Қарқаралыдағы туризмнің болашағы қандай?

Қуанышбеков Ақтілек

Студент, география кафедрасы, Е.А. Бөкетов атындағы ҚарУ,

Қазақстан, Қарағанды

E-mail:aqtilec002@gmail.com

Кулмаганбетова Айгуль Ораловна

Жаратылыс ғылымдары магистрі, аға оқытушы, Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ

Қазақстан, Қарағанды

Қазақстанда туризм саласы қарқынды дамып келе жатыр, ал Қарқаралы туризмінің әл-ахуалы қандай?  Болашағы бар ма? Табиғаты көз тұндырар өлкенің тартымды жерлері көп пе? Тарихы 2 мың жылды қамти алатын Қарқаралының туризмі ойға қалдырарлық жағдайда....

Қаланың жалпы сипаттамасы.

Қарқаралы – Қарағанды облысының ең байырғы, әрі мәңгі жас қаласы. Кезінде Қарқаралы арқылы Орта Азиядан Сібірге бағытталған керуен жолдары өткен.

Қарқаралы ауданының аумағы – 35,4 мың шаршы км. Жалпы халқының саны – 50600 адам.

Аудан орталығы – Қарқаралы қаласы, теңіз деңгейінен 815 метр биіктіктегі Қарқаралы тауының баурайында орналасқан. Қала халқының саны – 10300 адам. 1824 жылы Қарқаралы қамалының негізі қаланды, ал 1869 жылы Қарқаралыға уездік қала мәртебесі берілді. ХІХ ғасырда ол маңызды сауда орталығына айналды. Қарқаралыда аты әлемге әйгілі Қоянды жәрмеңкесі сауда-саттық байланыстар мен мәдениетті дамытуда маңызды рөл атқарды.

Қарқаралы туризмі қалай орналасқан?

Бүгінгі таңда Қарқаралы Қарағанды облысының экономикалық және мәдени өмірінде маңызды орын алып жатыр. Мұнда 10-нан астам демалыс үйлері мен демалыс аймақтары бар, олардың ішінде АО «Арселор Миттал Темиртау» көмір департаментінің «Шахтер» демалыс үйі, «Сосновый бор», «Тас бұлақ» тау отелі, сауықтыру лагерлері. Аудан аумағында Қарқаралы МҰТП орналасқан. Паркте 7 табиғи ескерткіш бар: алғашқы адам үңгірі, Шайтанкөл көлі, Бассейн көлі және т.б

Қарқаралы тауларының ерекшелігінің бірі – бұлақ көздерінің молдылығы. Ондағы су мөп-мөлдір. Қарқаралылықтар әсіресе Суықбұлақты ерекше атайды. Ондағы су сәл газдалған және секундіне жарты метр күшпен бүлкілдеп тұрады. Қарқаралының таулы өзендері Үлкен және Кіші Қарқаралы Құрөзек арнасына құйылады. Қарқаралы таулары өздерінің далалық және таулық деп аталатын көлдерімен де аты шыққан. Олардың қатарына Жартас, Ащыкөл, Бастыбай, Таскөл, Қойтас және басқалары.

Туристтердің арнай Қарқаралыға келуіне себеп болған, талай сырға толы Шайтанкөл

Қарқаралы өңірі жылына 20 мыңнан астам туристі қабылдайды, оларды орналастыру қызметін бір мезгілде 2500 қонақты қабылдауға дайын 23 демалыс үйі, қонақүйлер мен балалар лагерлері ұсынады.

Қарқаралы ұлттық паркінің аумағында жеті ресми туристік маршруттар жасалды. Олар ең көрнекті табиғи және тарихи орындарды - Шайтанкөл мен Бассейн көлдерін, алғашқы адамдардың «Үш үңгірі» мен «Үлкен палата» жерлерін, сақ дәуіріндегі Алтын адамның жерленген жерін, Кент тауларындағы буддалық ғибадатхананы аралауды көздейді.

Бүгінгі күні ұзақ мерзімді пайдалануға берілген 11 учаскенің алтауы 100-ден астам жаңа жұмыс орындарын құра отырып, үйлер мен демалыс аймақтарын салуға 49 жылға дейінгі мерзімге келісімшарттар жасасты. Кейбір жобалар аяқталды. Мәселен, 2015 жылы 40 орындық Қарқаралы диспансері іске қосылды, онда емдеу үшін бірегей жабдық бар. Жоба құны 40 миллион теңгені құрады. Ал 2019 жылы Жолжақсы демалыс үйінің құрылысы аяқталды. Оның шығыны 120 миллион теңгені құрады.

Қарқаралы аймағында туризмді дамыту туралы алға қойылған мақсаттардың айқындалуы

Бүгінгі күні қалада туристерге арналған жалпы сыйымдылығы 2,7 мың төсек болатын 31 туристік нысан бар. 2019 жылдың соңында облыс әкімдігінің ақпараты бойынша облысқа 22,5 мыңнан астам адам келді (2018 жылға қарай 95,2%), ал оларға көрсетілген қызмет көлемі 570 млн теңгені (2018 жылға 125,0%) құрады.

Реттелетін туризм мен демалысты дамыту мақсатында ұлттық саябақтың аумағында туризмді дамыту қажеттіліктері үшін қысқа және ұзақ мерзімді пайдалануға берілген жалпы ауданы 143 га жер учаскелері бөлінді.

Қысқа мерзімді пайдалануға - 19 жер учаскесі (87,4 га) және ұзақ мерзімді пайдалануға - 11 жер учаскесі (55,4 га). Бұл жерлердің аумағында туристік лагерлер мен демалыс орталықтарын, кемпингтер, тамақтану пункттерін салу жоспарланған.

Бүгінгі күні 10 жер учаскесі қысқа мерзімді пайдалануға жалға берілген, 17 келісімшарт (12,1 га) жасалды. Уақытша нысандар осы жерлерде орналасқан - кемпингтер, шағын демалыс үйлері, лагерьлер, шатырлы қалашықтар, сауда нүктелері, тамақтану пункттері.

5 жер учаскесі ұзақ мерзімді жалға алынды. Бұл учаскелерде жоспарға сәйкес барлық қажетті инфрақұрылымы бар капитал туризмі нысандары салынуы керек.

Қарқаралы аймағына туристерді тарту мақсатында табиғат мұражайы және жабайы аңдармен ашық аспан астындағы тор жұмыс жасайды.

Ұлттық парктің аумағында жалпы ұзындығы 785 км болатын 11 туристік маршруттар бекітілген. Барлық бағыттарда (соқпақтарда) төлқұжаттар болады. Туристерді қабылдау үшін келушілер орталығы бар.

Қарқаралыда Абай үйі, Құнанбай қажының ескі мешіті, Мәди Бапиұлының жерленген орны, «78 коммунардың ортақ қабірі» деп аталатын мемориалдық кешен, сондай-ақ 5000 экспонаты бар тарихи-өлкетану мұражайы бар.

Туризм индустриясын дамыту мақсатында бірқатар жобалар жүзеге асырылуда. Атап айтқанда, 2018 жылы туристік кешенді дамыту аясында спорттық-сауықтыру кешенінің жалпы сыйымдылығы 60 орындық екі үйдің құрылысы аяқталды.

Демалыс үйі пайдалануға берілді - жалпы сыйымдылығы 20 адамға арналған 2 блокты екі қабатты коттедж және 24 бөлмелік ғимарат.

2019 жылы жеті жоба жүзеге асырылды. Ұзақ мерзімді перспективада керуеттер санының артуымен және объектілердің кеңеюімен демалыс орталықтарының екінші кезеңін салумен қазіргі екі жобаны аяқтау күтілуде.

Аймақтағы туризмді дамыту перспективасында бірқатар маңызды жобалар анықталды.

Басымдықтардың қатарында Қарқаралы қаласының тарихи орталығын қайта құру (инфрақұрылымды құру; алаңды абаттандыру (автотұрақты, жаяу жүргіншілерге арналған жолдарды, балалар алаңдарын ұйымдастыру); шағын және орта бизнесті дамыту (тамақтану, сұлулық салондары, дүкендер, тұрғын үй) , туроператорлар мен гидтердің қызметтері).

Сондай-ақ маңызды бағыттардың қатарында «Суық бұлақ» трактісінде туризмді дамыту болып табылады (инфрақұрылымдық құрылыс; санаторий-сауықтыру кешені мен шағын қонақ үйлер, аспалы жол салу, этно, жаяу туризм, тау, шаңғы, ат спорты, велосипедпен жүру). туризм, сонымен қатар шағын және орта бизнесті дамыту (тамақтану, орналастыру, экскурсоводтар, демалыс үшін жабдықтарды жалға беру).

Сонымен қатар, Қарқаралы ауданының әкімдігі туристік сектордың дамуына кедергі болатын бірқатар проблемалық мәселелерді анықтады.

Қарқаралының бәсекелік артықшылығы тарихи туризмді, экологиялық туризмді, сондай-ақ спорт пен экстремалды туризмді дамытудың бірегей мүмкіндігінде. Алайда, аймақтағы статистикалық мәліметтерге сәйкес туристік ұйымдардың тек 11% -ы туристерді келу және ішкі туризмге тарту бойынша қызмет көрсетеді, қалғандары сыртқы туризм саласында жұмыс істейді. Кіру туризмін дамытуға кедергі келтіретін негізгі себептер - дамымаған инфрақұрылым, қызмет көрсету деңгейінің төмендігі және көліктің нашар ұйымдастырылуы.

Қарқаралы аудандық кәсіпкерлік және өнеркәсіп бөлімінің мәліметтері бойынша, туризм саласының нашар дамуы инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның қанағаттанарлықсыз жағдайына тікелей байланысты. Яғни, Қарағанды-Қарқаралы жолының нашар жағдайы әлеуетті демалушыларға кедергі келтіреді. Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның нашар күйіне немесе оның туризмді дамытудың жоспарланған орындарында мүлдем болмауына байланысты ірі кәсіпкерлердің салаға инвестиция салуға құлықсыздығы. Атап айтқанда, Қарқаралы қаласында тұрақты сумен жабдықтау және су бұру жүйесі жоқ.

Өткен жылдың соңында Қарқаралы аймағына 50 мыңнан астам турист келген.

Жалпы, жасалып жатқан жұмыстардың барлығы туристік ағымды арттыруға бағытталған. 2025 жылға қарай Қарқаралыдағы туристік ағынды 10 есеге, яғни жарты миллион адамға дейін арттыру жоспарланып отыр.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қарқаралы – Қазылық. Автор: С. М. Сыздықов ISBN: 978-601-302-290-1
2. https://el.kz/ru/news/puteshestviepage/karkaraly_-_legendy_gornoy_stepi/
3. https://visitkazakhstan.kz/ru/guide/information/8/136/
4. https://kapital.kz/gosudarstvo/63926/chem-privlekayet-turistov-ugol-naya-stolitsa-kazakhstana.html

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: