Өлең, жыр, ақындар

Әкім

Аса күйлі тұратын
Ертеректе бір Әкім
Барған екен Плутонға өлген соң,
Достары оны көмген соң.

Толық

Көкек пен қораз

«Достым Қораз, даусың күшті, мәнді екен!»
«Ал, Көкегім, жарығым,
Сенің үнің созылыңқы, әнді екен,
Сендей әнші орманда жоқ, анығы»,

Толық

Арыстан мен тышқан

Арыстаннан Тышқан жайлап сұрады,
Жақынырақ қонса екен деп тұрағы.
Және айтты: «Тұрғанда ну орманда,
Атақ, даңқың кем емес,

Толық

Қарақшы мен арбакеш

Жол шетінде бұта ішіне бұғынып,
Олжа күтіп, бір Қарақшы бекінді.
Көкжиекке көз тастайды үңіліп,
Іннен шыққан қарны аш Аю секілді;

Толық

Екі балақай

«Сеня, бізді қойдай қуып тағы да,
Сыныпқа айдап тыққанша,
Жаңғақ жейік барып жеміс бағына».
«Тыңда, Федя, қол емес ол тіпті онша!

Толық

Шаруа мен ит

Бай адамға сараң бір
Күзетем деп қораңды,
Бір Ит келіп жалданды,
Пісірмекші әм нанды,

Толық

Қасқырлар мен қойлар

Қойларға күн көрсетпеді Қасқырлар,
Талай желке қиылды.
Қорғау жағын қарастырды басшылар.
Қойлар үшін тиімді

Толық

Түлкі

Ауыл маңы, қатты аязда бір күні
Түлкі ойықтан су ішті кеп ұрланып.
Әлде жазым, әлде тағдыр бұйрығы,
Мұзға жайлап жабысты оның құйрығы,

Толық

Тышқандар

«Сіңлім менің, сездің бе сен сұмдықты?!
Тышқанға айтты қасындағы бір Тышқан, –
Байқаймысың, кемемізден су шықты,
Тесілген-ау бір тұстан.

Толық

Тиін

Бай үйінде әшекейлеп ойылған,
Терезеге қойылған
Шығырдағы Тиінға
Таңдана жұрт қарады үлкен жиында.

Толық

Қойшы

Біздің жігіт байдың қойын бағатын,
Малдың басы кенет кеми бастады.
Сасып сонда Савва тым,
Мұң мен шердің басқаны;

Толық

Үш мұжық

Түнде үш Мұжық бұрды ауылға бастарын.
Питерде олар жүрген еді жүк тасып;
Ойнап-күліп құптасып,
Енді елге келе жатқан жұптасып.

Толық

Арыстан

Кәрі Арыстан төсек етіп тақырды,
Жамбасы ауырып, жата-жата жалықты.
Жылуы да жоқ еді бір қалыпты;
Бағынышты боярларын шақырды:

Толық

Сарқырама мен бұлақ

Сарқырама жатты ағып, шағылысып шуаққа,
Емдігі бар қастерлі былай деді Бұлаққа
(Тас астынан шылжырап жайлап қана ағатын,
Бірақ, оның аты шыққан емді деп):

Толық

Табандар

Әулісінде бір байдың
Мөлдір суда ыңғайлы
Өсіп жатты Табандар.
Жүзді олар жарқырап, дегендейін қараңдар,

Толық

Қасқыр мен мысық

Қасқыр қашып келді орманнан ауылға,
(Емес сірә қонуға)
Жанын сақтап қалуға,
Аңшылар мен қуғыншы иттер соңында.

Толық

Жылан

Жылан бірде Юпитерден өтінді:
«Дауысын бер Бұлбұлдың,
Әйтпесе, өмірім суып қалған секілді.
Қайда барсам, құрғұрдың

Толық

Үкі мен есек

Соқыр Есек ну орманда адасты
(Ұзақ жолға бет алған-ау ол әсті).
Түнде ұрынып ну жынысқа есалаң,
Қозғала алмай тұрып қалды, не шара?

Толық

Ит пен ат

Жүретұғын Шаруаның үйінде
Ит Атпенен сөйлесті тар пейілмен:
«Міне, – деді ол, – қожамыз зор күйінде,
Маған қарап, қуса еді ғой сені үйден.

Толық

Шаруа мен түлкі

Шаруаға былай деді Түлкі бір:
«Айтшы, білгім келеді,
Саған жақын болуы не жылқының?
Әрқашан да айдауыңа көнеді.

Толық

Мирон

Болды бір бай Мирон деген есімді.
Атамадым мен оны керек етіп өлеңге.
Айып емес қалмаса есте егерде.
Жаппай шулап көршілері көсілді,

Толық

Есек

Шаруаның бар еді бір Есегі,
Жоқ еді оның теріс мінез кеселі,
Беталдына мақтанбайтын желігіп.
Тоғай кезіп кетпесін деп құлдырап,

Толық

Зеңбіректер мен желкендер

Желкендер мен Зеңбіректер бұрынғы
Қоздырды жаулық жарасын.
Зеңбіректер көтеріп ап мұрынды,
Көк төсіне үңілді:

Толық

Саудагер

«Андрей-ау, бері кел!
Қайда жүрсің? Бері кел де мені көр,
Үйрен, балам, атаңнан!
Мен секілді сауда етсең, олжа түсер матаңнан», –

Толық

Болат

Сынған қылыш жатты бір
Араласып темірге,
Біреу оны сатты бір
Шаруаға тегінге.

Толық

Жарлы бай

«Бай болу не күйлі аса,
Ішіп-жеуге өзіне-өзі қимаса,
Ақшаны тек жинаса?
Өлгеннен соң бәрі қалар артында,

Толық

Бүркіт пен құрт

Биік талдың бұтағына жабысып,
Тербетіліп тұрды Құрт.
Жүрген Бүркіт одан-дағы әрі ұшып,
Жоғарыдан мазақ етіп күлді күрт:

Толық

Ұстара

Танысыммен жол үстінде кезім кеп,
Қона салдық тауып бір бос пананы.
Нені көрдім? Жолдасым тұр безілдеп:
Әзілдесіп ұйқтаған ек көңілді,

Толық

Көкек пен бүркіт

Сен Бұлбұлсың деді Бүркіт Көкекке.
Жаңа атақпен ерекше
Қонды Көкек терекке,
Өз өнерін танытпақ боп ен көпке,

Толық

Шортан

Сотқа берді Шортанды,
Күн көрсетпей, бүлдірді деп көлшікті.
Айыпты да мол таңды
Және-дағы жазалыға меншікті

Толық

Тиін

Арыстанға қызмет етті бір.
Басқаларға қалайлығын білмеймін,
Артық айтсам, бұл сөзіме күл, мейлің,
Арыстанның көңлін табу қиын-ды.

Толық

Шаруа мен ат

Бір Шаруа сұлы екті,
Мұны көрген жас Ат бір
Міңгірледі бұған талдау жасап бір:
«Қанша сұлы сепкен түріп білекті!

Толық

Арыстан, бөкен және түлкі

Ну жыныста қуды Арыстан Бөкенді,
Міне, міне, ұстады...
Ашылды аран тұста бұл,
Шынында да түскі тамақ жетерлік.

Толық

Кәрі арыстан

Мықты Арыстан – айбаттысы орманның
Қартайды да күші азайып, күй кетті.
Тырнақ пенен тіс мұқалып қорланды –
Жауларына қорқынышты болған мұң,

Толық

Ала қойлар

Патша Арыстан қойларды ала сүймеді,
Оп-оңай-ақ болар еді жоюға,
Заңсыздау ғой, бірақ сөйте қоюға –
Сол үшін бе тәжді киіп жүргені?

Толық

Қарға

Күлкі болып қалмау үшін еліңе,
Алдыменен қараған жөн тегіңе.
Атышулы мықтылармен жанаспа;
Қортық тусаң тегі де,

Толық

Келімсек

Біреулер бар. Жақсылап бір таныссаң,
Сен ол үшін жазушы да, данышпан.
Біреулер бар тағы бір,
Қанша шырқа, бәрібір,

Толық

Балықтар биі

Сотқа арыз түсті де,
Байлар менен күштіге
Арыстанның таусылып бар төзімі,
Шықты аралап патшалығын өзінің.

Толық

Мысық пен бұлбұл

Мысық ұстап Бұлбұлды,
Бүріп тұрып тырнақпен,
Былай деді жұмсақ үнді ырғақпен:
«Әншім менің сыңғырлы,

Толық

Екі ит

Бір мырзаның Барбосы
Әлді өзі
Жаны қалмай үріп жүрді таңда осы.
Көрді бірде ескі досын өзінің,

Толық