Қоршаған ортаны қорғау – Қазақстанның болашағы үшін маңызды мәселе

   Қазақстанда экологиялық жағдай жыл сайын қоғам назарында. Соңғы онжылдықта ауа сапасы, су ресурстары, орман алқаптарының жай-күйі және тұрмыстық қалдықтарды басқару мәселесі жиі көтерілуде. Ресми деректерге сүйенсек, мемлекет тарапынан қоршаған ортаны қорғауға бөлінетін қаржы көлемі өсіп келеді, алайда шешілмеген мәселелер әлі де аз емес.

  Мемлекеттік шығындар:

Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, 2018 жылы экологияны қорғауға 302 млрд теңге бөлінсе, 2022 жылы бұл сома 445 млрд теңгеге жеткен. Бұл – 47 пайыздық өсім. Қаржы негізінен атмосфераны қорғау, су ресурстарын тазарту және қалдықтарды өңдеуге бағытталған.

  Орман қоры және өрт мәселесі:

Қазақстан ормандарының жалпы көлемі – 30,9 млн гектар. 2022 жылы 135,8 мың гектар орман қалпына келтірілді. Дегенмен соңғы жылдары өрт қаупі күшейіп отыр. 2023 жылдың өзінде республика аумағында 810 орман өрті тіркеліп, залал көлемі 20,5 млрд теңгеге жеткен. Бұл – соңғы он жылдағы ең ірі көрсеткіштердің бірі.

  Сумен қамту:

Қазақстанда ауызсудың қолжетімділігі жылдан жылға артып келеді. 2018 жылы ауыл тұрғындарының тек 59,9%-ы ғана таза ауызсумен қамтылса, 2022 жылы бұл көрсеткіш 94,8%-ға жеткен. Қалаларда сумен қамту деңгейі 98,4%-ға дейін көтерілді.

  Ауаның ластануы:

2022 жылы өндіріс орындарынан ауаға шығарылған зиянды қалдықтар 2018 жылмен салыстырғанда 5,5%-ға төмендеді. Дегенмен халықаралық рейтинг бойынша Қазақстан жан басына шаққандағы көмірқышқыл газының шығарындылары жөнінен әлемде алдыңғы қатарда: бір адамға шаққанда 11,1 тонна (2021 ж.).

  Қалдықтарды өңдеу:

2019 жылы елде 2,9 млн тонна тұрмыстық қалдық жиналса, 2023 жылы бұл көрсеткіш 3,3 млн тоннаға жетті. Өңделген қалдық көлемі небәрі 390 мың тонна, яғни жалпы көлемнің шамамен 12 пайызы ғана. Өңірлер арасында ең жоғары көрсеткіш Астана қаласында – 75,2%. Қарағанды облысында – 54,6%, ал кейбір аймақтарда бұл деңгей 30%-дан төмен.

  Сарапшылар пікірі:

Эколог Айман Сейітованың айтуынша: «Қазақстанда қоршаған ортаны қорғау тек мемлекетке жүктелген міндет емес. Әрбір азаматтың қатысуы қажет. Қоқысты сұрыптау, ағаш отырғызу, суды үнемдеу – қарапайым, бірақ нәтижелі қадамдар». Тәуелсіз сарапшы Ерлан Мұратовтың пікірінше: «Қазақстандықтардың тек 25 пайызы ғана қоқысты сұрыптайды, ал жартысынан көбі электр қуатын үнемдеуге тырысады. Экологияны қорғау – тек заңнамамен емес, сана деңгейімен жүзеге асады».

Journiverse білім беру орталығының оқушысы: Бекболат Диляра