Жаһандану – әлемдік бірігудің мүмкіндігі ме, әлде қаупі ме?

Бүгінгі таңда «жаһандану» ұғымы әрбір адамның өміріне тікелей әсер ететін шынайылыққа айналды. Шекаралар жойылып, ақпарат жылдам тарап, мемлекеттер экономикалық, мәдени және саяси тұрғыдан өзара тығыз байланысқа түсті. Бұл құбылыс адамзатқа үлкен мүмкіндіктер беріп отырғанымен, кейбір маңызды қауіптерді де қоса ала келуде.

2024 жылғы БҰҰ дерегіне сүйенсек, әлем халқының 67%-ы интернетке тұрақты түрде қосылған. Бұл — бүкіл әлемде ақпарат алмасу мен мәдени ықпалдың қарқыны күннен-күнге артып келе жатқанын дәлелдейді. Жаһандану тек экономика мен сауданың шекарадан асуы емес. Бұл — мәдениеттердің тоғысуы, технологиялардың ортақтасуы, тіпті бір елде туындаған мәселелердің бүкіл әлемге таралуы. Мысалы, COVID-19 пандемиясы кезінде 2020 жылы жаһандық ЖІӨ 3,4%-ға төмендеді. Бұл — бүкіл әлемнің өзара байланыста екенін нақты көрсетті.

Экономикалық жағынан алғанда, жаһандану дамушы елдерге жаңа нарықтарға шығуға жол ашты. Алайда ішкі өндірісті дамытуда бәсекеге қабілетті болу қиындай түсті. Қазақстанда 2023 жылғы мәлімет бойынша, ішкі нарықтағы импорт үлесі 60%-дан жоғары. Бұл — өз өніміміздің әлемдік тауарлармен күресте осалдау екенін көрсетеді. Шетелдік өнімдер мен мәдениеттің енуі ұлттық болмыс пен тұтыну мәдениетіне әсер етуде.

Жастар арасында батыс мәдениетіне қызығушылық артып отыр. Қазақстан жастарының 73%-ы әлеуметтік желіні күніне бірнеше сағат пайдаланады (2023, Digital Kazakhstan деректері). Бұл — мәдениет пен құндылықтарға әсер ететін басты құралдардың бірі. Әлеуметтік желілер арқылы батыс өмір салты кеңінен таралып, өзіміздің дәстүр мен салт-санамыз екінші орынға ығысып бара жатқандай.

Алайда бұл үрдісті тоқтату мүмкін емес. Ең дұрысы — өз мәдениетімізді сақтай отырып, жаһандық кеңістікте өз орнымызды нақты көрсету. Жаһандану — бұл мүмкіндік. Бірақ ол мүмкіндікті дұрыс пайдалану қажет. Қазақстан өзін жоғалтпай, бәсекеге қабілетті ел болуға ұмтылса, жаһандану біз үшін қауіп емес, табыстың жолына айналмақ.

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Мусабек Мерғалым