Мектеп оқушыларының жетістіктерге жетуіне жасалатын жағдаяттар

Оқушылардың  өзіндік қызығушылығы бар жұмыс жасаған кезде мұғалім оқушыға берілген бағадарламалық материалға жылдам араласып, балалардың түсіну деңгейіне қарай матераиалды тез түзетіп отыруы керек.  Осындай жұмыстарды дайындауда оқушылардың білім деңгейінің қалыптасуына көңіл бөлініп, оқушылардың жетістіктерге жетуіне жетелейді.

    Оқушы өмірінде қуаныш немесе оны тәрбиелеу түсінігі ерекше орын алады. Макеренко А.С. Сухомилинский В.А. сияқты педагогтардың еңбегінде мектеп қуанышын, лекцикалық түсінігін педагогоикаға енгізген.  Оқушылардың жетістіктерге жетуіне әр түрлі жағдайларды қарауға болады. Ұстаз, оқушылармен, жұмыс жасайтын топтарды да қолдануға болады. Ол үшін қуаныштың түрлері кезедеседі:

• Орындалатын қуаныш
• Күтпеген қуаныш
• Отбасылық қуаныш
• Тану қуанышы

   Мектептерді ізгіліктендіру демократияландыру және ұстаздардың шығармашылық талабын қолдау негізінде әр түрлі эксперименттерге жол беру арқалы оқу мазмұны да жаңартылуда, яғни оқушылардың қабілетін табиғи ерекшеліктерін, дарындылығын ескере отырып, әр түрлі пәндерді тереңдетіп оқытып, оқушы өзіне қызықты пәнді таңдау және оған сәйкес әр түрлі тапсармалар арқылы оқу үрдісін ұйымдастыру. Мұғалім оқушыларға әрдайым көмек беруге дайын тұрып, өзін сабырлы ұстап, төзімділік нұсқасы сынды бола болуы тиіс.

    Сабақ оқушыларды жалықтырмас үшін әрбір сабақ оқушы сеніміне ынта -  ықыласына әсер еткізіп түрлендіріп, жаңаша оқу әдістерді шығармашылық, ізденімпаздығын қалыптастырып оқушыларға сұрақтар қою, эксперименттік мәні бар тапсырмаларды шештіру, сөзжұмбақ құрастыру ой таласын жасау, танымдық ойындар ұйымдастыру оқушылардың жетістіктерге жетуіне үлкен септігін тигізеді.

     Мұғалім мен ата- аналар бала өміріне қойылатын жаңа талаптарды түсінікті де айқын жеткізуі олардың орындалуын әрдайым тексеріп,  балалардың жеке – дара ерекшеліктерін есепке ала отырып, шаралар қолдану қажет.Жеке дара ерекшеліктерді бөліп көрсетуіміздің себебі әр бір баланың өзіне тән  темпераменті, қайталанбас ерекшеліктерін  міндетті түрде ескеріп, соған сәйкес қарым – қатынас орнатса , бала да жаңа рөлге неғұрлым тез икемделеді.

     Мұғалім барлық балаларға бірдей қарап бәріне бірдей талап қойғыш болғанда, нашар оқитындарды еңбек сүйгіштігі үшін мадақтап, жақсы оқитындарға өіне тым көп сеніп кеткені үшін басу айтып отырғанда ғана сыныптағы оқушылардың өзара қарым- қатынасы ойдағыдай болады. Бұл сыныптың ұжымдық жұмысына  психологиялық жағынана жақсы жағдай жасап оқушылардың жетістіктерге жетуіне көмегін тигізеді.   

   Оқушыларға терең де тиянакты білім беру мұғалімнің басты максаты. Бұл мақсатгы жүзеге асыру мұғалімнің шеберлігіне

түрлі әдіс тәсіддерді тиімді пайдалануға байланысты. Осы мақсаттарды жүзеге асырғанда оқушының пәнге деген қызығушылығы артады. Сөйтіп оқушылардың танымдық белсенділігін жетілдіруге болады.

Танымдық шығармашылықты дамытуды үш кезеңге бө­луге болады. Бірінші кезең — ойлаудың өз бетінше белсенділігі, шығармашылык кабілетіне қолайлы жағдай жасау. Оқушының сабақты кабылдауы, зейін, еске сақтау қабілеттері.

Екінші кезең — жаңа ұғымдарды калыптастыру мақсатында ой қызметін ұйымдастыру. Бұған жаңа сабақ бойынша нақты түсініктеме, анықтама,  тұжырымдама кіреді.

Үшінші кезең — түсіндірілген тақырыптың практикалық мәнін ашып көрсету немесе түсіндіру. Оны ғылыммен байланыстыра тұрып, ғылымның соңғы жаналықтарын, жетістіктерін баяндау.

Окушылардың оқу-таным белсенділігін арттыру оқу жүйесін олардың өз бетінше танымдық ынтасымен шығармашылық кабілетін дамытатындай етіп ұйымдастыру , деген сөз. Оқушы назарын аударатын, ойына түрткі болатын физика туралы қызықты материалдар, сөз жұмбактар, ребус, макал-мәтелдер, сканвордтар кұрастыру. Сонымен қатар сабақ үстінде ойындар ұйымдастырып оны сабақта тиімді колдана білу. Окушыларға тапсырманы сабақтан тыс уақытга, үйірме жұмыстары кезінде де берген тиімді. Себебі оқушы өз бетімен жұмыс жасап ізденеді.

     Оқушы қабілетіне дүрыс көзкараспен карау, окушының өз бетінше жұмыс жасауына жағдай жасау оку тәрбие ісінде оң жетістіктер береді. Үздіксіз оқыту процесінін барлық бөліктерінде та­нымдық қызметтің артуына байланысты жаңа ой­лау жүйесі калыптасып отырады. Окушының алғаш алған қарапайым білім коры оны күрделі ғылым салаларын окып үйренуге жетелейді. Міне, осы аралықта әр пән бойынша алған білім зандылықтарды біріктіре корытындылай білетін бала зор табысқа жетеді. Сондықтан осы тұста әрбір мұғалім окушынын танымдык іс-әрекетін қалып тастыруда өзіне өте жоғары талап деңгейінде көрсете білуі басты мақсат.

   Танымдық қызметті арттырудың бір жолы берілген материалдың теориялык мәні мен өмірлік тәжірибеде қолданысын ашып беру болып табылады. Егер оқушы берілген материалдың өмірлік тәжірибеде кеңінен қолданып және әрбір сабақтың өткен материалдармен байланысты екеніне көз жеткізсе білімге деген ынтасы артады. Окушы бойында танымдық қызығушылықты арттыру үшін мына мәселелерді есте сактау керек:

1. Материалдық сілтеме тагайындау;

2. Алдын-ала қажетті біліми мәліметті беру;

3. Оқушыны психологиялық тургыда дайын-дау;

а) Мұгалімге пәнге дұрыс көзқарас,

ә) пәнге саналы қатынасы және берілген білімнің тәжірибелік мәні мен мүмкіндіктерін игеру.

   Қорытынды : Мұғалім оқушының кызығушылығын туғызуда бас­ты рөл атқарады.  Оқушынын мүддесіне сай жеке тұлғалық, өзіндік қызметін қалыптастырады, бұл істің келешектегі мәнін түсіндіріп береді. Ең бастысы ол танымдық қызығушылықты қалыптастыратын жұмысты ұйымдастырушы болмақ. Сонымен бірге мұғалім жаңа мәселелерді шешетін қызмет мәнін жаңартып бала тұлғасының білімінің артуына септігін тигізеді. Осыған байланысты оқушының танымдық қызығушылығын дамыту аркылы шығармашылыққа баулуды жетістектері деп білемін.

Солтүстік Қазақстан облысы 
Айыртау ауданы
Златогор орта мектебі
биология пәнінің мұғалімі Көкейхан З.