Әкелер мен балалар

I
— Қой қайда, деймін, қой қайда?
Борбайла итті, борбайла,
Малымнан басы садаға,
Кер терісін қадаға!
— Ойлау жермен айдағам жоқ,
Қол-аяғын байлағам жоқ,
Қасқыр жесе, қайтейін,
Бір қасқырдың малын,
Бір қасқырдан аяғам жоқ.
— Ә, солай ма?! Жау едім де,
Жас тікенек сен бе ең маған!
Сал қамшыны сау жеріне,
Қанын жұтсын қара баған!

II
Өтті жылдар... Өтті жылдар...
Өтті ыңырсып күн де алуан.
— Кәне, байға кекті кім бар?
Тез шығыңдар? Тез шығыңдар! –
Шалқасқа атты бір балуан.
Дәл осылай салды да жар,
Тұрды құйын ел ішінде,
Қанды қаһар зәрлі шаһар
Үйіріліп кеп төнді үстіне.
Ақ ордалар солқыл қақты,
Сықыр-сықыр шаңырақтар.
— Ұста жалдан, сал тулақты,
Қайда, қайда тәуір аттар?!
Оқтаудай ат, оқтай жүйрік,
Тақымында айбалтасы,
Қойшығұл да кетті құйғып,
Артта жары, жан қалқасы.
Қара қоста бір тебіреніп,
Шықты даусы жас құлынның.
Келді сонда дүниеге еніп
Қуанышы Қойшығұлдың.

III
«Сәби аты — Азат, Азат,
Таңның да аты — Азат, Азат.
Қуан, сәби, күл, жас қазақ,
Тартпайды енді әкең азап!»
Құдіретті үн, осы дауыс,
Ту алыстан тұр естіліп,
Қандай туыс, қандай таныс?!
Жаңғырды ма бір ескі үміт?!
Жәмилаға бәрі жұмбақ,
«Жаным-ау, бұл қайдағы жыр?!»
Ал сәбидің көзі жайнап,
Маңдайында ойнады нұр.

IV
«Ұлым — Азат, қызым — Теңдік,
Таң әкелдік — біз әкелдік!!»
Ал, Қойшығұл тасыды бір,
Әлденеге асығып жүр.
«Жер бөлеміз, жер бөлеміз,
Жүр, сәбиді тез, бол, еміз!
Көрші біздің жиналысты!»
Деп Қойшыбай құрақ ұшты!

V
«Бақыт деген бір құпия, -
Ешкім ұқпас», — деуші едік біз.
Болдым бүгін мен — партия,
Іс жасаймыз белсеніп біз.
Солай — деді — Ленин көсем,
Қойынымда тұр кітапшасы.
Ол өзі бір жеңілмес ер,
Біз әскері, біз жақтасы.
Партия — деп ең таңдаулы
Аталады - деген дана,
Олай-бұлай бұлтаңдауды
Білмейтұғын ерлер ғана!»
Деп Қойшығұл түсіндірді
Болсадағы сөзге кедей.
Партияның күшін білді,
Білдірді әм өзгеге де.

VI
Өтті жылдар... Оқыды Азат,
Оқытты оны әкесі де.
Деген көсем: «оқы, қазақ!»
Осыны ұлым, сақта есіңе! –
Деп қояды көп қарбалас
Жұмыстан қол босаса бір,
«Білімі бар жұртқа аралас,
Жина көптен ақыл, сабыр!»
«Комсомолмын», — деді бір күн
Жайнап Азат мақтанышпен.
«Тез өтеді өмір шіркін, —
Бірақ әлі аттан түспен!» —
Деді әкесі. — Санасына
Кірді жұрттың болашағы!
Коммунистің баласына
Комсомолдық жарасады.

VII
Өтті жылдар... Бес жылдықтар
Еді ерекше жайған нұры,
Ойнап кенет отты бұлттар,
Басталды ауыр майдан күні.
Әр үйден бір құрбан алып
Кетсе де ажал, сол сұрапыл,
Төңірегін нұрға малып
Қадірлі Отан жарқырап тұр.
Ол бір тарих жыры байтақ,
Жырлар әлі он сан ұрпақ,
Жеңілмеген жайсаң қазақ,
Коммунист болып оралды Азат.
«Партия — деп ең таңдаулы
Аталады, — деген дана, —
Олай-бұлай бұлтаңдауды
Білмейтұғын ерлер ғана!
Деді сонда қарт Қойшығұл,
«Сау келгенін болсын мақұл,
Іске жұмыл, аттан шұғыл,
Алдында көп асу жатыр!»

VIII
«Папа, өзің кеткелі бір
Салыпсың тек маған бір хат,
Біздің жақта құс келіп жүр,
Сіздің жақта боран бұрқап.
Жатса керек созылып қыс,
Ауыр болар іс, әрине,
Сезем бәрін, көп керек күш,
Ондай міндет тисе әркімге.
«Хатшымын аупарткомның
Құла дүзге қақтық қазық,
Белгіледік совхоз орнын!»
Депсіз маған хатта жазып.
Қалай сонда, тіпті жоқ па,
Ыстық ас та, қоналқа түк,
Оқтай желде, көк суықта
Жүрсің бе сен қарда жатып?»
Деген хатын өз ұлының
Оқиды Азат жымиып бір.
Сыртта боран көздің нұрын
Сорып, қарды үйіріп тұр.
Әлі мына жер бетінде
Жоқ совхоздың директоры,
Оқып хатты, келмей тілге
Тартады орап темекіні.
Ойлап ұлын, іштей алаң
Әзірге тек қыз мақтаған.
Қолға күрек ұстамаған,
Жамбасына сыз батпаған.

IX
«Аға, жолдас Секретарь!
Маған-дағы жұртпен қатар
Жолдамаңыз болса дайын,
Чемоданға жүк салайын,
Тегін нанды теріп болдым,
Өз бақытым, өз талайым.
Он жылдықты біттім тәуір,
Көрмесін деп арым жәбір,
Аттанамын, жіберіңіз
Тың жері көп ауылға бір.
Азатов Сайлаубек».

X
Қойшығұл қарт қорбаң-қорбаң,
«Қызық десей не деген бір,
Газетті алсам бүгін таңнан,
Ішінде әлгі немерем жүр.
Депті оны мүлде мақтап,
«Елге әйгілі комбайншы!»
О, қызық-ай, ал дауыстап,
Қалқамды бір тойлайыншы!»
Деп жатқанда, хат та келді:
«Дегенменен сағынды ұлың,
Құттықтай бер, ата, мені
Партияға алынды ұлың!»
Кенет қария салмақтанып,
Мұртын түзеп, ширақтанып,
Сөйлеп кетті, қолда таяқ,
Алдында ұлы тұрғандай-ақ.
«Партия, — деп ең таңдаулы
Аталады! — деген дана,
Олай-бұлай бұлтаңдауды
Білмейтұғын ерлер ғана.

XI
Басталды бір жақсы дәуір,
Нелер белді асты да ауыр
Біздің Отан гүлдеді енді,
Шын гүлдейтін күнге келді.
Жырлайық біз осы күнді,
Жырлайықшы күн ерлерін.
Жақсы жырлар болсын үлгі,
Тасытсын ел жігерлерін.
Жыр еттім мен партияның,
Партияның түлектерін.
Солар — менің бар қиялым,
Солар менің Жыр етпегім.

---