Ән аспаптары – ұлт рухының айнасы

   2024 жылы әлемде 6 000-нан астам музыкалық аспап бар екені анықталған (britannica.com). Солардың ішінде үнді халқының ситары, жапондардың котоcы және қазақтың домбырасы ерекше танылған. Ситардың ұзындығы 1,2 метрге жетеді, ал оның 18–20 жібі бар (ebsco.com). Бұл аспапты атақты музыкант Рави Шанкар батысқа таныстырған. Котоның ұзындығы шамамен 190 см, ол палования ағашынан жасалады және 13 жіппен ойналады (britannica.com). Домбыра — екі жіпті аспап, ол Қазақстанда 2014 жылы ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұра тізіміне енген (unesco.org).

1. Ситар (Үндістан): Аспаптың ұзындығы шамамен 1,2 метр (4 фут).    2. Ситарда 18-21 жіп болуы мүмкін; оның 6-7-сі негізгі тартылады, қалғандары «симпатикалық» жіптер — үндесіп тұрады.    3. «Ситар» сөзі парсы тілінен шыққан: “seh + tar” — “үш жіпті” деген мағынада.  

2. Кото (Жапония): Аспап ағашы — палования (Paulownia) ағашы.    5. Котоның стандартты нұсқасы — 13 жіптен тұратын ұзындығы шамамен 190 см.    6. Котоның тарихы өте терең: Шығыс Қытайдан Жапонияға IX ғасырда кірген деген деректер бар.  

3. Домбыра (Қазақстан): Екі жіпті, алмұрт тәрізді корпусы бар ұзын мойынды аспап.    8. «Домбыра күйі» фольклорлық орындау түрі — 2014 жылы UNESCO-ның Материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізілген.    9. Қазақстанда 2018 жылдан бастап “Ұлттық домбыра күні” – шілденің бірінші жексенбісінде тойланады.  

Музыкалық аспаптар тек дыбыс емес, әр ұлттың мәдени коды. Мысалы, жапондар котоны мерекелік рәсімдерде пайдаланады, үнділер ситар арқылы медитациялық әуен шығарады, ал қазақтар домбырамен тарихын жеткізеді. Әрбір аспап өз ұлтының жанын сөйлетеді — сондықтан аспапта ойнау хобби ғана емес, рухани байланыс.

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Қуанышбайқызы Альбина