Студенттердің оқуға мотивациясы

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – еліміздегі бірінші классикалық университет және барлық қазақстандық жоғары оқу орындары арасындағы Қазақстан Республикасы Президентінің «Сапа саласындағы жетістіктері үшін» сыйлығының алғашқы иегері.

Университетте еліміздің барлық аймақтарынан, сондай-ақ алыс-жақын шетелдерден келген 40 мыңнан астам студент білім алуда. Біздің университет студенттерінің 80%-ға жуығы «Алтын белп» белгісінің иегерлері және республикалық, халықаралық олимпиадалар мен жарыстардың жеңімпаздары.

ҚазҰУ-дың профессорлық-оқытушылық құрамы 2500-ден астам адам, оның ішінде 400 ғылым докторлары, профессорлар және 800-ден астам ғылым кандидаттары, доценттер, 200 отандық және шетелдік философия докторлары (PhD) бар.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 180-нен астам гуманитарлық, жаратылыстану, бакалавриат, аспирантура, докторантураның техникалық мамандықтары бойынша мамандықтардың кең спектрін ұсынады.

Мотивация – адамның өмірдегі және еңбектегі белсенділігін қамтитын ішкі энергия. Ол адамды әрекетке, әрекетке итермелейтін нақты мотивтерді, ынталандыруды білдіретінмотивтерге негізделген. Оқушылардың мотивациясы туралы айтатын болсақ, онда ол оларды танымдық іс-әрекетке, білім мазмұнын белсенді дамытуға баулу процестері, әдістері мен құралдары. Эмоциялар мен ұмтылыстар, қызығушылықтар мен қажеттіліктер, идеалдар мен көзқарастар топта мотив ретінде әрекет ете алады. Сондықтан мотивтер – бұл таңдау мен шешім қабылдау, таңдауды талдау және бағалау жүзеге асырылатын күрделі динамикалық жүйелер. Оқушыларды ынталандыру – оқу процесін жетілдірудің ең тиімді жолы. Мотивтер материалды меңгеру және меңгеру процесінің қозғаушы күші болып табылады. Оқу мотивациясы - бұл жеке адамның жеке оқу пәніне де, бүкіл білім беру ісіне деген көзқарасын өзгертудің біршама күрделі және түсініксіз процесі. 

Мотивация адамның мінез-құлқы мен іс-әрекетінде, оның ішінде болашақ маманды қалыптастыру процесінде негізгі қозғаушы күш болып табылады. Сондықтан студенттердің оқу және кәсіптік іс-әрекетін ынталандыру мен мотивтері мәселесі ерекше маңызды болып табылады.

Мотивтер әсер етуге болатын мобильді жүйелердің бірі болып табылады. Студенттің болашақ мамандығын таңдауы толық өз бетінше және жеткіліксіз саналы түрде жасалмаса да, белсенділік мотивтерінің тұрақты жүйесін мақсатты түрде қалыптастыру арқылы болашақ маманның кәсіби бейімделуіне және кәсіби өсуіне көмектесуге болады. Болашақ мамандықты таңдау мотивтерін жан-жақты зерттеу оқу мотивтерін түзетуге мүмкіндік береді және студенттердің кәсіби дамуына әсер етеді. Оқу-тәрбие процесінің нәтижелі болуы болашақ мамандығын игеруге деген ынта-ықыласы мен ынтасының қаншалықты жоғары болуына тікелей байланысты. Білім беру процесі күрделі әрекет ретінде жіктеледі, оқудың көптеген мотивтері бар және олар әр адамда жеке-жеке көрініп қана қоймай, күрделі мотивациялық жүйелерді құра отырып, біртұтас біріктіре алады.

Студенттердің ынтасын қалай арттыруға болады? Кәсіптік оқу орындарында студенттердің ынтасын арттырудың кейбір жолдарын қарастырып көрейік.

Мұғалімнің студенттерді ынталандыру процесі. Студент «осылай болу керек» деп айтатын мектеп оқушысы емес, студенткебілімнің болашақта оған қаншалықты пайдалы болатынын түсіндіру керек. Ал егер мұғалім «өмірде пайдалы болады» деген рухта жауап берсе, студенттің қызығушылығы жоғалады. Студент кәсіптік оқу орнына тек білім үшін ғана емес, сонымен қатар (көп дәрежеде) өз саласының жақсы маманы болу үшін келеді. Сондықтан мұғалім өз пәнінің болашақ іс-әрекетінде шынымен де пайдалы болатынын студенттерге дәлелдей білуі керек. 

Баға үшін емес, нәтиже үшін ынталандыру. Студент тек пәнге қызығушылық танытып қоймай, оған алған білімін іс жүзінде пайдалану мүмкіндіктерін ашуы қажет. Ол үшін оқу және арнайы пәндер арасындағы байланысты қадағалайтын кіріктірілген сабақтар (семинарлар) өткізуге болады. Мұнда эрудицияға бағдар ретінде көрінетін танымдық мотивтер кеңінен қолданылады. 

Студент-мұғалім байланысы. Студент үшін мұғалімнің оның тәлімгері болуы өте маңызды, сондықтан оқу процесі кезінде онымен байланысып, оны толғандыратын мәселелерді талқылауға болады (тіпті олар сабақтың тақырыбымен қашықтықтан байланысты болса да). Мұғалім мотивацияның тиімді түрін – оқушының өзіне деген сенімін нығайтуды қолдануы керек. Студенттерге қаншалықты сенім артса, соғұрлым олар оқу процесінде мұғаліммен ынтымақтастыққа дайын болады.  

Студенттерге құрмет. Қандай студент болса да, қандай жағдайда да соған сәйкес қарым-қатынасты қалайды. Д.Карнеги былай деп кеңес береді: «... мақтауларды аямаңыз, ізгі қасиеттерді (тіпті жоқтарды) мойындаңыз, оң өзгерістерді алға жылжытыңыз. Сонда сіздің оқушыңыз сіз қалағандай болу мүмкіндігіне ие болады. Басқасына одан қалағаныңды бер», – дейді. 

Қорытындылай келе, біздің 21 ғасырда ақпаратқа қол жеткізу ешқандай қиындық тудырмайды, кәсіби оқу орындарының студенттерін үнемі материалдарды оқуға және қажетті және пайдалы білім алуға қалай ынталандыру керек деген сұрақ туындайды. Мотивацияның пайда болуында таңдаған мамандығына, оның зерттеу саласына деген қызығушылықты ояту ерекше рөл атқарады. Оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыру және оны арттыру жауапкершілігі тек ұстаздар мен отбасына ғана емес, қоғамға да жүктеледі. Өйткені, еліміздің тұрақты дамуының негізі, мына тұрақсыз дүниедегі басты қозғаушы күш деп білеміз – жас зиялылар. 

Тленчиева Н. С.
Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент
Жубаназарова Н. С.
Психология ғылымдарының кандидаты, профессор
Абайқызы Ж, Баймухамбет А, Ізбасар Қ.
1 курс магистранттары Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: