Алматы Технологиялық Университетіндегі азық-түлік технологиясы және инновациялар мен трендтер

Алматы Технологиялық Университетіндегі азық-түлік технологиясы және инновациялар мен трендтер

Кіріспе:
Азық-түлік өнеркәсібі – адамзат өмірінің маңызды салаларының бірі. Ғылым мен технологияның дамуы бұл салада жаңа мүмкіндіктер мен инновацияларды қалыптастыруда. Бүгінгі таңда тұтынушылар өнімнің тек дәмі мен сапасына ғана емес, оның экологиялық тазалығы мен денсаулыққа пайдасына да ерекше мән береді. Осы өзгерістерге байланысты азық-түлік технологиясында жаңа бағыттар мен трендтер пайда болуда.

Алматы Технологиялық Университеті (АТУ) – Қазақстандағы жетекші жоғары оқу орындарының бірі, ол азық-түлік технологиялары мен тамақ өнеркәсібін дамытуға бағытталған білікті мамандарды даярлайды. Университетте ғылыми зерттеулер жүргізіліп, студенттер мен оқытушылар саланың заманауи инновацияларымен танысып, тәжірибелік білім алады.

Негізгі бөлім:
1. Өсімдік негізіндегі өнімдер
Климаттың өзгеруі мен экологиялық мәселелер дәстүрлі ет және сүт өнімдеріне балама іздеуге себеп болды. Бүгінде өсімдік негізіндегі ет пен сүт өнімдері әлемдік нарықта сұранысқа ие. Соя, бұршақ, саңырауқұлақ және басқа да өсімдік протеиндерінен жасалған өнімдер дәстүрлі еттің құрылымы мен дәміне жақын келеді. Мысалы, Beyond Meat және Impossible Foods компаниялары өсімдік негізіндегі ет аналогтарын жасап, жоғары сұранысқа ие болды.

АТУ-да осы бағытта зерттеулер жүргізілуде. Университет ғалымдары өсімдік ақуыздарынан жасалған өнімдердің тағамдық құндылығын зерттеп, олардың құрылымы мен дәмін жақсартуға бағытталған жұмыстар атқаруда.

2. Жасанды ет өндірісі
Лабораториялық жағдайда өсірілген ет – болашақтың технологиясы. Бұл әдіс табиғи ресурстарды үнемдеуге және парниктік газдардың бөлінуін азайтуға көмектеседі. Әлемнің көптеген елдерінде жасанды ет өндірісі әлі де зерттеу кезеңінде болғанымен, алдағы жылдары оның кең таралуы мүмкін.

АТУ-да тағам биотехнологиясы мамандығы бойынша студенттер жасушалық ауыл шаруашылығы, жасанды ақуыздар мен жасанды ет өндірісі жөнінде білім алуда. Университет бұл бағытта ғылыми жобалар әзірлеп, тағам өнеркәсібіне заманауи шешімдер ұсынуда.

3. Функционалды тағамдар
Қазіргі таңда адамдардың денсаулыққа пайдалы тағамдарға деген сұранысы артып келеді. Функционалды тағамдар – ағзаның жалпы жағдайын жақсартуға, иммунитетті көтеруге, асқорыту жүйесін реттеуге көмектесетін арнайы өнімдер. Пробиотиктер, омега-3 май қышқылдары, антиоксиданттар қосылған тағамдар осы бағыттың жарқын мысалдары.

АТУ-да функционалды тағамдар өндірісі бойынша зерттеулер жүргізілуде. Университет ғалымдары дәрумендер мен микроэлементтерге бай өнімдер әзірлеуде. Мысалы, пробиотикалық сүт өнімдері мен тағамдық қоспалардың тиімділігі зерттеліп, жаңа инновациялық өнімдер жасалуда.

4. 3D басып шығару арқылы тағам жасау
3D-принтинг тек өнеркәсіп пен медицинаны ғана емес, тағам өндірісін де өзгертуге ықпал етуде. Қазіргі уақытта шоколад, қамыр, пюре тәрізді өнімдерді 3D-принтерлерде басып шығару мүмкіндігі бар. Болашақта бұл технология тамақ өнеркәсібінде жекелендірілген тағамдар жасау үшін кеңінен қолданылады деп күтілуде.

АТУ студенттері тағам өндірісіне арналған инновациялық технологиялармен танысып, болашақта 3D-принтингті пайдалану мүмкіндіктерін зерттеуге мүмкіндік алады.

5. Азық-түлік қалдықтарын азайту
Әлемде өндірілген азық-түліктің үштен бірі тұтынылмай, қалдыққа айналады. Бұл экологиялық әрі экономикалық мәселе. Осыған байланысты жаңа технологиялар мен стратегиялар әзірленуде. Edible Packaging (жеуге болатын қаптама) немесе Upcycling Food (қалдық өнімдерді қайта өңдеу) сияқты әдістер ерекше қызығушылық тудырып отыр.

АТУ-да тағам қалдықтарын тиімді пайдалану бойынша зерттеулер жүргізілуде. Университет ғалымдары тағам қалдықтарын қайта өңдеп, олардан пайдалы өнімдер жасау жолдарын қарастыруда. Бұл Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге үлкен үлес қосады.

6. Ақылды технологиялар мен автоматтандыру

Заманауи өндірісте робототехника, жасанды интеллект және автоматтандырылған жүйелер маңызды рөл атқарады. “Ақылды” фермалар, IoT (интернет заттары) технологиялары, Big Data талдауы барлығы азық-түлік өндірісінің тиімділігін арттыруға бағытталған.

АТУ студенттері тағам өндірісіндегі цифрлық технологияларды оқып, автоматтандырудың артықшылықтарын зерттеуге мүмкіндік алады. Университет ғылыми зертханаларында студенттер өндірістік процестерді оңтайландыруға арналған жаңа әдістерді игеруде.

Қорытынды:
Азық-түлік технологиялары қарқынды дамып, инновациялық шешімдер ұсынуда. Болашақта экологиялық таза, денсаулыққа пайдалы және ақылды технологияларға негізделген өндіріс кеңінен таралады деп күтілуде. Бұл өзгерістер біздің күнделікті тамақтану дағдыларымызға үлкен ықпал етіп, адамзат үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

Алматы Технологиялық Университеті – осы өзгерістердің орталығында тұр. Университет заманауи зерттеулер жүргізіп, жаңа технологияларды енгізуге атсалысып, білікті мамандар даярлауда. Азық- түлік технологиясындағы жаңа инновациялар сізді қызықтыра ма? Қай бағыт ерекше назар аудартатынын пікіріңізді қалдырыңыз!

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.    Smith, J. (2021). Болашақ тарамы: Азық-түлік өнеркәсібіндегі инновациялар. Оксфорд университетінің, баспасы.
2.    Brown, L., & Green, M. (2020). Тұрақты азық-түлік өндірісі және технологиясы. Кембридж университетінің, баспасы.
3.    Дүниежүзілік денсаулық, сақтау ұйымы (ДД*). (2023). Азық-түлік қауіпсіздігі және жаңа технологиялар туралы есел. www.who.int сайтынан алынды.
4.    Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы (ФАО).(2022). Азық-түлік болашағы: Трендтер мен сын-қатерлер. www.fao.org.сайтынан алынды.
5.    Impossible Foods. (2024). Өсімдік негізіндегі инновациялар: Ет баламаларының жаңа буыны. www.impossiblefoods.com сайтынан алынды.  

Орындаған: Турсынова Шырай, Хожанияз Амина
Тексерген: Абдуллаева Айнур Аскаровна