Ролан Барт және тіл феномені

Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
Факультет философии и политологии
Кафедра религиоведения и культурологии
по специальности «6В03102 – Культурология»
Выполнила: Шаилда. А.  студентка 2 курса
Научный руководитель: Жолдубаева А.К. доктор философских наук, доцент

Ролан Барт (1915-1980) – француздық философ, әдебиеттанушы және семиотик. Оның жұмыстары тіл, мәдениет және қоғам арасындағы қарым-қатынастарды зерттеуге негізделген. Барт тілдің тек коммуникация құралы емес, сонымен бірге шындықты құрастырушы және мәдениетті қалыптастырушы маңызды элемент екенін көрсетеді. Оның семиотикалық теориялары мен еңбектері қазіргі заманғы мәдениеттану, лингвистика және әдебиет теорияларына айтарлықтай әсер етті.  

Барт тілге семиотикалық тұрғыдан қарады. Ол тілдің таңбалар жүйесі ретінде құрылатынын түсіндіреді. Таңба екі бөліктен тұрады: таңба-тасығыш және таңбаланушы. Таңба-тасығыш – бұл белгілі бір дыбысталатын немесе жазылатын сөз, ал таңбаланушы – оның артында тұрған мағына. Мысалы, "ағаш" деген сөзді естігенде біздің санамызда нақты ағаштың образы пайда болады. Бұл жүйе Барт үшін тілдің мағына жасау үдерісін ашып көрсетеді. Барт тілдің тек табиғи объектілерді сипаттаумен шектелмейтінін айтады. Оның көзқарасы бойынша, тіл мәдени және идеологиялық мәндерді де таңбалайды. Барттың еңбектері тілдің шындықты тікелей бейнелеуден гөрі, оны мәдени түрде құрастыратынын көрсетеді.  

Барттың ең маңызды жұмыстарының бірі – «Мифологиялар» (1957). Бұл еңбекте ол тілдің мәдениеттегі мифтерді қалыптастырудағы рөлін зерттейді. Барт мифті белгілі бір мәдениеттің немесе қоғамның идеяларын тарату үшін қолданылатын таңбалар жүйесі ретінде қарастырады. Ол күнделікті өмірдегі заттар мен құбылыстардың қалай мифке айналатынын талдайды. Мысалы, Барт француз қоғамында жарнамалар мен бұқаралық ақпарат құралдарындағы кейбір бейнелерді зерттейді. Ол қалай қарапайым заттар (мәселен, автомобиль, спорт) мифтік сипатқа ие болатынын түсіндіреді. Бұл заттар бастапқы мағынасын жоғалтып, жаңа мәдени немесе идеологиялық мазмұнға ие болады. Осылайша, мифтер арқылы мәдениет пен идеология тілдің көмегімен таратылады.  

Барттың кеңінен танымал теорияларының бірі – «Автордың өлімі» (1967). Бұл эсседе ол автордың мәтіндегі рөлін қайта қарастырады. Барттың пікірінше, мәтінді түсіндіруде автордың ниеті маңызды емес, себебі мағына мәтіннен емес, оқырманның оны қалай қабылдауынан туындайды. Бұл көзқарас мәтіннің еркін интерпретациялануын және тілдің автономиясын дәріптейді. Барт тілдің өз мағынасына ие екенін және оның автордан тәуелсіз екенін атап көрсетеді. Мәтінді оқыған кезде әрбір оқырман өз интерпретациясын жасайды, сондықтан тілдің мағынасы біржақты болмайды. Бұл Барттың тілге қатысты негізгі идеяларын дамытты: тіл тек ақпарат жеткізуші құрал емес, ол мағыналарды қалыптастыратын күрделі, көпқабатты жүйе.  

Интертекстуалдылық – Барт енгізген тағы бір маңызды ұғым. Оның айтуынша, әрбір мәтін басқа мәтіндермен байланысқан, яғни ешбір мәтін жеке тұрмайды. Бұл идея тілдің шексіз мүмкіндіктерін көрсетеді, өйткені әрбір сөз немесе фраза бұрынғы мәдени мәтіндермен байланысып, жаңа мағыналар тудырады. Интертекстуалдылық Барттың тіл туралы көзқарасын кеңейтеді. Бұл тұжырым бойынша, тіл өз мәнін әрдайым өзгертіп, жаңа контекстерде жаңа мағынаға ие болады. Тіл тұрақты және біржақты емес, ол әрқашан қозғалыстағы, дамып отыратын жүйе.  

Барт тілдің мәдени және идеологиялық маңызын ашып көрсетеді. Оның пікірінше, тіл қоғамдағы идеяларды, құндылықтарды және нормаларды тарататын құрал ғана емес, сол идеялар мен құндылықтарды тудыратын күш. Барт тіл арқылы белгілі бір әлеуметтік, мәдени және саяси мағыналардың қалыптасатынын түсіндіреді. Оның семиотикалық талдаулары тілдің қоғамдағы күшін көрсетеді. Барттың айтуынша, тіл – бұл тек адамдар арасындағы қарым-қатынас емес, сонымен бірге ол қоғамдағы шындықты құрастыратын күшті механизм.  

Қорытындылай айтар болсақ, Ролан Барттың еңбектерінде тіл феномені – мәдениет пен қоғамдағы маңызды элемент ретінде қарастырылады. Оның семиотикалық тәсілдері тілдің таңбалық жүйе ретінде мағыналарды қалай қалыптастыратынын, мифтерді қалай құрастыратынын және шындықты қалай өзгертетінін көрсетеді. Барт тілдің тұрақсыз, көпқабатты және шексіз интерпретацияға ашық жүйе екенін дәлелдей отырып, тілдің мағыналық және мәдени әсерін терең зерттеді.  Бұл теориялар қазіргі заманғы тілтану, әдебиет теориясы және мәдениеттануда маңызды рөл атқарып, тілдің адам өміріндегі орнына жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік берді.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: