Наурыз

Балабақшадағы тәрбиеші апайлары Наурыз мерекесі туралы қызықты әңгіме айтты.

— Наурыз — қазақша жыл басы. Қыс бойы ақ көрпеге оранған орман-тоғай, жер-ана бусанып, сай— саладан жылға-жылғаларды қуалап су ағады. Мейірін төгеді, алтын күн. Жыл құстары жетеді қиқулап. Түлейді табиғат. Тіршілік атаулы жасарып, жаңарады. Қунайды. Алда жаз. Қандай тамаша?! Білесіндер ме, балалар? Еліміз тәуелсіздік алғалы Наурыз мейрамы жыл сайын тойлана бастады. Сендер бақандай бір жасқа есейесіңдер. Дала жылынып, күн шуағына елжірегендей әсерге бөленді, балалар.

— Апай, апай! Ақеркенің туған күні — 22 наурыз! — деді аяқ асты олжа тапқандай қуанған Шыңғыс.

— Сонда Ақерке де, біз де тура бір жасқа үлкейеміз бе? — деді Гүлайым.

— Иә...

Наурыз мерекесі жақындап келеді. Ауа салқын. Далада қар жатыр. Түстен кейін ғана аз-аздан ериді. «Бұл қалай?».

Ойлап-ойлап жауап таппады Ақерке. Төргі бөлмеде кітап оқып отырған әкесіне келді.

— Біреу ренжітті ме? — деді әкесі.

— Жоқ...

— Ендеше неге көңілсізсің?

— Жәй... — Ақерке бұртиды. — Сұрағым бар.

— Сұрай ғой.

— Туған күнім таяды...

— Құлыным, ол есімізде. Беске толасың... — Әкесі кішкентай қызын еркелетіп кекілінен сипады.

— Бірақ... бірақ бойым өскен жоқ! — Ақерке мұңайды. — Сол қалпы. Былтырғы киімдерім де шақ. Және, және апайымыз 22 наурызда қар кетеді деген.

— Ақылыңнан айналдым! Бойым өспеді деп уайым жеме. Есесіне ойың өсті. Миың толысты.

— Өтірік айтасың.

— Сені қашан алдап едім?

— Ойым өссе, қане, көрсетші?

— Ойдың өскендігі көзге көрінетін зат емес. Сенің осы сөздерді тауып айтқандығың — ақылыңның толысуы, ер жеткендік. Туған күніңмен тұспа-тұс келетін жыл басы — Наурызда көктем бірден шыға қалып, күн жылынып кетпейді. Кейін мектепке барғаныңда география сабағында оқисың. Картадан көресің. Қазақстанның жер көлемі үлкен. Кең байтақ. Мәселен, республикамыздың оңтүстігі саналатын — Қызылорда, Шымкент, Жамбыл, Алматы, Талдықорған өңірлерінде қазір күн май тоңғысыз жылы. Төрт түлік мал өрісте. Бау-бақша мен егістік алқаптарында қайнаған еңбек. Еліміздің бас қаласы — Астана Арқада орналасқан. Демек, солтүстіктің ауа райына бейімдеу. Бұл жақта көктем сәл кешігіп шығады. Қалай болғанда да бүгінгі күндері қалың қардың көбесі сөгілді. Мұндай мезгілді атамыз қазақ «түске дейін мүйіз, түстен кейін киіз» деп атаған. Әлі-ақ жыл құстарының қиқулап ұшып жеткенін көресің.

Хакім Абай атамыз Наурыз айы жөнінде:

...Кемпір-шал шуақ іздеп, бала шулар,
Мал мазатсып, қуанып, аунап-қунар.  
Жыршы құстар әуеде өлең айтып,
Қиқу салар көлдегі қаз бен қулар, —

деп өлең-жыр жазған.

— Охо, қандай жақсы! Осы шумағын жаттап алып Наурыз мерекесінде айтсам, бола ма?