Залым Раснай хикаясы

Карамдік Құдай — патша, пәнда — малай,
Қаталық кешірмесең өтер талай.
Кемшілік қызметінде көп кешеді,
Үкіміне ризамыз, етсе қалай.
Атынан Жаббар зінун деген оның,
Үміті бәнданың өкпе болса әлай.
Ақына осы атының, етпесе азат,
Қылша бар қимылдарға кім мажал-ай.
Бар еді Шам Шариптың бір сұлтаны,
Әрқашан аз бен ашқа болған пана-ай.
Әмірін елге ағлам айлау үшін,
Сайлады ол бір жігітті етіп Раснай.
Ол жігіт наһаяты залым болып,
Қылығы көрінбеді көпке ұнай.
Әр түрлі жабір-жапа, зорлықпенен,
Халықтың азар берді біразына-ай.
Кеңесіп, жұрт жиылып, патшаға айтып,
– Орнынан түсірейік,– деді, – мұны-ай.
Арнайы арзы үшін жіберісті,
Дүрлерді, құтылмайтын сөздің құны-ай.
Барғанмен бәріне де ашуланып,
– Тек тұр,– деп, – тақсыр сұлтан қылды ым-ай.
Шығысып мекемеден, сыртқа кетті,
Қаһарлы хан қасында тұрсын кім-ай.
Патшаның жанабынан жәрдем тауып,
Забыры жұртқа жаман өтті тым-ай.
Дағатсыз әйел, еркек қол ұстаса,
Бір күні падышаға келді шұбай.
Деді: – Ей, шапағатты сұлтанымыз,
Осыдан халқың қарап болады ма-ай.
Орнынан осыныңды түсірмесең,
Жұрт болып жүре алмаспыз бұрынғыдай.
Біз түгіл, басыңызға зиян етер,
Қорқамыз, тез құртыңыз, қоймай ұдай.
Арзамыз айтатұғын анық осы,
Зұлымына мына еткен болдық шыдай.
Еш жауап іш жылитын болынбады,
Патшаның құлағына жақпай бұл да-ай.
Күңіреніп келгендердің бәрі кетті,
– Сұлтанға не болды, – деп, – Жаппар Құдай?!
Күллият ертеңіне жұртты жиып,
Мінекей, ол сұлтанның айтқан сыры-ай:
– Мен өзім жас уақытымда жарлы болдым,
Басара шәһарінде болдым бір ай.
Дос болдым қияметтік, құшақтасып,
Бір баймен қазынасы көп сонша ірі-ай.
Ол маған мал-мүлкінің бәрін берді,
– Іншалла көрермін, – деп, – жүрсем тірі-ай!
Мен келіп осы Шамның шаһы болдым,
Табысқан жоқпын әлі көріп шырай.
Сарғайып сағынғаннан, сонан бері,
Қапамен қайғы үстіне қайғы құрай.
Қанша іздеп сол достымды таппасам да,
Күні-түн көрінгеннен тұрмын сұрай.
Мысалы сол сияқты, шамаласам,
Жігіттің Раснай болған өңі-түрі-ай.
Дос тұтып сол себептен осыны да,
Жібердім, жанабымнан келмес бұлай.
Жүргенмен жұрт біткенді жабырқатып,
Көрінеді көңіліме өте қолай.
Асылында бір тентектен ел бұзылмас,
Халық бұған шікаятын қойсын бұлай.
Үзір бар осылайша, амал қанша,
Арыз ашып келіп қайттым неше жолай.
Деген соң дәлел таппай, дағдарысып,
– Қойдық, – деп, – халық тарқасты, болса олай.
Жолында жүргенменен жамандықтың,
Осыған қарағанда үміт мол-ай.
Суреттес Саруармен болғаны үшін,
Болармыз Аққа жақын біз де солай!
Достымен формамыз бір болғаннан соң,
Мүміндік даражасын берсе, оңай!
Бәндасы жаһаннамда қалмағай да,
Сарт, қазақ, өзбек, арап, естек, ноғай!
Шаш алып, мұрт қақтырған мұсылманның,
Шакілі бір Мұхаммедпен парқы жоғы-ай.
Амалы аз, қатасы көп құмралардың,
Осы еткен тек үмітім мақұл болғай.
Кемісі болса сөздің, кешірерсің,
Данышпан дария заңды ақылы сығай.
Кемісіне бұл назымды таһрип қылған,
Айлайды тыңдаушыдан тамғы дұғай.

1910

---