Рухани жаңғыру

Қазіргі Қазақстан ұлттық жаңғыру кезеңін бастан өткеруде. Ұлттық-мәдени жаңғыру процесі мәдени парадигманың өзгеруін білдіреді. Бұрынғы түсініктерді қайта қарау, ұмытылған немесе тыйым салынған атауларды қайтару қазіргі Қазақстанның мәдени өміріне тән белгілер болып табылады. Тәуелсіздіктің он жылдығында жаңа қазақ тарихын жасаудың бастауы негізінен қаланды. Дегенмен, «сөз бостандығы» қазақ тарихшылары үшін қиын сынаққа айналды. Алғаш рет өткен ғасырда кез келген адам тілегі мен материалдық мүмкіндігі болса жазып, шығара алады. Бұл жағдайда біздің басымызға әртүрлі деңгейдегі және орындалу сапасындағы тарихи шығармалар легі түсті. Бұл тарихнамаға талдау, сын айту – өз алдына бөлек мәселе. Бұл жерде тек кәсіпқойлар да, кәсіпқой емес адамдар да жазған тарихи шығармалардың көптігі халықтың өз тарихына деген ықыласын айқын да дәлелді дәлел екенін атап өткім келеді. Бүгінде Қазақстанда қазақ тарихына барлық қазақтар қызығады.

Әрине, бұл жерде біз тарихи өткенімізді мифологияға айналдырудан, әшекейлеуден аулақ болған жоқпыз, одан құтыла алмадық. Ұлттық-мәдени жаңғыру кезеңіндегі тарихи танымның мұндай күйі сөзсіз және әбден ақталған, өйткені «жаңғыру өткеннің қайта жаңғыруы, әдетте, алтын ғасырға ұқсастыққа ие болу» (Э. Шилс мазмұны бойынша). «дәстүр» терминінің \\ Өркениеттерді салыстырмалы зерттеу.\\ Оқырман .М., 1999. С. 244).Бірақ жалпы алғанда бұл процесс үрей тудырмайды, өйткені мұндай шығармалар ел ішінде де, шетелде де өткір сынға ұшырайды. . Әсіресе, бүгінде кәсіби тарихшылардың жеткілікті саны бар Ресейде Қазақстандағы тарих ғылымының жағдайы мен дамуына бей-жай қарамайтын бұрынғы қандастарымыз бар. Олардың көбісі қазақ тарихын кеңестік дәуірде жазып, жасағандықтан, олардың қызығуы көбіне тақырыпты «іштен» білуіне байланысты.

 Қазіргі Қазақстандағы тарих ғылымының дамуының басты тенденциясы кеңестік концепцияның ауыртпалығынан арылу екені сөзсіз. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында мұнда көп жағдайда минусқа плюс, аққа қара деген қағида басым болды. Мысалы, бұрын қазақ элитасына үнемі теріс сипаттама берілсе, қазір қазақ хандары мен сұлтандарын идеализациялау жүріп жатыр. Олардың барлығы да халық мүддесі мен мұң-мұқтажының сақшылары, ұлы тұлғалар ретінде алдымызға шығады. Бұл үдеріс әсіресе Жәңгір ханның тұлғасына баға беруде айқын көрінді. 2001 жылы Бөкеев хандығының құрылғанына 200 жыл толды. Көптеген басылымдар мен арнайы зерттеулерде Жәңгір ханның көрнекті реформатор және халық қорғаушысы ретінде көрсетілуі шындыққа толық сәйкес келмейді. Өздеріңіз білетіндей, шындық әрқашан бір жерде болады.

Тағайбек Бақдәулет

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: