Жұмекен Нәжімеденовтің «Менің Қазақстаным» өлеңі туралы бірер сөз

1935 жылы 28 қарашада Атырау облысында дүниеге келген. Жұмекен алты жасында әкесі соғысқа аттанған, бірақ ол қайтып оралмады, сондықтан оны атасы Нәжімеден Стамғазиев өсірді. Сөзге, Отан тарихы мен қазақ халқының салт-дәстүріне деген сүйіспеншілікті ұялатқан осы адам болатын. Қартпенбет жырау мен Қосуан (Махамбет Өтемісовтің анасы) Нәжімеденовтің аталары.

10 сыныпты бітіргеннен кейін Жұмекен консерваторияға оқуға түседі, бірақ ол сәтсіз аяқталады. Оның Алматыда туыстары немесе достары болмаған. Жұмекен Сабырұлы бейтаныс қалада ақшасыз қалады. Ол Қарағандыға, шахтаға жұмысқа барады. Мұнда Нәжімеденов көркем өнерпаздар қойылымдарына қатысып, домбыра ойнады, өлең оқыды, соның арқасында ол Мәскеуде жұмыс істейтін жастардың концертіне қатысқан топтың құрамына кіреді, сол жерде жас жігіттің таланты байқалады. Кәсіподақ комитетінің төрағасы Әукебай ақынға ұсыныстар беріп, университетке түсуге кеңес береді.

1956 — 1959 жж Қазақ мемлекеттік консерваториясында оқиды (қазіргі Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы). 1971 — 1973 жылдары Мәскеу әдеби институтында жоғары әдеби курстардан өтті. Нәжімеденов еңбек жолы Қарағанды шахтасында жұмысшыдан басталады, сосың «Жазушы» баспасының редакторы, «Лениншіл жас» газетінің бөлім меңгерушісі, Қазақстан Жазушылар одағының әдеби кеңесшісі, Мемлекеттік комиссия редакторы және «Мектеп» баспасының бөлім меңгерушісіне болады.

Ақынның алғашқы лирикалық жинағы «Нива» 1961 жылы жарық көрді. Төрт жылдан кейін — «Жоқ, біз ұмытпауымыз керек» атты кезекті жинақ шығады. Нәжімеденовтің өмірінде он өлеңдер мен поэмалар жинағы және үш роман жарық көреді — «Ақ шағыл» (1973), «Кішкентай» (1975), «Даңқ пен қауесет» (1978).

Ақын қайтыс болғаннан кейін өлеңдер, поэмалар, повестер, мақалалар, аудармалар және тоғыз күй жарық көреді. Оның еңбектері көптеген тілдерге аударылып, жарық көрді. Жұмекен Сабырұлы Вознесенский, Евтушенко, Хикмет және басқалардың шығармаларын қазақ тіліне аударған еді.

Жұмекен Нәжімеденов — Қазақстан Республикасының қазіргі гимнінің мәтінінің авторы. «Менің Қазақстаным» әнінің мәтінін ол еңбек жолының басында, 21 жасында атақты қобызшы Гүлсара Бірманованың үйінде жазған. Композитор Шәмші Қалдаяқов «Менің Қазақстаным» өлеңіне музыка жазды.

«Хрущевтің ұлтаралық саясатын» түсінген қазақ халқының патриоттары ата-бабаларының жерінің бірлігі мен тұтастығын сақтауға тырысты. Сондықтан «Менің Қазақстаным» әні жазылды — бұл қазақ халқының Хрущевтің ұлттық саясатына наразылық болды.

Бұл әннің алғашқы орындаушысы халықтың сүйіктісі Жамал Омарова болды, 1960-1970 жылдары ол Қазақ КСР-нің республикалық радиосында жиі айтылып тұрды. Омаровадан басқа бұл әнді ешкім жақсы орындамаған. Жамал Омарованың орындауында ән өте танымал болды, Хрущев уақытында оған тыйым салуға тырысты.

Жамал Омарованың орындауындағы ән қазақ халқына Құдайдың әділдігі орнайды деп үміттенді және қазақтар өз халқы ретінде де, жері ретінде де тұтастығы мен бірлігін жоғалтпайды деп үміттенді! 1986 жылы желтоқсанда Алматыда қазақ студенттері күш пен батырлық сыйлаған дәл осы әнді шырқады.

2006 жылдың 11 қаңтарында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті лауазымына тағайындалған кезде алғаш рет «Менің Қазақстаным» әні шырқалды.

Жұмекен Нәжімеденов 1983 жылы 22 қарашада қайтыс болды. 2003 жылы Санкт-Петербургте «Мен» атты өлеңдер жинағы жарық көрді. Ақын туралы «Жұмекен» фильмі түсіріліп, ақынның жолы зерттелген «Менің Қазақстаным — Жұмекен» (Марат Азбанбаев) кітабы жарық көрді. 2006 жылы оның тағы бір кітабы жарық көрді — «Жұмекеннің жүрегі». 2015 жылдың желтоқсан айында Атырауда Жұмекеннің туған жерінде биіктігі 9 метр болатын ақынға қола ескерткіш орнатылды. Құрманғазы ауданында жаңа саябақ, алаң, ауыл және мектеп оның есімімен аталады. Оның есімі — Нұр-Сұлтандағы көше. 2010 жылы Жұмекен Нәжімеденов қайтыс болғаннан кейін «Менің Қазақстаным» шығармалар жинағы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

P.S. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан жаңа мемлекеттік әнұранға конкурс жариялады. Әнұран ретінде Қалдаяқов пен Нәжімеденовтің әні де ұсынылды. Мемлекеттік әнұран — елдің музыкалық-поэтикалық эмблемасы, оның әдеби және музыкалық паспорты. Мемлекеттік әнұранды да елдің туы, елдің айнасы, патриотизм рухының көрінісі деп қарау керек. Әнұран әрқашан дәуір рухынан туады. Ол адамдардың тағдыры мен адамдардың ойларындағы жалпы сезімдерге негізделген. Қазақстанның Тұңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаев сонымен қатар Отанымыздың «Менің Қазақстаным» әнұранының авторы екенін ерекше атап өту керек.

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты

Оқуға кеңес береміз:

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны

4 маусым - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздер күні

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: