Патогенез заңдылықтары

                Патогенездің жалпы заңдылықтары

Патогенез-(грек pathos-ауру, genesis-даму) аурудың даму жолдары мен өту заңдылықтары туралы ілім.Патогенез ағзаның әртүрлі деңгейлерінде — молекулалық бұзылулардан органдар мен жүйелердегі өзгерістерге дейінгі аурудың пайда болуы мен дамуының механизмдері; Патогенез туралы оқу— жаттығудың дамуы-жалпы медицина тарихының маңызды құрамдас бөлігі. Патогенездің ең жалпы заңдылықтары-жасушалардың, тіндердің және ағзалардың зақымдануы, ағзаның спецификалық емес жауап реакциялары  және типтік патологиялық процестердің дамуы (мысалы, қабыну). Сонымен бірге олардың айқындылығы мен үйлесімі әртүрлі науқастарда бір ауру кезінде де кеңінен өзгереді. Салыстырмалы түрде тұрақты (дене температурасының жоғарылауы, бүйрек үсті безінің қабығы гормондарының түзілуінің күшеюі және т.б.) эволюция процесінде әртүрлі зиянды факторлардың (мысалы, инфекция, жарақат) әсеріне жауап ретінде қалыптасты. Бұл реакциялардың механизмінде жүйке және эндокриндік жүйелер маңызды рөл атқарады (и. П. Павловтың, А. Д. Сперанскийдің, Селье қаласының зерттеулері және т.б.).

Патогенез аурудың этиологиясымен өте тығыз байланысты. Қандай да болмасын этиологиялық әсер әрқашан аурудың даму жолдарының басталуына әкеледі. Бүл үшін дене мүшелерінің кез келген бөлшектерінде алғашқы бүліністер пайда болуы қажет. Алғашқы бүліністер әртүрлі дәрежеде және деңгейлерде болуы мүмкін. Олар кейде қарапайым көзбен байқалатын үлкен дәрежеде болса (мысалы, жарақат, күйік, сынық, қанқүйылу т. б.) көпшілік жағдайларда жай кезбен көрінбейтін, анықтау үшін арнайы тәсілдер қолдануды қажет ететін болады. Олар молекулаішілік, субжасушалық, ағзалық, тіндік, жасушалық, жүйелік деңгейлерде болуы мүмкін. Сондықтан, оларды анықтау үшін әртүрлі биохимиялвіқ, гистологиялық, иммунологиялық және басқа да тәсілдерді қолданады. Бүл бүліністерге организмде жауап ретінде қорғану-икемделу үрдістері дамиды. Мысалвы, атмосфералық ауада оттегі жетіспегенде тыныс алу жиілейді және тереңдейді, жүрек соғысы жиілеп, айналымдағы кан ағымын: жылдамдатады, эритроциттердің, сонымен бірге гемоглобиннің деңгейі көтеріледі т. с. с. Бұлардың барлығы организмге жетіспейтін оттегін толтыруға бағытталған организмнің икемделістік шаралары.

Патогенездің негізгі және ең жалпы зандылығы:

• өзін-өзі дамыту,

• өзін-өзі реттеу принципі болып табылады.

Демек, үрдістер бір кезде пайда болып, одан соң «тізбек» принципі бойынша дамиды.

Ауру ұдайы дамып, өзгеріп түратын динамикалық үрдіс. Осыған байланыста аурудың әрбір даму сатыларына сәйкес «себеп-салдарлық» арақатынастар пайда болады. Мысалы, жарақаттану тіндердің сезімтал рецепторларын қоздырып ауыру сезімталдығына әкеледі. Ауыру сезімі орталық жүйке жүйесіне беріліп, ондағы қантамырларының қимылдық орталығын әлсіретеді, соңғысы артериялық қан қысымы төмендеуіне әкеледі. Артериялық қан қысымы темендеуі қанмен оттегінің тасымалдануы бүзылуына, тіндерде оттегінің жеткілікзідігіне (гипоксияға) әкеледі. Ары қарай гипоксия зат алмасу үрдістерінің бұзылуына, қышқылдық-негіздік үйлесімнің метаболизмдік ацидоз жағына ауысуына  өзгерістерге әкеледі.

Патогенез заңдылықтарын білу, яғни белгілі бір ауру кезінде ағзаның жүйелерінің морфологиялық, биохимиялық және физиологиялық өзгерістерін және оларға сәйкес клиникалық көріністерді (қызба типі, қандағы өзгерістер және т.б.) — ауруды тану, болжау және патогенетикалық терапия негізі (яғни негізгі патологиялық процесті және патогенетикалық факторларды жоюға бағытталған терапия). Осылайша, ағзада инсулин түзілуінің тұқым қуалайтын жеткіліксіздігі баланың инсулинді жүйелі енгізу кезінде симптомдары жоғалатын қант диабетінің дамуына себепші болады. Патогенетикалық емге қарағанда, этиологиялық ем аурудың себебін жояды, ал симптоматикалық ем аурудың жекелеген көріністерін жояды немесе әлсіретеді. Мысалы, іріңді менингит кезінде пенициллин-этиологиялық құрал, несеп айдайтын препараттар (олардың мақсаты — жұлын сұйықтығы қысымының қауіпті жоғарылауын азайту) — патогенетикалық, ал ауырсынуды басатын дәрілер (аурудың мәніне әсер етпей, бас ауруы мен бұлшық еттердің ауыруын азайтады) — симптоматикалық терапия. Аурудың дамуы толық сауығуға, яғни тіннің ақауын толықтыруға және функцияның қалпына келтірілуіне немесе қайтымсыз қалдық құбылыстармен (мысалы, жара орнында тыртықтың түзілуі) сауығуға әкелуі мүмкін.

Патогенез заңдылықтары;

-Жалпы патогенез;

жалпы аурулар дамуының заңдылықтарын зерттейді.

-Жеке патогенез;

Жекеленген аурудың даму, өту және аяқталу тетіктерін зерттейді.