Бестау

Шоқы деген атау жоқ па,
Неге Бестау деп атаған?
Төбе тау ғой тауы жоққа
Болса да дөң жап - жатаған.
Мейлі атасын тау деп, дөң деп,
Бәрі бір ғой жер тұлғаға,
Халық өзі алмай ма өңдеп,
Барлық сырды сол тұлғада.
Бестау аты қасиетті,
Дертке дауа қайнарымен,
Сақтап көне талай кепті,
Таңғажайып жайлауымен.
Саяхатқа бізді бастап
Алып келген Людмила қыз,
Жер-су жайын айтып тастап,
Бір тамаша бастады аңыз:

МАШУК
—Мынау тұрған жалғыз биік,
Машук дейді тұрғын елі,
Машук қыздың тартып күйік,
Осы туған, өлген жері.
Қыздың өмір тағдырынан,
Бастап осы ел аңызын.
Көнеленген ел жырынан,
Батыр Таяр, Машук қызын –
Тірі әкеліп сөйлеткендей,
Тартқан күйік заман зілін,
Жыр қанатын серметкендей,
Сайратқандай қыздың тілін.
Шежіре қыз айтты жайлап,
Ертегі бір қызық жайды.
"Бұл аңыздан қалған айғақ",-
Деп нұсқап бір терең сайды.
Ерте кезде Қабарда елі
Мекендеген осы өңірді,
Машук қыздың туған жері,
Жасапты өте аз өмірді.
Қабарда елі тым жауынгер,
Қолбасшысы батыр Таяр,
Мекені осы қасиетті жер,
Жау тисе ер ме жанын аяр.
Бір тайпа көрші елімен,
Алысыпты Таяр батыр.
Қабарда елін өз жерінен
Кетірмек боп күш қып ақыр.
Соқтығыпты саны көп жау,
Шабуыл сап ойда, қырдан,
Алуан жала жапсырып дау,
Жерді алуға айла құрған.
Сол көрші елмен тату шақта,
Таярдың бір болған досы,
"Екеуің де ел арын сақта",
Халық серті қойған осы.
Екеуінде екі бала
Қатар ойнап, жедел өскен,
Жасы жетіп жаңа ғана,
Махаббатпен әзілдескен –
Кездерінде, басталды ұрыс,
Екі рудың кескілескен,
Ойын түгіл бір көру күш —
Болды түстей күндер кешкен.
Мамет шықты қару алып,
Қарсы аттанып Таярларға,
Машук үйде жатты налып,
Маметті ойлап балап жанға.
Маметтің де есі-дерті
Машук болып тартқан күйік,
Елін сатпау берген серті,
Іштен ғашық отқа күйіп.
Таяр шығып жекпе-жекке,
Ат ойнатты: "Шық! — деп ерің,-
Бел байладым намыс кекке,
Қан боласың келгендерің".
Мамет жақтан ешкім батпай,
Шошып Таяр қаһарынан.
Бүгін оған жақын жаттай,
Қарсыласса ағызбақ қан.
Тұрған шақта ел бөгеліп,
Таяр көкке күрзі сермеп,
Мамет сонда көпке келіп,
Еткен тілек: "Бата бер!" - деп.
"Мен барайын, сүйікті елім,
Арың үшін кешіп жаннан.
Айнымасқа берем сенім,
Артық емес жаным ардан".
Осыны айтып шықты Мамет,
Таяр тұрды ат ойнатып.
Таңғажайып бұл жекпе-жек,
Мамет қалай бармақ батып.
Күні кеше әкесіндей,
Еркелеткен Таяр батыр,
Тағы ұлы арман тұр шешілмей,
Машук зарлап қайда жатыр.
Күні кеше анау бақтың,
Жасыл гүлді арасында,
Тәтті ойынмен алып уақтың,
Мынау майдан даласында.
Жүрмеп пе еді асыр салып,
Сұлу Машук өзіменен.
Бүгін қайда отыр налып,
Көк гауһардай көзіменен.
Айсыз түнде көк аспандай,
Жатылдаған қаршыға көз.
Жаныменен сырласқандай,
Елестеді Маметке ілез.
Ұйығандай тұла бойы,
Қайратынан қалмай ұшқын,
Машукте боп барлық ойы,
Көрінбеді Маметке ешкім.
Өзі тілеп жекпе-жек деп,
Қарсы барған Таярды да
Көрмегендей қасына кеп,
Тұрды үн қатпай таянды да.
Ашу билеп ойы сөнген
Қабақ жауып қанталап көз,
Қас қырандай аңға төнген,
Тіл оралмай айтуға сөз.
Алды - дағы ауыр күрзі,
Ұрды үйіріп бар күшімен,
Өрт алғандай жердің жүзі,
Таяр соққан күрзісінен.
Кетті Мамет быт-шыт болып,
Тіл де қатпай, қаруласпай,
Майдан үсті шаңға толып,
Бес шоқы боп қатты тастай.
Зілзәлә боп сол атырап,
Тұрды басып қалың тұман,
Тоқтап соғыс, халық жылап,
"Қайғы жоқ,- деп,- артық мұнан".
Машукке де жеткен хабар,
Махаббатқа Мамет құрбан.
Болды өлтірген батыр Таяр,
Қаһар билеп қапыда ұрған.
Ұлы арманмен қайғыға улап
Машук сонда тасқа айналды.
Өлсе де өзі жатты жылап,
Машук тау боп тұрып қалды.
Анау сайдан опырылып,
Қайнапты су ыстық жасыл,
Су іркіліп қалған тұрып,
Өткен оған талай ғасыр.
Шежіре қыз аяқтады,
Бестау, Машук ел аңызын.
Сиқырлы үндей аяттағы
Үнсіз тыңдап қыздың сөзін.
Біз бет алдық көк үңгірге,
Ыстық жасыл су қайнаған.
Сан мың адам келіп күнде,
Саяхаттап сайраңдаған.
Тау белдеуі опырылып,
Көк жасыл су жатыр қайнап.
Бейне көздің жасы іркіліп,
Жылжығандай ажым бойлап.
"Бұл жасыл су Машук жасы",-
Десе аңызшы шермен аққан.
Бұл күнде су жан шипасы
Халықты емдеп, дерт тазартқан.

---