Василиса туралы аңыз

(аударма)

Киев атты шаһардың алабында,
Владимир князьдың заманында
Боярлар мен князьдар құрметіне
Ұлан-асыр той болды жаңа жылда.
Асып-тасқан сол тойға келді бәрі,
Думан қызып шалқыды елдің әні.
Мақтанысты кеу-кеулеп, ішіп жеді,
Ас көрместей дәл мұндай ендігәрі.
Біреулері мақтан ғып сәйгүлігін,
Біреулері байлығын, жайлы күнін,
Енді бірі мақтады ауыл-елін,
Үстағандай қолына Айды бүгін.
Жұрт мақтансын, лепіріп күлсін,
мейлі,
Мұндайда ешкім әдетте түйсінбейді.
Ляховиц жерінен келген жігіт —
Годинұлы Ставер үнсіз дейді.
Владимир — князь-ды топтан ерен,
«Қосылмайды,— деп ойлап,— топқа
неден»,
- Ей, Ставер, сен неге үндемейсің,
Мақтан етер ештеңең жоқ па?-
деген.
Сонда жігіт князьға былай деді:
- Берген маған бәрін де құдай, -
деді. -
Әсем қала, құс қанат арғымақтар,
Қөз тұндырар даланың шұрай жері.
Мақтанбаймын сөз етіп бар мұраны,
Айқын жұртты жарым да таң
қылары.
Мынау жұртты, князым, өзіңді де
менің жарым есінен тандырады.
Жақсылар мен жайсаңдар дуылдасып,
Сөз тастады князьға жымыңдасып:
- Ставерді зынданға тастайық та,
Жас жарының көрейік сырын басып.
Ай аруға, князым, қарсы ма едің,
Ғашық жүрек таба алмай қалсын
емін.
Бәрімізді тандырып есімізден,
Керім болса, құтқарып алсын ерін!
Бар еді оның бір досы — жан ардағы,
Естіген соң бұл сөзді қала алмады:
Ляховиц жеріне құстай ұшып,
Василиса сұлуға хабарлады.
Василиса бұл жайлы тыңдап алып,
Білді: ерінің қапаста тұрғаны анық.
Тек әйелдік ақылмен құтқармаса,
Мүмкін күлкі болуы сынға қалып.
Сосын шашын ерлерше қырықтырды,
Қиді жігіт киімін тігіп құнды.
Қырық мерген және де қырық палуан
батырларды жанына біріктірді.
Сонда жұрттың алдына қол бастаған
Микулич Василий — жігіт тұрды!
Сөйтіп бұлар Киевті бетке алады,
Ә дегенше шаһарға кеп қалады.
Шатыр құрып қаланың шет жағына,
жігіттері сол жерге тоқталады.
Василиса ойланды өте беріп,
«Шын сүйгеннің басынан кетер
ерік».
Владимир князьға сәлем берді
сосын өзі алдына жеке келіп.
Таң қалдырды князьды мына мүсін,
(Даналықтың көзі де қырағы шын).
- Аты-жөнің кім? - деді. - Төрлет бері,
Қай орданың, қай жердің
ұланысың?
Жауап берді князьға кырағы ерің:
- Ляховиц жерінің ұланы едім, -
Микулаұлы Василий — аты-жөнім,
Бір өтініш тыңдауды сұрар едім.
Ұлы князь, сүйікті қызыңызды
жарым болса деп келдім мына менің!
Сонда князь кенеді тамағын кеп,
Ақылдасып қызыммен аламын деп.
Қызына кеп айтады барлық жайды,
- Өзің қалай қарайсың, қарағым? - деп.
Қызы: «Қалай бересің бұған мені –
Жігіт емес, әйел ғой мынау; - деді.
Даусы нәзік, білегі жіп-жіңішке.
Қарашы, әне, кеудесі, қынай белі?»
Князь келіп жігітке жақын бері,
- Өтінішің, әрине, ақылды еді.
Бірақ жолдан шаршадың, моншаға
бір
түсіп шықсақ қайтеді, батыр? - деді.
Жігіт құптап: «Жарайды, мақұл», -
деді.
Жас жігіттің қимылы тіпті пысық,
Моншашылар қарсы алды тік
тұрысып.
Князь баппен шешініп, киінгенше,
Василиса тездетіп шықты түсіп.
Сол арада князь да келді кіріп,
Жігіт түсіп шыққанын енді біліп:
- Оу, батырым, күтпедің неге мені?
Сонда былай жауабын берді жігіт:
- Тақсыр князь, мен деген
жолаушымын,
Айтпадыңыз сұлудың маған сырын,
Буға бөгіп моншада отыруға
уақытым жоқ дәл қазір оған, шыным.
Князь ойда: «Қызым да ержетті шын,
Жігіттің де тап қылды келбеттісін».
Қызы бірақ ойынан қайтпай тағы
деді: «Мені әйелге бермекпісің?»
Князь келді: «Көп біздің батыр елде,
Ал қызымды, сайыста жалқы жең де!
Алтын жүзік қақ бөліп ортасынан
түсір, - деді, - садақпен атып
жерге!»
Шықты князь ерлері ақтар үміт,
Алтын жүзік көзделді, жақ керіліп.
Үшеуінің оғы да өтті жанап,
Діңгекте тұр сақина шақ көрініп.
Микулаұлы Василий бір
тартқанда,
Түсті жүзік ортадан қақ бөлініп.
Сосын князь жалтармай той жасады,
Неге күйеу жігітті ой басады?
Үшінші күн өткенде, қалыңдық жақ
күйеу неге бұлай деп ойласады.
Шын жағдайды білмейді ешкім әлі,
Неке қияр күтуде кешті бәрі.
Князь келіп жанына: «Василийжан,
көңілсізсің неліктен?»—деп сұрады.
- Шешеме уақыт болды ма,
көкеме ме -
құлазиды көңілім көпе-көре...
Гуслиде ойнайтын ешкім жоқ па?
Солар мүмкін көңілді көтере ме...
Көтермеді көңілін өнерлері,
Күйеу: «Тұтқын жігітті керем, -
деді.
Годинұлы Ставер зынданда деп
естіп едім, ол керім өнерлі еді».
Князь сонда қиналды. Бұл тойдағы
Ставері кім ол деп жұрт ойлады.
Тұтқын келіп гусли тартқан кезде,
Жас жігіттің жүзінде күлкі ойнады.
Василийдің көзінде - үміт таңы,
Тілек айтты князьға тұрып тағы:
«Ставермен барамын шатыр жаққа», -
деді жігіт, басқа жұрт түк ұқпады.
Көрді Ставер өзінің кермиығын,
Василиса шешті де ер киімін,
Сұлу ару қалпына келді қайта,
Сосын кетті жалғауға ел жиынын.
Сұлу әйел таң қылып тегіс бәрін,
Сонда есінен тандырды ел ұстазын.
- Күн дидарлы князым, айтшы, - деді,
Күйеуімді зынданда неге ұстадың?
Князьдың да ойында үміт бар-ды,
Әйелдегі даналық, қылықтарды
керген кезде сөз таппай ұлы князь
дудар басын иді де тұрып қалды.

ОРЫС ӘДЕБИЕТІНЕН

---