Қош келдің Наурыз!
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Сабақ тақырыбы: Қош келдің – Наурыз!
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Наурыз және қазақ халқының басқа да ұлттық мерекелер, ойындар және тағамдары туралы оқушыларға жалпылама мәлімет бере отырып, тақырыптың мәнін ашып түсіндіру.
Дамытушылық: Ұлтық мерекелердің қазақ халқының рухани және материалдық өмірдегі алатын орнын анықтау арқылы оларға шынайы көзбен қарауға дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушыларға рухани тәрбие беру, имандылыққа тәрбиелеу, ұлтжандылық сезімдерін ояту, ұлттық дәстүрлерге құрметпен қарауға үйрету.
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, сөзжұмбақ, гүл шоғы, баян.
Пән аралық байланыс: Әдебиеттік оқу, дүниетану, дене шынықтыру
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
3.Сабаққа даярлығын тексеру
II.Үй тапсырмасын сұрау
Атақты театрлар
1. Ла Скала опера театры қай жылы, қандай қойылыммен ашылды?
2.Метрополитен опера театры жайлы не білесің?
3. Опера деген не?
4. Орыстың үлкен театры қай жылы, қай қалада ашылды?
5. П.И Чайковскийдің қандай шығармаларын білесің?
6. Ария деген не?
7. Вена опера театры қай жылы, қандай операмен ашылды?
8. Сидней опера театры туралы айтып бер?
9. Неміс опера театрының композиторларын ата?
10. Дыбыс ұзақтықтарын ата?
11. Лондонның опера театры қалай аталады?
12.Хор деген не?
13. Оркестр деген не?
Сөзжұмбақ «Наурыз»
III. Жаңа сабақ
Тақырыбы: «Қош келдің – Наурыз!»
- Балалар наурыз туралы не білесіңдер?(Ойларын ортаға салу)
Енді наурыз мерекесі туралы видео ролик көрейік.
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкістан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi
Жас келiндер, бойжеткендер болса, кесте, орамал тiгiп, бозбалалар жағы ағаштан тұрмыс бұйымдарын жасап, темiрден сәндiк бұйымдарын соққан. Мұның бәрi - күн мен түн теңесетiн шақта кәдеге асатын «ұйқыашар», «селт еткiзер» жоралғыларының сый-тартулары. Көктемгi «өлiара» өтiсiмен, ата-бабамыз үй айналасын тазартып, қалың қар тiгiсi сөгiлген жайылымға мал шығарған. «Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кiрсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болады» деген сенiм бойынша, үй-iшiн де қағып-сiлкiп, отпен аластайды.
Көне деректер көзiне сүйенсек, наурыз тоғыз күн тойланады екен. Ол той «Наурызнама» деп аталады. Әдетте, наурызнаманы бай, ауқатты кiсiлер жасаған. Бiрақ әр шаңырақ өзiнше наурыз көже пiсiрiп, ақ толы аяғын босағадан аттағанның бәрiне ұсынған. Ауыл ақсақалдары үй-үйден дәм татып, үйдегiлерге ыдыспен сыбаға тасып жүрген. Ол сыбаға iшiлместен бұрын қазанға құйылады. Бұл «Дәм-тұзымыз араласқан тату болайық» дегеннiң белгiсi.
Ұлыс келер түнi Қызыр бабаға арналып әр үйдiң төрiнде қос шырақ жағылатын болған. Үй иелерi бар ыдысты аққа, суға, «ырыс толсын» деп дәнге, «жауын-шашын көп болсын» деп бұлақ суына толтырады. Жылдың алғашқы күнiнде қар жауса «ақша қар», жаңбыр жауса «нұр жауды» деп шаттанған. Ертеректе ауыл адамдарын ұйқысынан тұрғызу үшiн қолданылған мынадай қызық дәстүр болған. Жастар асау тайыншаны құрықтап, оған ерттелген ашамайға зор қуыршақты таңып байлап, ауыл iшiне бос жiбередi. Мөңкiп тулаған асау ауылды азан-қазан етсе де, ешкiм бұған өкпелемеген. Күлiмдеп көрiнген күнге сәлем берiп, шаруаға кiрiседi. Наурыз күнi көзi ашылған бұлақтың суы сарқылмайды, ал егiлген талдың саясы мен жемiсi мол болады деп сенген. Жаңа сап түзеген шыбықтарға ақ шашу да жақсы ырым.
Ұлыс - жақсы тiлектер күнi. Араздасқандар төс қағысып, татуласады. Бұл күнгi қайын ата мен келiн, күйеу бала мен қайын ата арасындағы әзiл де жарасымды. Жастар алтыбақан құрып, тойдың сәнiн кiргiзедi. Бойжеткендер соғымның соңғы етiн уызға салып пiсiрiп, ұнатқан жiгiттерiне тартады. Бұл салт қазақта «ұйқыашар» аталады. Ұйқыашардың қарымтасына жiгiттер «селт еткiзер» рәсiмiн жасайды. Яғни қалауынша айна, тарақ, әтiр суын сыйлайды. Айна - пәктiктiң, жастықтың, тарақ - әдемiлiк пен сұлулықтың, ал иiссу - жаңа бүршiгiн жарған жауқазындай құлпыр деген белгi.
Наруыз күнi думан-тойды аталарымыз наурызнама атаған. Ұйытқысы, әрине, - жастар. Содан болар, ән мен би, ойын-сауық түннiң бiр уағына дейiн созылған.
Жаңа ән:
«Құтты болсын –Әз Наурыз!»
Б.Бейсенова
Құтты болсын Наурыз жылдың басы,
Самарқанның еріді бүгін тасы
Жиылған жұрт көрісіп, тілек айтып
Бата сұрар үлкеннен ауыл жасы
Қайырмасы
Наурыз, наурыз халәләку-ләйлім
Наурыз, наурыз лиләләку-ләйлім
Ұлыс күні оң болсын
Дастарханың мол болсын
Құтты болсын әз Наурыз!
Ақ түйенің қарны жарылған күн
Өкпе, нала болса егер арылған күн
Наурыз көже әр үйден дәмін татып
Ақ дастархан кеңінен жайылған күн.
IY.Сабақты қортындылау.
Гүл күлтешелеріне бүгінгі өтілген тақырыптан сұрақтар жасыру арқылы қорытындылаймын.
1.Наурыз мерекесі Қазақстанда ресми түрде қай жылдан бері тойланады?
2.Наурызда дайындалатын ұлттық тағам?
3.Наурыз мерекесі тағы қай елдерде тойланады?
4.Қандай ұлттық ойындар ойналады?
5.Қандай ән үйрендік авторын ата?
6. «Наурыз» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
Y.Үйге тапсырма:
Оқу, зерттеу әнді жаттау.
Пікірлер (1)
Пікір қалдырыңыз
Қарап көріңіз
Басқа да жазбалар
- 9 санының құрамы
- Қазақ музыка өнерінің гималайы-Ахмет Жұбанов.
- «Алтыбақан аясында» атты Үкілі Ыбырай Сандыбайұлының өмірі мен шығармашылығына арналған театрландырылған қойылым
- Технология - 5 сынып
- Қыс
- Құстар – біздің досымыз!
- Ақылды тыңдай білу де өнеге
- Ит – жеті қазынаның бірі
- Балқаш көліне саяхат
- Біз толеранттымыз...
- Технология 11, сынып аптасына -1 сағат, оқу жылына -34 сағат
- Ғажайып бақ ертегісі
- Жер және су
- Күз – мереке, күз – береке
- «Ғажайып алаң » интеллектуалдық ойыны.
Пікірлер
-
Айым
Кушты -
амина к
өлең керемет -
амина к
Өлең тамаша
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
Барлық авторлар
Ілмек бойынша іздеу
Мақал-мәтелдер
Қазақша есімдердің тізімі