Жиырма бірінші көк сөз. (Қыздарды қорғайық: дәстүр, білім, заң, қоғам!)

 “Мне было 15 лет, когда я вышла замуж. Меня насильно выдали замуж, засватали, за меня заплатили калым и отец меня отдал, так как отцу было материально тяжело. Я даже не знала жениха. Я не была готова к замужеству, я и не знала что это такое. 

 Я слишком рано стала матерью, хотя тогда была ещё совсем ребенком (16 лет), Толком ничего не видела в своей жизни, пропустила самую прекрасную пору. 

 Мне было неполные 16 лет, когда родился сын, дочь родила через два года. Беременности были незапланированными. Были проблемы и во время беременности и после родов, но моя свекровь считала, что в этом нет ничего страшного: у многих так бывает и так должно быть, я должна была терпеть все. Свекровь, когда обозлится, могла кинуть меня посуду, если вдруг что-то не так поставила или не так взяла. Муж всегда был недовольный то я недосолила, то пересолила. Мог ударить из-за этого. Если он меня захотел, мог задрать юбку и сделать все что хочет, как животное, я считала так должно быть”

 Бұл оқиғаны жасөспірім кезімде Ғазиза апай айтып берген болатын, бұны менің санамда, түсінгенімше, бәрі жаман әңгіме қылатын, бірақ дұрысталуға ешкім ұсыныста жасамайтын. Себебі: бұны дұрыс санайтын, дәстүріміз ғой деп мақтайтын. Сонда жақсы дәстүрімізді көрмей, жаман дәстүрді айта беретіні нес? Бұл демократияға жат нәрсе, ал үкімет “Қой! “ десе қоймаса, дым істей алмайтындықтан шарасыз. Біреудің намысын, арын, тіпті өзін ешкім қорғамаса таптау қашанда ләззат емес пе? Өзіне пайда әкелетін нәрсені кім қаламасын? Жұрт оларды ауру десе, ауру дымыда жоқ деп нақты айтам! Жұрттың көбі өзі қолдауда, тіпті қолдан келсе бәрі жасап қалуда, өзім естідім, көрдім, өстім һәм һәмесімен таныстым. Сонымен ана қыздың ата-анасы балаға бай, бірақ материалды тізесі шыққан кедей болғандықтан, қызын тұрмысқа беруге шешеді, 15 жастағы ғана, ол бұрын танымайтын жасы екішама үлкен кісіге тұрмысқа шығуға мәжбүр болады. Ата-анасы қыздың қалың малын алды да, бұл оларға сол кездегі кейбір қаржылық мәселелерді шешуге мүмкіндік бергені анық, бірақ олар өз қызының болашағының тамырынан балта шапты. Атам айтатын “Байлар қанша байыса, сонша кедейлер кедейленеді” деп, демек ата-анасы уақытша болсын, бақытты болу үшін, қызын тәуекел етті де, одан әрмен қызын азапқа тықты! Физикалық, психологиялық дайын емес, кеше ғана бала болған қызды ғана. Ақша үшін зат секілді, тіпті құл секілді сатып жіберді. Не ол жерде танымайтын, жасы үлкен күйеуін сүймегендіктен, күйеуі сүйгізуге де ұмтылмағандықтан, махаббатсыз қорлықпен қоса оны ұрып-соғады, енесі мен туыстары да, оларда оны соғыпты, жұмыс жасапты, жасағаны майда-шүйде емес, ауладағы егінде, үйдегі ауыр жұмыстар, екіқабат екеніне қарамастан жасатыпты. Кейбір қателіктері үшін мысалы: бала баланы дұрыс қарамағаны үшін, үй шаруасымен дұрыс айналыспағаны үшін немесе жұбайымен жыныстық қатынасқа түсуден бас тартқаны үшін, күйеуінен сол үшін де, тағысын-тағы да опық жепті. Тіпті керек болса ата-анасынан да жылулық көрмеген құрттай қыз ҚАЙТЫС БОЛАДЫ! Үш баласы анасыз қалады. Осы жерде меніңде денем тітіркеніп кетті, бұл әділетсіздікті жою үшін осыны жазып отырмын, мүмкін жоюға бірден-бір себеп болар. Сондай жабайы оқиға, дамымаған әлі тайпалы елде емес, дамушы, демократиясы бар елде болып отыр. Бұл жағдай тек бізде ғана емес, бүткіл жер әлемінде, дамыған дербес мемлекеттерде, дербес емес елдерде де бізден әлде қайда тым көп, бірақ өзгелерді дұрыстау үшін бесіктен бастайын. Құрттай қыз бұл азапқа біраз шыдайды. Ата-анасы алып кетеді деп сенеді. Күнде жастыққа аузын қымтап жылап, сүймеген шал күйеуіне амалсыз көнеді. Бірақ ата-анасының қайтару жайлы ойыда болмаған секілді. Осындай көптеген құрттай қыздар күйеуіне бағынышты күйге түседі, себебі: оның орта білім аттестаты да көбінесе болмайды, сол үшін қашып кетіп өзін асрау үшін, дұрыс жұмыс жасай алмайды. Ата-аналары олардан бас тартқан деп санайды, ал егер өз төркініне барса аяқ-қолын байлап қой секілді апарып тастардай, әйтіп-бүйтіп қайтуға көндіреді, көнбесе күйеуі қалың мал ақшасын қайтаруды талап етеді, осы кезге дейін төлей алмаған ақшасын қазір қайдан тауып берсін, сосын сүйтсе керек. Ата-анасы мен туыстары бола тұра тұл саналып, жеке кетсе баламен не қара басы қайда барады, қалай күнелтеді, не ішіп, не жейді? Үйленген қызды жоқ уже балалы әйелді тағы бір шал алмаса, біреу алғысы келе ме? Әрине, көбінесе жоқ, шалға да керегі шамалы-ау! Осылай байлау күйеуінің толық бағынышты күйіне түседі. Ол тек өзінің құқығын ғана емес, баласыныңда құқығын қорғай алмайды, түсінесіз бе? Ата-анасының орнын басар балаларына да. Әлі ол бір емес, көптеген ұрпақтан-ұрпаққа жалғасады. Ерлер қорлап қыз алса, қыздар тағы да қорланады, ана қыздың күнделігінде былай деп жазады екен “Нет, я бы постаралась не допустить этого. Рано выходить замуж таком возрасте, я рада, что у меня два сына, я не хочу дочку, чтобы она так же рано вышла замуж. Я на все это насмотрелась. Это все происходит со мной досих пор. “Бұл жерде қыздар қазіргі қоғамда, барлық жерде атлант үшбұрышындай, Европа Африкадан Негроидтарды алып Америкаға сатқандай рөлге теңеліп отыр. Қыз ауылда кедей отбасында өсіп, ата-анасы басқа жерге апарып сатуда, деген не масқара, бұнымен күресетін уақыт жетті! Некеге тұруға толыққанды және саналы келісім болу үшін, жеткілікті кәмелетке толған, тіпті діни жағынанда 18 толған болуы керек! Деп санаймын, әйтпесе бұл қыздардың құқықтарын бұзу болып табылады. Біз балалардың ата-анасынан бұрын баланың өзі неке не екенін түсіну керек, бала құқықтары бұзылмауы үшін. Олардың орны толмас зиян келтіретінін және денсаулық пен әл-ауқатна деген зиянын болдырмас үшін. Бірақ біз оларға қанша айтсақта бала ғой, тек айтсақ болды, болашақта тым болмаса түсінігі болады емес пе?! Содан кейін баланың ата-анасымен сөйлесуіміз керек, жауапкершілікті тәрбие деген бар! Ата-аналары өз балаларына жауапты, олар балаларын дұрыс тәрбиелеуге, балалық ҚҰҚЫҒЫН БҰЗБАУҒА МІНДЕТТІ! Әсіресе балалардың денсаулығына, өз балаларының лайықты психикалық, физикалық, рухани адамгершілікті дамытуға, бұл туралы бәрі емес бірақ көбі ойламақ түгіл бас қатырмайды, ал егер жоқ өйте алмаймын дейтін болса ата-ана құқығыннан айрып тастап, интернатта болсын қанатымыздың астына алумыз керек, бұйрып жатса бағалайтын отбасыда табылып қалар, ал "Жоқ, ойбай дұрысталамын! " десе, қыздарын күйеуге беретін ата-аналарға қалай дұрыс тәрбие беру мен бала құқығын үйретуіміз керек! Иә, бұл жағдай ата-ана болуға қиын болуы мүмкін, бірақ бұл жоспарсыз үйленуге, бала жасауға. Ең бастысы қыздардың өздерін қырық үйден тиып, немқұрайлы қарамауға! Бірде бір қыз, бірде бір ұл мұндай қиын өмірлік жағдайға тап болмауы үшін және ешкім назардан тыс қалмауы үшін бәрін жасауымыз керек! Не ұл екенін кейінірек айтып өтем. Бұл жайлы Ғазиза апай не дер екен? “Қыздардың денсаулығын бұзатын, қыздар жүктілік және босану кезінде көптеген физиологиялық проблемаларды бастан кешіреді, қалай ойлайсыз, балаға босану оңай ма? Бала туу оңай емес. Өзім екі баланың анасы ретінде бұл жағдайдың қаншалықты қиын екенін түсінемін. Ал кішкентай қыз үшін, кішкентай қызды дүниеге әкелу әдетте өте үлкен тәуекел.15-19 жас аралығындағы қыздар мен қыздардың өлімінің негізгі себебі: ана өлімі, яғни жүктілік және босанумен байланысты өлшенеді, себебі олардың денесі әлі бала тууға дайын емес.“ Дейді, бұл тек жасөспірім анасына ғана емес, туылатын баласынада үлкен риск: шала, ерте, әлсіз туылу секілді факторлар, ал үкімет бұл жайлы не дер екен? “В Казахстане до сих пор продолжают существовать некоторые обычаи, нарушающие права женщин и девочек. Кража невест в сельских регионах - рапространенное воспринимаемое жителями как национальный явление, обычай. Если украденной невесте нет 16 лет и зарегистрировать бракв органах ЗАГСа невозможно, то люди обращаются к местным имамам. Не все понимают, что в случае расторжения брака, заключенного по мусульманским обычаям, но официально не зарегистрированного, несовершеннолетняя супруга, к тому времени ставшая матерью, не сможет защитить ни собственные права, ни права своего ребенка.” Дейді әкім. Ал Исламда балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау, әйелдермен жақсы қарым-қатынаста болу және отбасындағы зорлық-зомбылықтың алдын алу Мұсылман  басқармасының өкіліне жүгіндік ол: “Роль семьи в защите своих дочерей от насилия в Священном Писании выносится на первый план. По своему слову, Ислам запрещает принудительные браки; “Нельзя никого принуждать к браку” так написано в Коране. Выбор есть у каждого, и он должен быть добровольным” дейді Қазақстан имамдары. 

 Біреу үшін өз өміріңді құртып алма! Сен ешкімге міндетті емессің, сағанда ешкім міндетті емес! Бірақ осындай қыздардың өмірін кім ойлайды? Әрине өзі және үкімет, яғни жүрегі үлкен адамдар, бұрын ата-анасы дейтін едім, ал енді оның бәріне бірден топырақ шашпаймын, бірақ кибіреулері қыздарын, ұлдарын өмір тәлкегіне тастап кетеді. Жүрегі үлкен мейірімді адамдар оны дұрыстап, қанатының астына алуды емес, оның алдын алуды ойлауы керек деп санаймын. Мектепте ол жайлы оқыту керек деп қайта айтамын. Сонымен солай сөйлесе келе ана қыз өзіне қол жұмсағысы келген, менімен сөйлесіп ойнынан айнып қалған, яғни менің Ислам да өзіне қол жұмсаған адамға жаназасында Құран мен Намаз оқылмайтындылығын, садақа болмайтындылығын және мәңгі бақи Тозақта болатын айтқанда ойынан айнып қалды. Бірақ "Өмірім онсызда Тозақ!" дейді Айдана, ол да екіқабат үйдегілеріндегі мен күйеунен, енесінен жылу көрмеген. Күйеуі бір өзінен 5 жастай үлкен, бір көріп алып кеткен, бұнда ата-анасы басты өзек болса да, асығыс шешім қабылдаған қыздың өзіненде де бар, аңқау болмау керек, бірақ қай есі дұрыс адам 15 жасар қызды тұрмысқа береді? Ата-анасы қарсы болған, ал қызы келіндік өмірді рахат деп көрген болар, оқу оқымайсын, күйеуіңнен күнде сыйлықтар аласың, күндіз-түні махаббат дегендей, бірақ айтып өткендерім тек минустар, білім жоқтық жайлы айтып өттім, ал отбасы құрған адамдар бірге сынақтардан өтеді күнде сыйлық қайдан болсын. Жас қызға қайдағы махаббат. Осылай ол, келіндік өмір жайлы дұрыс білмегендіктен өзін-өзі тұзаққа түсіреді. Қысқасы анқау әдемі қызды, ақылды еркек ұстап алады. Келін болып үйленіп, келіндік өмір бал емес екенін ұқты. Қайныларынан көмек көрмеген. Ішінде бала барына қарамастан, үйін сыпырғышпен ат и до сыпырғызған. Ұйықтаса ұйықтады деп, отырса отырды деп, қысқасы отырса опақ, тұрса сопақ болған. Не десемде келін өмірін көбі бұлай көреді кибіреуіде солайда. Бірақ ол қалай үйлену керек екенін білмегендіктен және ерте тұрмыс құрғандықтан осылай "Құл өмір!" шұңқырына қызығып түсіп, түсу оңай, ал шығу қиын екенін ойламаған, ойымша шығу мүмкін емес те! Себебі: бала ойыншық емес, яғни баланың баласының өмірі. 

 Сонымен неге ұл, мысал: ертеде бір қыз 16 жасында тұрмыс құрған, байдан оңбады ма? Әйтеуір күйеуі өзіне қол жұмсайды, өзі сүйем-күйем десе керек. Сосын тағы үйленіп апасы туылады, сосын онымен ажырасып тағы үйленіп ұлды туады, сосын онымен ажырасып ұл туады, өмірден шаршап ішімдікке салынған қыз яғни әйел, ұлдары жерге асы болмағандықтан, сол арақты ішеді, сосын тамақ табу үшін ұры болады, сосын анасы тағы үйленіп екі қарындасы туылады, соңында өзінен 10жас үлкен адамға үйленеді.

 Бұндай жоюға бірге ат салысумыз керек, ал айтайын деген ойым. Ерте, тез, білімсіз ойланбай құрған шешім, бұл ауыр ұзақ уақыт жуу керек тағдырға әкеледі. Ұлдардың да еш кінәсі жоқ. Бәрі қызды қорғау керек деп ойлайды, ұлдардың да құқығын ұмытпауымыз да керек, егер ісі адал болса. Бұл білімсіздіктің кесірі, білімсіз дәстүрді бұрмалаудың кесірі, бұрмалап өзімізді-өзіміз құртып жатырмыз, ел не дейді деп, үйленбесең жұрт, ата-анам не дейді деудің қажеті жоқ. Ата-анаңдікі ешқашан дұрыс бола бермейді. Ата-анаңда сен сияқты адамдар оларғада өмірді сендей жаңадан көріп жүрген адамдар, әрине қанша жаста болса да, қаншама опыт болса да қателеседі, қателеспейтін адам болмайды, қателеспейтін адам болса ол ақылды, уже көтеріліп кеткендер. Баласына отбасысына дұрыс көңіл бөліп, дұрыс жұмыс жасаған, дұрыс бір істі дөңгелеткендер. Өзің дұрыс шешім қабылдап біл, білмесең өз обалың өзіңе. Ол үшін дұрыс затты оқы. 

 Бұл әлем онсызда былыққа толы, ал мен әлемді сәлде болсын жақсырақ орынға айналдырғым келеді және қолымнан келгенін бәрін жасайтын боламын! Мен подкоблучик боламын себебі: ең аз жасай алатыным, оған шынайы махаббат беріп, қамқор болуым, әр ісіне түсінікпен оның орнында қойып жақсы жар болуым, подкоблучик деп аталса мынау заманды жаман қылып жатқан түсінігі, иманы, мәдениеті мен санасы жоқтар! Әркімнің бақытты болуға құқығы бар! Көшедегі көрінген қызға ысқырып, шақырып қинап үйлену, үйленген соң силамау елдің жауы!