыз, жалақор, мін Қайнекей Жармағамбетов

Бұлақ та суалады, теңізге құя алмастан,
Терек те қуарады, жапырақ туа алмастай.

Ілмектер: бұлақ, теңіз, терек, жапырақ, қурау Қайнекей Жармағамбетов

Менмендік пен мақтану тек есерден шығады,
Өнерсіз бекер шаттану — бір күн жарға жығады.

Ілмектер: менмендік, мақтану, есер, өнер, шаттану Қайнекей Жармағамбетов

Өсек ерсе соңыңнан, талайды танып қаласың,
Дос салса қанжар жоныңнан, емдеу қиын жарасын.

Ілмектер: өсек, дос, сатқындық, қанжар Қайнекей Жармағамбетов

Өрісті ойдан бос болсаң, сақтанып әр кез жүрермін.

Ілмектер: сақтық, ой Қайнекей Жармағамбетов

Қулық іздеп қайтерсің,
Болсайшы аға алды кең.

Ілмектер: қулық, аға Қайнекей Жармағамбетов

Мансап деген жаман дерт, болма әуре оны қуып та.

Ілмектер: мансап, дерт Қайнекей Жармағамбетов

Бұқпантайлық жетті ғой,
Жалын боп қашан жанасың?!

Ілмектер: жалын Қайнекей Жармағамбетов

Үмітпен өрден асасың, үміт — көркі көңілдің,
Арманмен алға басасың, арман — көркі өмірдің.

Ілмектер: арман, үміт, көрік, өмір, көңіл Қайнекей Жармағамбетов

Бір арманға қол жетсе, екінші арман туады,
Түлкі боп кейде ол кетсе, қыран боп адам қуады.

Ілмектер: арман, түлкі, қыран Қайнекей Жармағамбетов

Ақырғы демің тынғанша үміттің оты сөнбейді.

Ілмектер: дем, ақырғы дем, үміт Қайнекей Жармағамбетов

Шипасы ерте солудың — қаламнан қалған іздерде.

Ілмектер: шипа, қалам Қайнекей Жармағамбетов

Өскенді де көргенбіз, бөскенді де көргенбіз,
Өсіп-бөсіп ақыры өшкенді де көргенбіз.
Болғанды да көргенбіз, толғанды да көргенбіз,
Болып, толып ақыры солғанды да көргенбіз.
Асқанды да көргенбіз, тасқанды да көргенбіз,
Асып-тасып ақыры сасқанды да көргенбіз.

Ілмектер: өсу, асып-тасу Қайнекей Жармағамбетов

Тымырайып, тым мүләйіп отырғанда данадай,
Көрсең ішін, қуыс пішін, аңлау-саңлау даладай,
Сырты сырлы, іші бос, қуыршақтай болма дос!

Ілмектер: дос, достық Қайнекей Жармағамбетов

Қарап көріңіз