Өлең, жыр, ақындар

Талиптарға (Шәкірттерге)

Миллеттің кел майданға, талиптары,
Дерті бар, дәрмені жоқ, ғарыптары!
Оқыған жастарының арқасында
Көз ашты көрші жұрттың халықтары.

Толық

Сөзімен баға бермес бұл халыққа

Сөзімен баға бермес бұл халыққа,
Іліндім он екімде бұғалыққа.
Елімнің мен шын ұлы екеніме
Тағдырдың өзі берер куәлікті.

Толық

Сымбатты сұлуға

Сүйдірген сені маған қыли көзің,
Томардай кедір-бұдыр топас сөзің.
Құбыжық қорсылдаған мінездерің,
Арман жоқ пида болсам саған өзім.

Толық

Соқыр ағаш

Мен көрдім соқыр ағаш басын иген,
Жаһаннамға* кетеді оған тиген.
Зәһәр деп жас алманы дұспан тұтып,
Мисыздар ол ұжмақ деп барып сүйген.

Толық

Соғыстың кесірі

Неше қыршын жастардың
Кеудесінен оқ өтіп,
Ауыздарынан қан кетіп,
Ішіне тартылып көздері,

Толық

Секілді өмір қысқа, жарты тұтам

Секілді өмір қысқа, жарты тұтам,
Надандар деп ойлап жүр өмірді ұтам.
Аз өмірді ақындық жолға бердім,
Лепес қып түкірген соң молда Мұқан,

Толық

Сарыбас

Жалаң бас, жалан аяқ, жыртық дамбал
Кір көйлек, қомыт күпі, шидем шалбар.
Сары үрпек, көгілжім көз, оңі жүдеу,
Қу мойын, аш қабырға аңғал-саңғал.

Толық

Сарыарқаның жаңбыры

Көп уақыт жаңбыр көрмей, қурап, күйіп,
Жоқ еді Сарыарқада көрер сыйық,
Шөлдеген сол қатарда жан - жануар
Аузына тұра алмаған тілі сыйып.

Толық

Партияшыға

Бай едің өз алдыңа шаруа баққан,
Шалықтап, шалқып сөйлеп, шалқақ қаққан.
Ойладың осы малдың арқасында
Мен-дағы атансам деп бір жез таққан.

Толық

Оқып жүрген жастарға

Үмітпенен жоқ қуған
Үмітпенен жоқ қуған
Талабы алда баламыз.
Басқалар жоғын тапқанда,

Толық

Оқуда мақсат не?

Көп жатып, «хатымкер» атын алып
Елге апарып сатуға?
Ә! Бұлай болса керек енді:
Сәлде, шапан киюге;

Толық

Оқу

Бүгіндегі жастарға оқу міндет,
Тек кана оқуменен өнер білмек,
Өнер-білім, адалдық, ар-намысты
Жоятын надандық қой емсіз індет.

Толық

Осы да әділдік пе?

Дүниенің дөңгелегі айналады:
Кімі үстінде гуляйттап жайланады;
Кімі астында езілер саз балшықтай,
Білмеймін, түбі неге айналады?

Толық

Орнымыз медресе оқып жатқан

Орнымыз медресе оқып жатқан,
Талайлар оқу оқып өнер тапқан.
«Аз-көп» деп, бергеніңді молда сөз ғып,
Әуелден ресім жоқ ғылым сатқан.

Толық

Орамалға

Төрт ай түстім, жүгірдім,
Бұл орамал жолына.
Еріксіз міне түңілдім,
Түспеді ақыр қолыма.

Толық

Ораза

Молдеке, сізге бір арыз,
Ораза деген не парыз?
Ауырмай астан қалғанда,
Өтейтінің қай қарыз?

Толық

Нешелер көз жасы төгілді

Нешелер көз жасы төгілді,
Нешелер қабырғасы сөгілді.
Қанша аянбай талпынсаң да,
Ақырында, тағдырға тез шөгілді.

Толық

Неге жасаймын

Сусыз, шетсіз шөлдерден,
Тұманды, түпсіз көлдерден,
Адамдық көші өткенше!
Қасқыр мен қой дос болып,

Толық

Намаз

Күнбатысқа үңіліп,
Қол қусырып, бүгіліп.
Созғыла, сопы, денеңді
Бір тұрып, бір жығылып.

Толық

Мұңдылардың жолыққаны

Жаралған қалай ғажап мынау аспан,
Қаз бауыр ақ торғындай бұлт басқан.
Жалтырап гауһар тастай көкте жұлдыз
Қараған мұңдылардың көңілін ашқан.

Толық

Мұқышқа

Жарқыным, мұның қай екпін,
Шыдамадың дәйекпен.
Отыз бес жыл май алған,
Жатуға жайлап таянған

Толық

Мұның аты өш алу

Өлеңім айт дегенде шырылдаған,
Ісімнің бәрі түгел қырындаған.
Қолымда, қалай қылып қорласам да,
Кешегі қызыл қаншық ырылдаған.

Толық

Мысал

Бір жерде бір бас қосқан жиын, топыр,
Ішінде бір бишара көзі соқыр.
Алдар деп көзі бардың соңына ермей,
Жоқ болған жарға құлап байғұс соқыр.

Толық

Мен қазақ

Мен – қазақ, қазақпын деп мақтанамын,
Ұранға Алаш деген атты аламын.
Сүйгенім қазақ өмірі, өзім қазақ,
Мен неге қазақтықтан сақтанамын?

Толық

Мейірімсіз ажал

Көңілге қайғы у салып,
Көзден жасты барлатқан,
Жүрекке жара дақ салып,
Жанды ашытып зарлатқан

Толық

Маңайымнан әрмен кет

Маңайымнан әрмен кет,
Жанды қуыршақ, арам ет.
Білдірместен астыртын
Алдап едің көз құртын,

Толық

Мағынасыз мешіт

Мешіт көзге көркем, өзі биік
Тұрады жұмасына жұрт жиылып.
Ғибраттанып борышымды өтейін деп,
Мен бардым шаттықпенен көңілім сүйіп.

Толық

Міне, алақай!

Қараңғы тұман түнде еді,
Қара қазақ баласы.
Ай мен күн һәм жұлдыз жоқ,
Жым-жырт сахра даласы:

Толық

М....ға

Жұмыр бас, дөңгелек бет, орта бойлы,
Толық шеке сыпаттар терең ойды.
Тік иық, шын бұраң бел, қардай еті,
Сұлу сымбат көркіне көңілім тойды.

Толық

Ләнет бұлты шатырлап

Ләнет бұлты шатырлап,
Жай түсіп неге қатпаймын?
Жер жарылып сатырлап,
Түбіне неге батпаймын:

Толық

Көңілді көндіретін тағдыр

Жас көңілім өз еркінше жүрмек еді,
Дүниеде солай өмір сүрмек еді.
Бір алладан басқаға бас имеген,
Қалпынша қара жерге кірмек еді.

Толық

Көңілім, неге жасисың?

Көңілім, неге жасисың?
Миым, неге ашисың?
Ой түбіне жете алмай,
Жүректі тырнап қасисың.

Толық

Көшу

Елжіреп қардың көңілі өкпек желге,
Жер жібіп және тойып аққан селге,
Күн сайын күн күркіреп, көк дүркіреп,
«Көш!» - дейді қыстай сасып жатқан елге.

Толық

Көк өгіз

Көк өгіз көзге толық, денесі мол,
Басқадан өзін өзі көріпті зор.
Табын тастап қосылды жылқыларға
Сиырмен бірге жүрсем болам деп қор.

Толық

Күңшіл ақ кірпік

Алты жастан оқып ең, ақ кірпігім,
Не айтар ең, сұраса егер: «не бітірдің?»
«Пәленшелер молдадан оқып жүр» деп,
Жел ауыз боп мақтаған сөзбен жүрдің.

Толық

Күңгірт түспен ойға батып

Күңгірт түспен ойға батып,
Орындыққа отырған.
Жүрек қаны сыртқа атып,
Бет аузынан оқылған.

Толық

Кешегі күндей түсті бұлт басқан

Кешегі күндей түсті бұлт басқан,
Еңсесі төмен түсіп әлі қашқан.
Булығып тамағына ызалы ойлар,
Көздері көрінбейді толған жастан.

Толық

Кеше түндегі түс, бүгінгі іс

Жіп-жиі көкте жұлдыз жымдасқандай,
Күлімдеп, айға қарап ымдасқандай.
Қорылдап, бас жақтарын бүркей түсіп,
Жер жүзі жатыр ұйықтап жын басқандай.

Толық

Кеш

Желі бар бетке тиген жылы еспе,
Күн жылы, аспан жарық оңды кеште.
Қарасаң бұл уақытта кең далаға,
Әртүрлі қиял келіп түсер еске.

Толық

Келді хатың, мен шаршап

Келді хатың, мен шаршап
Отырғанда дамығып.
Хабарыңа бек аңсап,
Сүзіліп көзім талығып.

Толық