Әлеуметтік желілердің жастарға қазіргі әсері

    Әлеуметтік желілер жастардың күнделікті күйіне, өзара қарым-қатынасына және психикалық денсаулығына айтарлықтай әсер етеді.

Статистика мен нақты деректер:
    •    WHO (Еуропа аймағы) деректеріне сәйкес, жасөспірімдердің шамамен 11 % – ы әлеуметтік желіні проблемалы түрде қолдану симптомдарын көрсетеді (яғни қолдануды өз бетімен тоқтата алмау, басқа жұмыстардан шектеу, психологиялық әсер).  
    •    Қазақстанда интернет пен әлеуметтік желілерді қолдану қарқыны жоғары: 2025 жылдың басында Қазақстан халқының шамамен 75,7 % – ы (шамамен 15,7 млн адам) әлеуметтік желі қолданушысы болған.  
    •    Сонымен бірге, хабарламалар мен әлеуметтік желілер Қазақстанда интернет әрекеттерінің маңызды бөлігін құрайды.  
    •    Әлеуметтік желілердің жиі қолданылуы мен психикалық денсаулық арасындағы байланыс туралы зерттеу нәтижелері көрсеткендей, проблема­лық әлеуметтік желі қолдану депрессия, мазасыздық, стресс белгілерімен тығыз байланысты.  
    •    Сондай-ақ, көптеген зерттеулер көрсеткендей, желі қолданудың артық болуы ұйқының сапасын төмендетеді, назар аударуды қиындатады және оқу үлгеріміне теріс әсер етуі мүмкін.  
    •    Ғалымдардың бір бөлігі әлеуметтік желілердің пайдалы жақтарын да айтады: желілер жастарға пікірлестермен байланысу, шығармашылық мүмкіндіктерге жол ашу, білім мен ақпарат алмасу платформасы бола алады.  

Оң әсерлері
    •    Жастар онлайн қауымдастықтар арқылы пікірлес адамдармен қарым-қатынас жасай алады, эмоционалдық қолдау табады және шығармашылық мүмкіндіктерді пайдалана алады.
    •    Әлеуметтік желілер саяси хабардарлықты арттыруға да қызмет етеді. Қазақстанда жастардың әлеуметтік желілер арқылы саясатқа қатысуының үлесі артып келеді (жария пікірталастар, азаматтық бастамалар).
    •    Ақпарат пен білімге қолжетімділік көтеріледі: жаңалықтар, репортаждар, педагогикалық видеолар, онлайн курстар — бәрі әлеуметтік желі мен интернет арқылы таралады.

Кері әсерлері
    •    Қолданудың шамадан тыс болуы психикалық күйзеліс, депрессия белгілері және өзін-өзі бағалаудың төмендеуімен байланысты болуы мүмкін.
    •    Жастардың дене бейнесі мен өзіне деген сенімі әлеуметтік желілерде көрсетілетін «идеал» бейнелерден әсер алуы мүмкін — зерттеу көрсеткендей, жасөспірімдердің үлкен бөлігі әлеуметтік желілер олардың дене бейнесі туралы ойға әсер етеді деп мойындайды (бастапқы мақаладағы 46 % деген сан нақты зерттеуден расталмаған, сондықтан оны тікелей алмастырған жоқпын).
    •    Ұйқының бұзылуы — кеш қолдану, экран жарығы, тоқтаусыз хабарламалар — жиі айтылатын мәселе.  
    •    Назар аударудың тез ауысуы, оқу үлгерімінің нашарлауы, шынайы ( бетпе-бет) қарым-қатынастың әлсіреуі де жиі кездесетін жағдайлар.

Әлеуметтік желілер жастар үшін үлкен мүмкіндіктер ашады — білімге, байланысқа, өзін-өзі көрсетуге жол береді. Бірақ статистика көрсеткендей, олардың шамадан тыс немесе проблемалы қолданылуы психикалық және әлеуметтік жағынан зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан жастар, олардың ата-аналары, мектептер мен қоғам әлеуметтік желілерді саналы әрі шектелген түрде пайдалануды білуі тиіс.

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Алтай Кәусар