Шоқан сандықшасы

Орыстың ұлы жазушысы Ф.М. Достоевский Шоқан сыйға тартқан сандықшаны көзінің қарашығындай сақтап өткен.

Даңқы шырқап шыққан шақта асқарға,
Достоевский ақтарды сыр достарға:
Байқаңыздар сандықшаны мына бір,
Жан тербейтін жұмбағынан бос қалма.
Бұл сандықша жүрегіме тым жақын,
Аялайтын, ардақтайтын қымбатым.
Зергер өрнек зерлерінен сипасам,
Көргендеймін қимас достың сымбатын.
Теңеу жетпес, теңдесі жоқ тұрпатын
Елестету – ежелгі бір «сырқатым».
Бедеріне тигізгенде бетімді
Естігендей болам достың тіл-хатын.
Үзілгендей алтын жұлдыз құйрығы,
Қысқа ғұмыр – қатал тағдыр бұйрығы.
Бұл сандықша сақаралық жас досым,
Қазақ досым Шоқанымның сыйлығы.
Сақарадан самғап ұшқан сұңқар-ды,
Соңында жыр, соңында асқақ үн қалды,
Оның ғазиз жүрегіне аяулы
Менің шерлі көкірегім іңкәр-ді.
Айтайыншы көңіл кірін тазалап,
Бір басына біткен қасиет ғажап-ақ!
Шоқандайын болса, сірә, арман не,
Адам. Ғалым. Күрескер ұл. Азамат.
Қарар болсақ адамзаттық биіктен,
Көрсоқырлық тең емес пе күйікпен.
Бірге туған бауырымды да өмірде
Шоқан сынды көрмеп едім сүйіп мен.
Тағдыр бізді бір мұратқа теліді.
Болып едік мен – ағасы, ол іні.
Басылғанда шын достықтың көрігі,
Қайсар жүрек қалайыдай еріді.
«Әсте мені бөтеніңе балама,
Білесің ғой, сүйем сені, жан аға» -
Деп ағынан жарылғанда Шоқаным,
Самғаушы едім сыпырылып томаға.
Жарқындарым, таңданбаңдар, бұл расым,
Болған еді мұңдасым да сырласым.
Сандықшасын көрем оның көзіндей –
Жүрегімнің төрінде өзі тұрғасын.
Шоқанымды еске алатын ескеріп,
Бұл сандықша маған ыстық естелік.
Достың сыйын таса қылман көзімнен,
Рухын дәйім сезінуді хош көріп.
Өз жанымнан қалдырмаймын екі елі,
Белгілі ғой бойтұмарым екені.
Бұл сандықша – құйылатын қағазға
Ең бір асыл сырларымның мекені.
Қолжазбалар, күнделігім, хаттарым.
Қымбат тұтып қастерлейтін заттарым.
Менің үшін қасиетті не болса –
Бәрін Шоқан сандығында сақтадым.
Елге мұра бар байлығым осында,
Терең тамыр жайған гүлім осында.
Ең сәулелі, ең бақытты шақтардың
Кілті дағы Шоқан сандықшасында.
Қия шыңға Шоқан құлаш сермеді.
Арман, мақсат көкірегін кернеді.
Асау заман арнасынан лақтырды,
Өршіл ойға еркіндігін бермеді.
Жазушы еді жан сырларын саралап,
Төгуші еді запыранын ағалап.
Россияның адал ойлы ұлдарын
Сүюші еді жан-тәнімен бағалап.
Содан бері, сірә, жиырма жыл өтті,
Қатал ажал көңілімді жүдетті.
Сағынамын асыл досым Шоқанды,
Сағынамын сол бір ұлы жүректі!»...
Деп дидарын Достоевский жүдетті...
Содан бері жүзден артық жыл өтті.
Сағынамын мен де Шоқан бабамды,
Сағынамын сол бір ұлы жүректі.
Ұлыға ұлы солай құшақ жайғасын,
Сандықшаға қалай көңіл тоймасын.
Бедерінен бейуақыта сипайтын
Шоқанның сол сандықшасы, қайдасың!?

---