Сырласым бол

Сырласым бол, жарандар, сырласым бол,
Дей көрмеңдер, сырласар құрдасым ба ол...
Жас бол, кәрі, бәрі бір, әйел, еркек —
Сырласпақпын, ой кернеп тұрғасын мол.
* * *
Сыр айтайын, қорықпа, ақыл айтпан,
(Жынға тиер ақылдар жақын айтқан).
Еріккенде оқи сал, оңашада,
...Ойлар нешік... төрт жолмен, ақын айтқан?..
* * *
Кісілік, келдің ақыр бұл жасымда —
Көз тойды, (ешнәрсені олжасынбай).
Ниетке — сақшы тұрып шөл қалатын,
Арқардың ай мүйізді Құлжасындай.
* * *
Пенденің қабыл болар тобасы тек,
Құлқынның өлшемі жоқ, жобасы көп.
Күншілдер — тәнің жара, жаның азап,
Тым ерте, қурап босқа, тозасың тек.
* * *
Ел билеу оңай емес - білініп жүр,
Талайдың күйіп беті тілініп жүр.
Билікке құмар жандар, досы түгіл
Өздерін өзі сатып бүлініп жүр.
* * *
Сақ болшы бет жыртудан, қарақтарым,
Көлгірді жан-тәніммен жаратпадым.
Арыңды сақтап таза жүре алсаңыз,
Аз болар бұл өмірде азаптарың.
* * *
Талай-талай алдадым күле кімді,
Ерегессем тырнағым бүре білді.
Көндіргенмен ырқыма тіл мен түрді
Түсіндіре алмадым жүрегімді.
* * *
Ұйқасса соға берме қайдағыны,
Болмасын ойың дәмсіз, жайдақ, інім.
Арқандай қосып ескен шұбырмасын,
Түйінде, сөз арасын байлап, інім.
* * *
Кейбір ұл жарымес боп шала туды,
Жағаңнан ұстай — заман ала туды.
Алданыш — мынау ғажап компьютерлер,
Жұбаныш — ақылы асып бала туды.
* * *
О, ғажап, мынау заман кімге арналған,
Сан сұрақ қойғызады түндер маған.
Жайнаған гүлді алаңды таптап өтер
Өз басын дана көріп жүрген надан...
* * *
Әркімдер мазалайды сұрақ сұрап,
Амалсыз жауап қаттық құрап құрақ.
Адаспас мойындаған, маңдай түзеп,
Табиғат — деген, жалғыз, бір-ақ шырақ.
* * *
Жамандық тапшы, өмір, кәне менен,
Пәктіктен жаратылған, міне, денем.
Сөнгенде Сен сыйлаған талай сенім,
Жарқырай түсті енді "дәме" деген.
* * *
Арманың қолға түспес ақ сағымдай,
Тағдырың түсер басқа қас-қағымда.
Есейсең еңсені езер кілең мұңдар,
Бар бақыт уайымсыз жас шағында.
* * *
Жас болғам, армандағам — жүзім жанып,
Ал кеше күмәнданғам күзін танып.
Қар түсіп үсік шалып бұ күндері
Обал-ай, арман-үміт үзілді анық.
* * *
Алданып қалғанымды-ай уақыттан,
Атқанды "Сен" деп, кеше мына құт таң.
Тағатын алтын сағат біреу үшін,
Өкінген, атам қазақ, мен бейқұт жан.
* * *
Парызын өтегендер ел есінде,
Мінеді мәңгіліктің кемесіне.
Мақсатсыз — шаңын жұтып тарихтың,
Сылтиды ақсақ қойдай — сенесің бе?
* * *
Соқпаққа атам өткен бұрын басып,
Біз жүрміз дәл түсе алмай ырылдасып.
Жүрекке ырық бермей ақыл мен ой
Тартады шар тарапқа қырын қашып.
* * *
Жаным аш, тоя алмай-ақ, жүр "азыққа",
Ойым бос, байлана алмай бір қазыққа.
Байқаймын сондай шақта оқсатпаспын,
Тұшынып оқи қояр жыр жазып та.
* * *
Өмірді бастап едім көппен бірге,
Өкпе жоқ, өкініш көп өткен күнге.
Жалғыз қап сан сүрлеулі мына жолда,
Тағдырға, әлде өзіме — өкпе кімге?..
* * *
Ақын да арам терлі бір сорлы жан,
Отырған кені аз жерден алтын шайқап.
Таптырмай бір ауыз сөз ой анықтар.
Мен содан ұқсастығын қалдым байқап.
* * *
Түсінбей жүрсем қазақ ойын анық
Қонаққа сойған соңғы қойын алып —
Бар екен сарқылмайтын мол қазына,
Үміттен азық алар, тойынарлық.
* * *
Әйтеуір, жұтса болды — жатпас талғап,
Тірлігі кездескенді ұтса қармап.
Сатады өтін, бетін, жүрегін де,
Тіпті арын — қысылғанда талмап қалмақ.
* * *
Тәртіпке мінезіңді шақыр, шырақ,
Тыңдап ал, ақыл айтам — жақынсырап.
Көз сүзіп қарай берме көрінгенге,
Тұрсаң да тәнің күйіп, қатынсырап.
* * *
Жастықпен еліктедік азғырғанға,
(Маңдайға жазды ондайды тағдыр мыңға).
Бір көсем кәпірлігін көтере алмай
Ей, Алла, Жұрттың бәрін жазғырдың ба?..
* * *
Ақылды сөйлеспейді сеніменен,
Шешілер кездессе тек теңіменен.
Ол, бірақ кішіпейіл, сауалыңа
Ыждатпен жауап берер жөніменен.
* * *
Құрысын көрген күні жарамсақтың,
Көзінде ақылдының жалаң жаттың.
Мәз болар бір мықтыға сәлем берсе,
Ойлайды, пайдаға асар амал таптым.
* * *
Өсер ел кез келгенін ақын қылар,
Өшер ел өсер ұлын зақым қылар.
Надандар болашағын тұншықтырса,
Үйренер ақымақтан ақылдылар.
* * *
Кім білген тәтті ұйқының тартыларын,
Кім білген түннің қымбат нарқы барын?
Мәңгідей ұзақ түндер — кірпік қақпай,
Әлемнің қызықтайды жалпы зарын.
* * *
Қазақтың он бір буын қара өлеңі —
Өнердің маңдайдағы дара меңі.
Жаныңды жабырқасаң жұбатады,
Жүрекке жып-жылы боп барады емі.
* * *
Махаббат сорыңа ма, бағыңа ма?
Сезім ит ақыл итке бағына ма?
Қыз соқыр — ғашық болар жігіттерге,
Алмайтын сүймек түгіл сағына да.
* * *
Жастық — саз, күй боп жетер аңсағанда,
Үн қосар адасқандар жаңсақ әнге.
Махаббат жаңылмайды өз үнінен,
Қызықтан тартынады, қанса, тән де.
* * *
Жер — Ана, Аспан — Әке, адам — бала,
Мән бермес бұ шындыққа надан ғана.
Жаныңа сіңіре алсаң сенімменен,
Өмірің тірі жұмақ, алаңдама.
* * *
Кім келіп, бұл өмірге, кім кетпеген,
Бәрі де тағдыр соқса — дірдектеген.
Бар ма екен зорлығына ит тірліктің
Бас имей өткен, жанын кірлетпеген?..
* * *
Жіберді-ау мына тірлік жалықтырып,
Оты да жылытпайды жанып тұрып.
Соңында даңғазаның шуылдаған
Көр соқыр, бұл не деген халық "тырық".
* * *
Бықсиды мына сорлы улап жанын,
Кім білсін, қай жасында санасы өлді.
Сан рет, дем берсем де бір жылт етіп
Жана алмай, тіріле алмай, шала сөнді.
* * *
Япырым-ай, көз апара азды адамдар,
Ұлтынан безіп кете жаздаған бар.
Жиылып тағы өздері қарқылдайды,
Үн-түнсіз жүріп жатыр азбағандар.
* * *
Аспанда — сәуле түскен, сығалайды ай,
Жанында бір шырақ бар самаладай.
Жұлдызым, қайдасың сен, жарқырашы,
Нұрланып, көзге түссін "жаман адай".
* * *
Қарттық па, ойға үрей жамағандай,
Ұйқы да қашады екен, шала, қанбай.
"Ертеңің, елім, сенің қандай екен?.."
Қалың ой, мың найзалы... қамағандай...
* * *
Әйтеуір біреуді ылғи сағынасың,
Керек пе бір құдірет, табынатын.
Жоқ әлде іздейсің бе бір сүйеніш,
Өмірдің шешіп берер мағынасын.
* * *
Дейтінмін, өзім бұрын жұртқа жақтым,
Елу жас, мені неге сыртқа қақтың?
Үйірсіз, саяқ аттай, қалдым-дағы,
Өзімді өзім енді ноқталаттым.
* * *
Ел-жұртты ұрындырды тасыр неше,
Ұқтырды қате құнын ғасыр кеше.
Япырым-ай, сонда-дағы сұрауы жоқ,
Бере ме жақсы жаси, асыл өше?
* * *
Санаспай, қайта құрып, Бізбен, Сізбен,
Не ғажап, барды құртып, жоқты іздеген?
Тағы да атқа мініп әумесерлер,
Майып боп бара жатыр оқсыз денем.
* * *
Септігі аздау болды-ау халықтың да,
Көмегі тимей қойды-ау "алыптың" да.
"Арман" деп айта-айта ұяламын,
Сол итті қуа-қуа жалықтым да.
* * *
Ақылды біреу айтқан жек көремін,
Әркімге сол үшін де өкпелімін.
Қайтеді пайдасызын тастай салса,
Тозады неге жүйкем текке менің?..
* * *
Түсінбей шексіздіктің мағынасын,
Амалсыз, шама жетпей шағынасың.
Өзіңді жер құртындай сезінгенде,
Құдірет-табиғатқа бағынасың.
* * *
Табынтар құдіреті — Жаратқанның,
Келеміз күнде көріп таң атқанын.
Деуші еді әкем марқұм "айта көрме
Ешқашан Құдай жоқ деп, қарақтарым".
* * *
Сөздер бар маржан ой боп төгілетін,
Сәттер бар жүрек саз боп егілетін.
Сезімсіз қалам алып, ұйқас іздеп,
Ақынның алаңдаған кезі құрсын.
* * *
Өнерге бірі ғашық, бірі қашық,
Екі жан ғұмыр бойы ырылдасып —
Дүние кезек деген, келеді әлі,
Біреуі иығымен бірін басып.
* * *
Надан десе, біреу біздің халықты,
Наданмын деп, бас изепті, наныпты.
Ал сырласса болды, сосын бәріне
Сұңғыланың кім екенін танытты.
* * *
Жанарыңнан аңқаулығың сезіле
(Жарасады сол қасиет өзіңе) —
Жалтақтамай өмір сүрші, қарындас,
Дос-дұшпанның тура қарап көзіне.
* * *
Киелі ағаш жапырағын жұлғызба,
Балталатпа, бір тамырын қиғызба.
Киеліден киелілер туады —
Білсін соны біз өсірген ұл-қыз да.
* * *
Бәрі де бар — жасыл желек бақша да,
Машина да, мал менен жан, ақша да.
Бірақ Құдай әлеміне кіре алмай
Жүрген жанның бақыты да "жақша да".
* * *
Айтайын ба, мен сендерге шындықты —
Ақыл менен іс тындырған сұм мықты.
Бірақ олар тірі өлікке айналар
Ойлай берсе өмір бойы сұмдықты.
* * *
Бір-бірімен үзеңгілес жастық шақ,
Озғың келсе — озық ой тап, басқыш тап.
Елге жағып, ерге сеніп өмір сүр,
Құлшынып тұр жалындаған жасқа ұқсап.
* * *
Бір сөз айтам қателеспей, нақ басып:
Бақытсыздық — алсаң арды таптатып.
Ақылсыздық — қосылып ап сайрасаң
Жатқандарға тап өзіңді мақтасып.
* * *
Бақыт та құс — мекен керек ұялар,
Ізгі пейіл, мейір жүрек — ұя бар.
Қонса қонар, бірақ мекен бола алмас
Қызыл тасты, ызғырықты қиялар.
* * *
Ыза қысар баз біреуді, кек керней,
Дұшпанына қарай алмас шет көрмей.
Адасқан бар, қате қадам басқан бар,
Қабылдай біл, өкінсең де, жек көрмей.
* * *
Кісімін дер біраз жандар ісініп —
Кіл мақтаныш, кіл буаз сөз — түсінік.
...Адам сөзі алынбасын есепке —
Тек тындырған ісі ғана — Кісілік!
* * *
Ең бас бақыт — бұл өмірге келуде!
Ең бас тілек — ел тілегін тілеуде!
Ең бас міндет — жақсы ұрпақ артыңа,
Ең бас білік — Ана тілді білуде!
* * *
Ожар-надан — нағыз озбыр тірлікте,
Сына қаққан әр сөзімен бірлікке.
Одан асқан ойлы болмас ортада,
Өзі кісі, өзі дана — шыр бітсе.
* * *
Бұл өмірде — сорлы жан бар, топас бар,
Мұрты сынбас балғаласаң о тастар.
Айналайын, айналып өт кез келсе,
Шығындама саулығыңды со тасқа.
* * *
Бұ тірлікте байғұс жан бар, маубас бар,
Үйретем деп сырқат болған сау бастар.
Амал қайсы, қорғаштай жүр сорлыны,
Алла солай жаратқасын... әу баста.
* * *
Қате қадам басар кейде адамдар,
Дана — бірден сақ боп, содан алаңдар.
Іздеп жүрер өз қатесін ақылды,
Өле-өлгенше мойындамас надан бар.
* * *
Теңдік іздеп, шындық іздеп таласар,
Тіршілікке мүмкін о да жарасар.
...Сезім қандай болады екен адамда,
Деген сәтте — "енді анжаққа бара сал".
* * *
"О" дан "Бұ" ны көргендіктен біз артық,
Сүре бергің келер өмір құмартып.
Кеңес мынау: — күнделікті тірліктен
Ала білгін ғұмырыңды ұзартып.
* * *
Бақыт қуып араласпа шатаққа,
(Ол не өзі — дәреже ме, атақ па?)
Іздеп өзі сол бақытын табады
Ие болсаң адам деген атаққа.
* * *
Құмға сиіп көгал етпек ниеттей,
Мағынасыз күйкі тірлік күй етпей —
Ей пенделер!.. Бұ тірлікте орның тап,
Күй болмасаң, домбыраға тиектей.
* * *
Кешірімшіл бола білші басқаға,
Үлкенге де, бейтанысқа, жасқа да.
Бірақ кешпе қылығыңды өзіңнің,
"Мен", "Мен" — деген сезімді біл басқара.
* * *
Ақ тілеулер — қайыр таңын атырды,
Ізгі ниет — бауыр қылар жат ұлды.
Қолы талды — деп мүсіркер пақырлар,
Ту көтерген — "Пір", "Әулие", "Батырды".
* * *
Бір адамда үшеу отыр - "Мен", "Мен" - деп,
Құл ғып Сені тыншытпайды, өңмендеп.
"Көзің" — сұлу, "ауыз" — тәтті сұрайды,
"Жанды" еске алар, анда-санда, көнген тек.
* * *
Білгір жазған бір кезде "Төрт тағандар"
(Айта алмаймын — соншалықты бағам бар) —
Салқындатып төрттағанмен алмасаң,
Көкіректе... бір күйік от, алаң бар.
* * *
Әкім қойсаң көп ішінен "тақыл" деп,
Жеп бастайды жанталасып өкім геп.
Сорып бастар — құйрық, бауыр, өтіңді,
Ең сұмдығы — жетім-жесір хақын жеп.
* * *
Арызданып ардақтысын жапқызып,
Қапы қалып — қара орманын сатқызып
Жүрген қуға, қол жетпестей арманы
Қона кетер, кез келгенге бақ — қызық.
* * *
"Алла" сөзі — оңсыз, солсыз, теріссіз,
"Ата", "Апа" — сондай қуат беріпсіз.
"Аға", "іні", "Ана", "Ене", "қазақ", "Нан" -
О, Тәңірім! — табындырдың еріксіз...
* * *
Айналды ма мәні нөлге есептің,
Іс ақылға бағынбайды десек... шын.
Алтын азып, темір тозып жентек боп,
Кірігіп ап тасқа айналды кесек, құм.
* * *
Сүйе білген жүрегімен құдайды
Келеді екен жылы жүзді, шырайлы.
Тек ауызбен Алла дейтін харам бар,
Тұйық судай асты шірік, лайлы.
* * *
"Парыз" деген ауыр жүктің астында
Жүрген жанды, сыйла әкеңдей, жатсынба.
Мақсатсыздар — ол құдайсыз, қағынған,
Бұ ғаламда міндеті бар тастың да.
* * *
"Парыз" деген қасиетті борышың,
Нағыз жігіт жан береді ол үшін.
Мақсатсыздар — ол Құдайсыз, қағынған,
Ата, ауыл, бүкіл елдің сорысың.
* * *
Адастырар, сан жұмбақты, бұ тірлік,
Асқақтатар кейбіреуді күпір ғып.
Әурешілік — көз бен қарын тойғызбақ,
Бақыттылар — ете алғандар шүкірлік.
* * *
Әр қадамын ақша етіп санап ап
Ұмытқандар - "Парыз", "Борыш", "Аманат"
Білмейді ғой ең бақытты өмірде —
Ете білген азға, көпке — "қанағат".
* * *
Бағыт-бағдар жоқ кісілер қопырап,
Санасы да тексізденіп, тоқырап
Жүргендерге — ата сөзі бағдарың,
Тірлік мәні — "Наның, Тұзың, Топырақ".
* * *
Өмір мәні — махаббат пен сыйластық,
Тірлік сәні — сағыну мен қимастық.
Мәнсіздіктің, сәнсіздіктің белгісі —
Қарсы келу бар пікірге, қиғаштық.
* * *
Бақыттыға қонар бірден "Кішілік",
Жылдан-жылға келем соны түсініп.
Табанымен жерді тіреп тұрғандай
Бар-ау жандар, талтаңдаған, ісініп.
* * *
Бір Тәңірге өмір бойы жалынып,
Бір Құдайға, табиғатқа табынып,
Ата-баба аруағын ардақтап Жүрген жанның,
Ей, Ағайын! — жанын ұқ.
* * *
Жоным сезер атам қазақ төзімін,
Жүрегім бар жоғалтпаған сезімін —
Ата басын бір ұшпаққа шығарар,
Атам соққан үзеңгінің өзімін.
* * *
Босқа шашпа ақылыңды бекерге,
Асыл аз ғой, шашсаң алтын — жетер ме.
Бар байлықтың басын "Ақыл" еткендер,
Өкінбейді бұ жалғаннан өтерде.
* * *
Сөз сұранса, ойыңды айт деп құйылып,
Сондай сәтте не жының бар тыйылып.
Шалқы сол кез, өзгелерді шалқыта,
Табиғаттың берген саған сыйын ұқ.
* * *
Ашқан сайын ойдағысын, тек шынын,
Ызғарланар, түйрей сені кекшіл үн...
...Адам мың сан, өзім жалғыз, Әлем бос,
Қалмай барад сырласарлық ешкімім...
* * *
Асылыңның, адалыңның жанын ұқ,
Жатпасыншы, жалғыз оймен сарылып.
Қалмасыншы ой күркенің ішінде,
Қаласыңдар кейін сосын, сан ұрып.
* * *
Көнбіс жанның илі қайыс — өзімін,
Шыдамдымын — қара жердей төзімім.
Өмір сүрдім, кімге қалай көрінер,
Тоқ болса деп, — "Құрсағымнан Көңілім".
* * *
Жігіт адам ізетпенен тік тұрғай,
Жүрсе басын мықты алдында, бұқтырмай.
Жігіт — жігіт, іс түскенде басына,
Алып өтсе намыс туын жықтырмай.
* * *
Армандаған жалғызының әке бар,
Арақ ішкен "Кісі" сәтін көрсем деп.
Ара түскен, жаны шыға шеше бар,
Жалғыз қыздың "Ісін" көріп өлсем, — деп...
* * *
Жақсылықтың соқпағымен, ізімен
Ере жүріп күнін көрер жамандық.
Сол соқпақсыз жоқ екенін өмірдің
Сезбейді олар, жаратқасын, "Надан" ғып.
* * *
О, Тәңірім! Сезім құмар жан бердің,
Ләззәтшіл, тәтті құмар тән бердің.
Мына таңға оянбаған жан қанша,
Бүгін тағы, шүкір, атқан таң көрдім.
* * *
Кейбір жандар "Мен", "Мен едім" деп қалар,
Мақтанады өзіндегі жоққа олар.
Қорегі тек тозаң менен бу ғана,
Тамыры жоқ қына деген шөп болар.
* * *
Ізгілікке жол шеккен қиял асып,
Жүрегіне жылылық ұялатып —
Сүйе білген Құдайын, Табиғатты
Қателеспес өмірде, қия басып.
* * *
Асқар таудың бастауы, тұнығы анық,
Балдай татыр дәмі бар — құнығарлық.
Қыран жанның шаңқылы тау қозғайды,
Талант таудың шыңына шығып алып.
* * *
Атақты адам орынсыз шамданады,
Сұлу десе қыз бала паңданады.
Ізгі жан бар ұядай тартып тұрар,
Мейір шашар жып-жылы маңға жаны.
* * *
Жақсы маңын аялай, жебеп келер,
Ызы-қиқы қылады желөкпелер.
Ақылсыздың ортада әр қимылы
"Мен мынау" деп ойлыға дерек берер.
* * *
Тоғышар жан — дәулетін жанға балар,
Ұқыптылар тірлігін қамдап алар.
"Бес күн өмір" белгісіз өте шығар,
Шеберлердің артында таңба қалар.
* * *
Адам атты жаны бар, "кіл өлік" кім?..
Қаттылау ма мен айтқан төрелік тым?..
...Ел қамымен сүрмеген бір сәт ғұмыр,
Адам — санат, сапында тірі өліктің...
* * *
Шегерем деп ойы озық кемеңгерін
Ұмтылдырған ел оңбас төмендерін.
Қортық салсаң отарға қой бұзылар
Төл қамымен мұздайды денем менің...
* * *
Бір-ақ ұрттар теңізді — "мезгіл" деген...
Бір-ақ асар менменді көзге ілмеген.
Мойындамас соларды сонда дағы,
Туысынан менменшіл, көлгір денең.
* * *
"Түйеқұстар" сәнді тек бойыменен,
Арлы болмас олар тым ойы төмен.
Жұмыртқасын басқаға бастыратын
"Көкек сұлу" — солардың сойы дер ем.
* * *
Ең бақыттың бақыты — өмірге ену,
Одан зоры біреуге өмір беру.
Бақытсыздық белгісі баққа мас боп,
Өзіңді-өзің құдірет, Тәңір көру.
* * *
Күтер бөбек шыдамай, жаны асыға,
Сүю сезім алғашқы — анасына.
Тастанды атақ сарғайтты кейбіреуін,
Қалды-ау сорлы замандас табасына.
* * *
Тәуекел деп, бел шешсем, шыдаймын ба?..
Қайтем тұнық болмаса, ылай, мұнда?..
Адастырар арманның жел қайығы,
Шығармаса қайтемін жыр айдынға?..
* * *
Әулие көп ниет қып табынарда,
Қимас та көп аңсауға, сағынарға.
Айналаңда бір дос жоқ, бәрі дұшпан,
Бәрі жау боп көрінер қағынарда.
* * *
Әдепсіз жан жырқылдап бұрын күлер,
Қырсық шалған бар елден қырын жүрер.
Тым ертелеу құласаң жаспын деме,
Жастық өзін жықпайды, сүріндірер.
* * *
Дәметкендер — өмірде "ер" мен бе деп,
Бұлданғандар — мінімді термеңдер деп —
Қалады екен іс түссе құмырсқадай
Илеуінен айрылған, шерменде боп.
* * *
Қырып-жойып жүреді әңгілер кей,
Қауып, үріп маңына жан жібермей.
Неге солай?.. Осыны түсіне алмай
Мен де милау боп кеттім мәңгілердей.
* * *
Пай! Мүләйім қу түлкі, аңғалдардай,
Жібермейді тірі жан таң қалдырмай.
Әрбіреуден бір рет асап қалмақ,
Әйгіленбек, сұмдығын жанға алдырмай.
* * *
Сөз түсінбес қыршаңқы қырсық шықты,
Еш кетіріп еңбекті құртып бітті.
Жол түгіл із артына қалдыра алмас —
Ақыл айтар өзіңе ұрсып тіпті.
* * *
Жарты ғасыр жүріппін жан қинамай,
Елге еңбек деп сәл затты, нандым ұдай.
Жақсы ісің жаныңа бал тамызар,
Жегізе гөр, тер татыр нанды, Құдай.
* * *
Жас екен деп ешкімді баласынба,
Ертеңгі ағаң тап солар, нанасың ба.
Сенбегендер, көрерміз, қара да тұр,
Тіпті атадай болады санасызға.
* * *
Елемедім ауырды "бұйым ба" деп,
Өзімді де салып кіл қиынға тек —
Жүргенімде дәметіп арман таудан,
"Алдатөмпек" Қорқамын, сыйым ба деп.
* * *
Жан түсінбей кетер ме арманымды,
Кездеспей ме бір сырлас, арман үнді.
Жүрек сазын жүрекке тыңдата алмай,
Тістелеумен өтем бе бармағымды.
* * *
Кешегіге, ертеңге үңіліңіз,
Талқылаңыз қандай деп бүгініміз.
Ойланбаса — осындай сұрақ қойып,
Дәметпеңіз ештеңе, түңіліңіз.
* * *
Жақсы-жаман арасын шешеді кім?..
Азабыма тұрды ма кешегі күн?..
Ал ертеңім жан қисам ақтар ма екен,
Ойлан, ойлан, әйтпесе, өшеді үнің...
* * *
Бір ғажайып шақ еді таңға жуық,
Тәнім сергек, ой озық, санам ояу.
Әлем бүгін кенеттен қайта туып,
Кездеспеген жан-жағым жаңа бояу.
* * *
Бір ісімен нұрланып, пай, бір адам —
Қайта туып, тіріліп кетеді енді.
Ал пасықтар бұқшаңдап, еш пайдасыз,
Тірі өлік боп өмірде өтеді енді.
* * *
Кеше ғана қамсыз ем, бақытты едім
(Кейбір жанға әуелден бақыт тегін).
Енді ойлансақ, жас жетіп, көңіл күпті,
Парыз-қарыз түгендеп, артық-кемін.
* * *
Кеше шалқып жүріп ек шарап ішіп,
Ісінгенбіз өкпедей шала пісіп.
Кеуде соққан, ұят-ай, қайран күндер,
Айран емес, жүріппіз шалап ішіп.
* * *
Ой ажарлы, сана сау, көз күліп тұр,
Тілі шешен, жүзінде ізгілік нұр.
Кей балалар атаңдай әсер етер,
Не қиынды оп-оңай сөз қылып тұр.
* * *
Ой жеткізер жас шаққа, ала қашып,
Тым алыста қалса да, ара қашық.
...Маскүнемдей түс қайта бас жазылған,
Қартайғанда ес жидық, "қара басып".
* * *
Сыйла, шырақ, әкеңді — қонағыңды,
Қапы қалма, алып қал онан үлгі.
Сәл кешіксең кетеді сан соқтырып,
Жарлы етесің жаныңды, қоғамыңды.
* * *
Базар шағым — қайрылмай қайда кеттің,
Ажар шағым — сені аңсар жайға жеттім.
Мынау қай шақ — жан-жаққа алаңдатқан,
Неге мені күдікті, айлалы еттің?..
* * *
Бүгін бала, ертеңгі азаматтар —
Сақтан, сақтан арынан надан аттар.
Текті кісі, есті адам, ізгі жан деп,
Айдар тақсын, сан түрлі ғажап ат бар.
* * *
Неге әке алдынан кесіп өттің?
Неге жеңіл дәм-тұзды несіп еттің?
Көргенсіздік көрсетіп көп ішінде,
Ата жүзін жат көзге нешік еттің?
* * *
Сөз жоқ, көз жоқ — ынжықтар құрып қалғыр,
Қарекетсіз, кіл жалтақ — кіріптар ұл.
Қасиетсіз темірдей былқылдаған,
Жігіт емес шетінен — тырықтар, бұл.
* * *
Кейбір жандар жүреді жатқа жағып,
Сөзі аузынан жатады боқ боп ағып.
Дәреже де құмар ма кір, қоқысқа,
Сондай жаннан таймайды бақ та неғып?..
* * *
Жалап-жұқтап әркімнен үнемдеген,
Көпек иттей бұралқы, сүмеңдеген —
Тексіз дер бар басына тептіретін
Жанап кетсе дір етер түгел денем.
* * *
Кезек бермей кейбіреу іседі есіп,
Сырты керім сол жанның іші нешік?
Кей жігітке іс түссе жасып қалар
Шайға салған жуадай күші кетіп.
* * *
Жанды тербер асыл сөз — ақ моншақтар,
Шешен сөйлеп маржанды таққан шақ бар.
Жел сөз үшін зергердің тонын киіп,
Асып-тасып жатады мақтаншақтар.
* * *
Аспан — Әлем, жұлдыздар — адамы ма,
Ғасыр сыйған аттаған қадамына?
Мына біздер мүмкін жер сіркесі ме,
Қанға тойып айналған еркесіне?..
* * *
Қимылдап қал жастығың тұрған шақта,
Өткізіп ап бөксеңді бұлғаңдатпа.
Иіскеуге жарайды мейір қанып,
Ашқан күні хауызын қызғалдақ та.
* * *
Жан сырыңды досыңа ақтарыла,
Сенген шақта — бір қолдау таппадың ба?
Безгендей боп өмірден мұңайдың ба? —
Өлең оқы сондай бір шақтарыңда.
* * *
Тілмен түйсең шешпессің тісіңменен,
Бұл өмірді осылай түсінген ем.
Өзі дана, атамның сөзі құран,
Аруағына табынған кісің мен ем.
* * *
Жауың талай зарлатты, жамыратты,
Шағып кете жаздады-ау шаңырақты.
Атаң айтқан "шүкір" деп, жамап-жасқап,
Түндігіңді аш, қазеке, таңың атты.
* * *
Жан құдайсыз, тән дінсіз, сезім суық,
Еш көрмеген мұңды жас көзін жуып.
Шар болаттай шатынап тұрған жандар,
Алды ма екен өздерін өзі туып?..
* * *
Жақсыдан ба, жаманнан — заман зары,
Заманнан ба, адамнан - надандары.
Қанша керім өзіңді санасаң да,
Жек көруге қақың жоқ адамдарды.
* * *
Мін тақпайық кісінің қу басына,
Кім біледі одан ұл тумасына.
Адам атын қызғанба кісілерден,
Сондай атақ берілген... ту-у, басында.
* * *
Сезім ақса шымырлап өзегіңнен,
Шабыт толқын соғады кезегімен.
Сондай шақта көрерсің сұлулықты
Қурап қалған түйенің тезегінен.
* * *
Сырты саудың зар, дертін сезбейді-ау жұрт,
Сондай адам кенеттен күйрейді-ау, күрт.
Сыр алдырсаң болғаны, шықылықтап,
Құлағыңа ойнауды көздейді-ау қырт.
* * *
Елу артта, есейіп, ер жеткесін
Арқа босап ойлансам, тер кепкесін —
Өткен өмір — қателер күнделігі,
(Өзің сот боп өзіңді тергеткесін).
* * *
Өз қатеңді өмірде ұққан қандай —
Күйіп кетер запыран жұтқан таңдай.
Елуімде есейіп ес жиыппын,
Жынды үйінен жазылып шыққан жандай.
* * *
Бақытты ма — дәметкен аспаннан ай?
Бақытты ма — "жұлдызды" жастан ұдай?
Мүмкін, әлде, бақытты кей пенделер,
Қанағатты берсе егер бастан Құдай...
* * *
Ақыл ойла шаруаң кері кетсе,
Табиғатпен, жарқыным, ерегеспе.
Жұттан аман қалғаның көтеу туар,
Елді асырар жалғыз ұл зерек етсе.
* * *
Ақыл таппай бүгін ел тосылады,
Бұл заманның белгісіз жосығы әлі.
Көпшілдіктің қырсығы — сан дауысты,
Жекешілдік — айтпаған тосын әні.
* * *
Бір ғажап үн "ың" берсе тұңғиықтан —
Жүрек сол кез бір емес, мың күй ұққан.
Айырады еркіңнен адуын күш,
Кете ме екен оянып — жын бұйыққан.
* * *
Рас, адам бір рет жаратылар —
Әлі күнге шалып жүр, шалатындар.
Елу жаста мұрт та жоқ, сақал да жоқ,
Қылмаңдайды. Ал менің шал атым бар.
* * *
Жабырқаумын, көңілдің сағы қайтып,
Бұлданбаймын, құрбыға базына айтып.
Базарымның соңы ма, көшкен жұрттай,
Қарға қалған, аққу мен қазы қайтып.
* * *
Күзі келді көңілдің, жазы кетіп,
Бас изегіш боп алдық, тәжім етіп.
Бара-бара армандар адыра қап,
Қалар ма екен тірліктің мәзі кетіп?
* * *
Елікпедім орынсыз базынаға,
Бас имедім байына, барына да.
Елпілдетіп жіберер бірақ мені
Жетекке алса "Кісілік ары" ғана.
* * *
Ел сенеді керек деп кісіге иман,
"Иманды" дер жақсыны көзі қиған.
Сол асылы "о жақта" қорған болар,
Тірісінде тырнақтап өзі жиған.
* * *
Адам ұқсас, ал кейде түрлі-түрлі,
Ұмытқандай қоюды бір үтірді.
Бүгінгі жау ішінде кешегі дос,
"Жан дос" деген құлақта үні тұрды.
* * *
Аманатқа қиянат — арсыз ісі,
Ар үніне, ұжданға қарсы кісі.
Ала жіптен аттамас, жаны таза,
Ар мен Алла ісіне жаршы кісі.
* * *
Өшпес деген, өмір атты жарығың,
Бір күрсініс, тына қалар бар үнің.
Табындырмақ бар әлемді болғандар,
Сыйып кетер қауызына тарының.
* * *
Арызданып — ардақтысын жаптырып,
Қапы қалып — қара орманын сатқызып
Жүргендерді қамқорлайтын бір күш бар,
Қона салар кез келгенге бақ, қызық.
* * *
Құдірет-ай, тәніңе жан жаратқан,
Қуат берер, тамырға қан таратқан.
Табиғаттың ғажабы — нұрлы жанар
Арқасында күн батып, таңдар атқан.
* * *
Ауыр күндер былтырғыдан биыл көп,
Бәрі бірдей көкіректе түйін боп —
Қоздауын-ай, бықсуын-ай шаладай,
Күймегенмен күйікті етер жиылды от.
* * *
Сыр мінезбін, дейтінмін, қанық-ақпын,
Сонша ма жыл мен сені танымаппын.
Өмір деген қателер жиынтығы,
Еске түссе күрсіне жалын аттым.
* * *
Қалмады да сағынар ешкімім де,
Пайда бопты-ау сұстылық кескінімде.
Қанат беріп арманды ұшыратын,
Елжіретер сезімдер өшті мүлде.
* * *
Өздеріңді — сезімдер, сағынамын,
Соқпай маған, күттіріп неғылғаның.
Сезімсіз жан — қара тас, сәуле шашпас,
Тек сезіммен сан қырлы лағыл жаның.
* * *
Мұқалыпты-ау сезімдер, жүзің мүлде,
(Қайрақ қайда жеткізер жүзін күнде).
Қамшыласаң қаншама, бір ұмтылмай,
Сезім, сенен бұ күнде түңілдім де.
* * *
Талай сорлап алданып ұрылғанмен
Аңқаулықпен жолдас ем бұрыннан мен.
Құтыла алмай қойдым-ау о, Тәңірі,
Қосақтайсың күнде бір жырын жанмен.
* * *
Кіргеніңде әуелде "нарық" күліп,
Дәмелендік жүрекке жарық кіріп.
Енді бүгін, уайым — кете ме деп
Шаруаны шайқалтып, тарықтырып.
* * *
Ой — мазасыз, жаныңды жалықтырар,
Кейде шалқып, тасытып қарық қылар.
Кейде тыққан сырыңды тауып алып
Құтылмастай мойныңда салық тұрар.
* * *
Адал ойдың желісін үзіп тұрып,
Бойды билеп алғанда күдік кіріп —
Бас босамас ноқтадан, жан азаптан,
Үзілгенше мойынның өзі шіріп.
* * *
Үзіліп бүгін сәби, кеше боздақ,
Талай жүр зорға ілініп, өше жаздап.
Не жауап қайтарарсың нәрестеге —
Неге өштім бір жана алмай, десе, маздап?..
* * *
Қан тамырды кернесе бұзық ағын
Таңдайыңның тәттіден тұзы қалың.
Ризамын, Тәңірім, бергеніңе,
Қызғанбаймын, бақтыға, қызығамын.
* * *
Жаныңа ие болса сұм бұрын кіріп,
Өтер сені өмірде ұрындырып.
Құтыла алмай, немесе ұтып алмай
Өткізерсің ғұмырды қырын жүріп.
* * *
Сыр ашыңдар, пенделер, шешіліңдер,
Ыза отын үрлемей өшіріңдер.
Бермесең де наныңнан тарыққанға,
Мұқтаж жанды қинама, кешірім бер.
* * *
Менің жаным... Не нәрсе?.. Форма қандай?..
Тамырдай ма нәрі жоқ, солған оңбай...
Әлде мыж-мыж сүйектей ит кемірген,
Жұтаған жұрт сынды ма Орда қонбай?..
* * *
Маза бермей өмірдің шуы жанға,
Ыстық пейіл жан досқа суығанда —
Ол үлкендік, әртүрлі ат таққанмен,
Нәр бермесе сезімнің буы жанға.
* * *
Дүние дөңгеленер мақұлдаспай,
Шет қалдық оған бұ кез ақыл қоспай.
Алдамшы - тіпті мына өз болмысың,
Тірлік те еді бір кез жақын достай.
* * *
Ертеңіміз, япырмай, қандай екен?..
Жәннәт па екен Жер Ұйық — жанға мекен?.
Не де болса менікі ата мекен,
О, Туған Жер, тек сені таңдап өтем!
* * *
Болмашы жан — қылмыскер, шала, жасық,
Атақ-даңқы жылдан жыл барады асып.
Өзгелерге өзге боп көрінем деп,
Кеткен шығар жан-тәнің жара басып.
* * *
Артың — Елес, ол бірақ өз өмірің,
Алдың — Үміт, қайсысы кезегі мың?..
Пенделік-ай — жанталас, жағаласқан,
Болашағын — асыққан сезеді кім?..
* * *
Мен еврей емеспін, мен орыс та,
Тастай алман даламды жем жолықса.
Мен ебелек емеспін ық іздеген,
Құмырсқамын, иемін иен қонысқа.
* * *
Ойдан шығу мүмкін бе бүкіл жұрттың,
Пысық болсаң сөгеді "жұтыр" деп тым.
Жасық болсаң езеді алқымыңды,
Мағынасы не екен бұ тірліктің?..
* * *
Тағы да ердің арманға, торықпайсың,
(Бұ тірлікте жалғыздық болып қайғың).
Жүгініп көр айнаға, әділ қазы,
Өрнектеле қабаққа қоныпты-ай мұң.
* * *
Қарамас ем айнаға, қарамас ем —
Сақал алу жазаға, шараға тең.
Дәмеленбе сол бір күн қашықта деп,
Жүректегі жазылмас жараға сен.
* * *
Қаталдығы өмірдің... алаңдатып...
Өзің түгіл барады балаң "қатып"...
Бар тірлікке селқостық... кілең сырқос,
Сезімдер де ауырып, "жамалдатып".
* * *
Ойлар, ойлар... ортаға алып тағы да,
Отырғыздың арман-үміт тағына.
Үміт солып торыққанша жалғасар,
Бұ күндер де сол немені сағына.
* * *
Бұ ғаламда "ит" деген бір сорлы бар,
Адам атын сондай біреу қор қылар.
Айтақталып, ұяласпен қырқысып,
Үреді-ау бір сембей жағы, сорлылар.
* * *
Басы тұнық өзеннің, аяғы лай,
Нағыз бастау мөп-мөлдір баяғыдай.
Тоймен бастап, жауласып аяқтаймыз.
Ертеңіміз не болар... ая, Құдай!...
* * *
Бұ тірлікте қапылып қарманасың,
Бірі соғып өтеді жарға басын.
Өтіріктеп, өсектеп бірін-бірі,
Не іздейді... түсінбей таң қаласың.
* * *
Неге сонша, пәтшағар, сықиясың?..
Ауқаттының татасың шұқып асып.
Әлсіздерді жұтасың екі бүктеп,
Біз білеміз жаныңның құпиясын.
* * *
Сыздануын мынаның, сыздануын,
Сыздануы жарастық бұзған үнін.
Сезінемін жүрекпен, қарап қалған
Жалынышты жандардың "сызға" күнін.
* * *
Ақтарылар біреулер біле сөйлеп,
Қақпаны бар біреулер күле сөйлеп.
Тұлпар түгіл, жамандар тайға мінсе
Елемейді дананы жүре сөйлеп.
* * *
Ау, Ақсақал! Халқыңның халі қалай?..
Шырқыраған жоқ па еді жаны талай?..
Қасқырды алып түлкіден күзет қойсаң,
Етін жемес, күнелтер қанын жалай.
* * *
Бақытсыздар — ешкімге сенбейтіндер,
О да сондай — баулуға көнбейтіндер.
Ең бақытсыз — еріншек, еңбек атты
Ұлы ананың емшегін ембейтіндер.
* * *
Бақыттылар, өмірде, сенімділер,
Бақыттылар — ауырға төзімділер.
Бір жақсыны көрсеңіз жайма шуақ,
Алабұртқан көңілге сенім кірер.
* * *
Бұ тірлікте көп нәрсе кешірілді,
Сан сұмдықтар санадан өшірілді.
Қиын бірақ қабынса "өкпе" пәле,
Көндіре алмай қор болдым кесіріңді.
* * *
Ұйқы қашса шаршап, азаптанасың,
Мүмкін сол түн кейде самғар қанатың.
Кейбір шақта жүрек түтеп ыс басып,
Кейбір шақта жүрек маздап жанатын.
* * *
Түн ұйқыны төрт бөледі сәл нәрсе,
Өкінбессің жайлы сезім нәр берсе.
Ал ауыр ой "жермен жексен" етсе егер,
"Жасың құрыр" — ар мен намыс кәрленсе.
* * *
Жақсы ойға жасымнан жақын-ақпын,
қартайғанда "менменнің" затын аштым.
Ар оятар бойында сезімі жоқ,
Бар болмысы "Мен", "Мен", "Мен"
ақымақтың.
* * *
Ай, кедейлік, ойлатпай парызымды,
Айттырмадың адамдық арызымды.
Барды сарқып бере алмай өтемін бе,
Қырсығыңнан өтемей қарызымды.
* * *
Құты қашса шаруа қыры кетіп,
Пісіруші ед жеті нан, ырым етіп.
Жаңа үміт тағы да тұтанатын,
Бірі жетпей жатса да, бірі жетіп.
* * *
Аралап жүрсең елді жекжаттық қып,
Жақсы ойла, жайлы сөйле бекзаттық қып.
Ыр етсең ыр етерді тудырарсың,
Арада — иттік қылық, тек жаттықтық.
* * *
Жуады жақсы істі жаман қылық,
Жақсы сөз кей пасықты адам қылып.
Пенденің билігі аздау, арманы көп,
қақ төрге шыққың келсе заманды ұқ.
* * *
Бар ғұмыры қателерден құралған,
қаншамасы күтіп әлі тұр алдан? —
Айуаннан бар айырмаң осы ма,
О, Адамзат, екі аяққа тұра алған?..
* * *
Көнбей тәні қасиет дәнін еккенге
Адам-тобыр, адам-маймыл — тек пенде.
Жерде дана, көкте Алла дәрменсіз
Үгіт айтып, түссе Кітап Көктен де.
* * *
Ғашық жанша құмартқан төзім бермей,
Тұңғышына табынтқан сезімдердей —
Жүректегі ғажайып құбылысты
Өтесің-ау, адамдар, көзің көрмей.
* * *
Қызығарлық исі де, дәмі де жоқ,
Құны неде, жылтырақ сәні ме тек?..
Құмар қылған алтынға барша жұртты,
Жарақат сап еркімен тәніне кеп.
* * *
Үңіле алман көк теңіз тереңіне,
Жете алмадым ақиқат дерегіне.
Түсінбедім шексіздік мағынасын,
Сонда маған ақылдың керегі не?..
* * *
Сәулелі көз сүзілсе сезім жалғап —
Ұмтыласың жігіттік кезін қамдап.
Қайта айналып соққандай қайран қырық,
Қутаңдайсың, алпыс-ай, өзіңді алдап.
* * *
Ұры иттей танытып ептілігін —
Алпыс төбет қуалап жетті бүгін.
Сүмелекті қақ басқа қояр едім
Жібермей тұр ақылым, тектілігім.
* * *
Қайран-ай деп, армандап жиырма бесті,
Өмір сүрген бар пенде, зары ескі.
Қырық та жоқ бұ күнде, елу де жоқ,
Сол бір кездер — әумесер, жарым есті.
* * *
Бақыт:
Бақыт іздеп кезгенге бар әлемді,
Бір құпия ашайын, жарар енді.
Сол қауіпті дертіңе бұ жалғанда
Еңбек қана, жалғыз-ақ, табар емді.
* * *
Қуаныш:
Қуанышсыз өмір не, езілерсің,
Ондай жанға жөн айттым көзі көрсін.
Тек тындырған жұмысың — қуанышың,
Рахатын жан-тәнмен сезінерсің.
* * *
Тәтті:
Барлық адам тәттішіл жөргегінен,
Әсіресе, керімдер, төрде күлген.
Өзім егіп өсірген жемісіме
Шыққан дәндей тәттіні көрмедім мен.
* * *
Сезім:
Орынсыздау, Жаратқан, өкпең деме,
(Сезім неге тұрақсыз әттең неге).
Ақ арманым — алғашқы сезімімді,
Жерден таппай етемін көктен дәме.
* * *
Ынтазарлық:
Шырайлыға әйтеуір ынтазарсың,
Кейде тіпті кенеттен кілт азарсың.
Болмаса да бұл сезім ғашықтықтай,
Жойма соны, дүнияң, бір тазарсын.
* * *
Жауыз:
Жауыз аты тағылар өлтіргенге,
(Сыр ашылар тәубаға келтіргенде).
Қандай адам "періште", кім біледі,
Өлгені ме жауызы, өлтірген бе?..
* * *
Істеген ісіміздің қатесі көп,
Құтқарғай Құран Кәрім, батасы тек.
Жаныңды Жұмақ жайға жеткізетін —
Иман жол, одан өзге төтесі жоқ.
* * *
Алдамасым, сыйласым — оқушым ең,
Сендер үшін ой-өрнек тоқушы — мен.
Айтылмайтын арман бар әр сөзімде,
Түршіктің бе, ей сана... шошу — неден?..
* * *
Пенде жетер пайғамбарлық жасына,
Талай ойлар... келер, кетер басына...
...Бірі қанжар, бірі заңғар айбатты,
Бірі шіріп, жақындатпас қасына.
* * *
Өз әкеңнен атаң сірә жақындау,
Ал немере өз ұлыңнан тақылдау.
Содан ба екен ырылдасып өтесің,
Алысыңнан әрқашан да жақын — жау.
* * *
Өлтірмейді дананы даналығы,
Талқан еткен ер өлмес қамалыңды.
Ұл тумаса: ел бедеу, өлі мекен,
Елді тірі етеді саналы ұлы.
* * *
— Жеті қат көктен жоғары не?..
...Күпір сөйлер — наданның көкірегі.
Ол іседі қабынып, есіреді.
Бәсекелес — бәрімен, таңдамайды,
Хан ба, төре, пақыр ма, жесір еді...
* * *
Ойың болсын ортада айтар анық,
Дәмі сөздің кетпесін қайталанып.
Тұнық ойдан маржан сөз сауылдаса,
Отырса ғой тыңдаушың ынталанып.
* * *
Дөңгеленген жылдарды-ай, дөңгеленген,
Өзгешелеу осы жыл өңгелерден.
Біреу жалғыз, сарайда, жабырқайды,
Сан досы бар қайыршы пенделердің.
* * *
Ақындық әлем екен ала-бөтен,
Кей-кейде әйелің жат, бала бөтен.
...Не үшін — түн ұйқысыз, күн күлкісіз?..
...Етікші қақса шеге алады өтем.
* * *
Ой-мұхит батсам кейде тереңіңе —
Не үшін, жарар қандай керегіме?..
Опыныш, өкініш боп кешегілер,
Өткеннің сан соқтырар береді не?..
* * *
Саясат — тіл безеген кәсіп пе еді?..
Мылжыңдар айтады осы бөсіп нені?..
Қалайша, ел құлағы елу болса,
Гумилев, Томсон атын есітпеді...
* * *
Шыңына тағзым еткен бар асқақтың
Кішілік болмысыма талас таптым...
Дастархан төріндегі өз орныма
Кей-кейде сол иттермен таласпаппын.
* * *
Қызғанышы, мақтанышы, ұраны,
Қиялы да, көкке ұшырар қыраны —
Ұлы Дала бар қазақтың бақыты,
Ұлы Дала мәңгі салар жыр, әні...
* * *
Елігіп кетіп айрылып қалып еркімнен,
Сезіндім содан махаббат — ауру дертін мен.
"Сүйемін" — дедім, "сүйегім қурап қалғанша",
Құтыла алмай келемін сол бір сертімнен.
* * *
Бал жазың өтер шырыңды сорып ақырын,
Қырау күз жетер боршадай қақтап, жасырын.
Күнәлі қылық, орынсыз ойдан құтқарар,
Көктемге кезек беретін қысқа бас ұрың.
* * *
Ойыңнан шықпай жатады кейде арманың,
Тістейді талай басқандар жаңсақ бармағын.
Қымбатсың сол шақ, қиялмен қала тұрғызған,
Өмір де өтер таусылған күні "Арман-үн".
* * *
Келемін әлі жақынға, жатқа кішірмей,
Арыма таңба досымнан, жаудан түсірмей.
Ырзамын тағдыр, өкпе жоқ өмір — бәріңе,
Тек қапа шақ қып Кісілік шапан пішілгей.
* * *
Жалынып кейде кетемін сонша Көкке көп,
Ойлаймын ойлар, шындыққа жақын, дөп пе деп.
Салсаң да мені тірілей талай талқыға,
Шыдарлық қайрат беріпсің, Тәңір, өкпе жоқ.
* * *
Мақтанасың — нәрестең алғаш күліп,
Шаттанасың — қаз басып, алғаш тұрып.
Қуантады ержетіп, отау тігіп,
Өміріңе өмірін жалғастырып.
* * *
Кездесіп қап Алланың сәтті күні
Нәзік сезім жалғаса араларын —
Өмір бойы өшпесе тәттілігі,
Ол — құдірет, бақытпен барабар үн...
* * *
"Жақсы" десе жанға жайлы тиеді,
Тән де балқыр, үгітіліп сүйегі.
Бас шұлғытып қоштастыра беретін,
Қасиетті не деген сөз — киелі.
* * *
"Жаман" десе тіліп түсер жанды,
Сол сөз қандай өзгелерге нанымды.
Тек өзіңнен басқа жанға қиясың
Ол атаққа — батырыңды, ханыңды.
* * *
Ойлан, ұрпақ, дұрысыңнан қатең көп,
қабылда тек ақ ниетті батам деп.
Тек ізгілік ата жолы әрқашан,
Тек ізгіні таниықшы атам деп.
* * *
Ауырсынбай емшектің жарасын да,
Ұрпақ үшін жан қияр шарасыз да,
Әйел бағы неде екен, ол бір жұмбақ,
Ана бағы ержеткен баласында.
* * *
Ей, ағайын, тыңда саған наз айттым,
Ойла, қашан, қашан пейіл тазарттың?
Тоқыраулар заманда емес асылы,
Дәл өзінің санасы да қазақтың.
* * *
Кешіре гөр өзімнің саусақтарым,
Аяп сені көбіне сау сақтадым.
Енді, міне, ештеңе тындырмасаң,
Қаласың-ау сендер де қаусап бәрің.
* * *
Келмедім деп өкінбе елден озып,
Жеткізбейді дүлдүлдер желден озық.
Өкінші тек дүбірге қосылмасаң,
Намыс қалса жібімей, жігер тозып.
* * *
Амандасшы шұрқырап, кісінесіп,
Аңғарарсың аужайын, іші нешік.
Кейбір қуыс кеуделер елу жылда
Кездессе де, тұрады-ау есінесіп.
* * *
Өмір сүріп үлгермей шын мәнінде,
Айналшықтап жүргенде туған інде,
Өте шықса ғұмырың түк бітірмей,
Ол өкініш, өйткенше тума мүлде.
* * *
Өмір - тағдыр, шынында шолақ екен,
Адам - пақыр — о да рас қонақ екен.
"Іңгә" десе болғаны, арты жылау,
Көзді ашып жұмады, сол-ақ екен.
* * *
Біреу келер өмірге шағым алып,
Біреу туар болашақ тағын алып.
Біреу жүрер солардың арасында,
Несібесін аңқаудың қағып алып.
* * *
Болды бабам ерекше сағынарлық,
Пір де бопты бас иер, табынарлық.
Бұ қандай шақ, о ғажап, таба алмайсың,
Тірі жанды, сырласар, шағышарлық.
* * *
Қасқырларды қынжылтпас басқа мұңы,
Кімге дәру ақынның асқақ үні.
Ал өмірдің бар мәні бір сезімде,
Бар болғаны бір тамшы жаста құны.
* * *
"Мен, мен" едім, дегенде "мен, мен" едім,
Жаза алмай сол сезімді емдегенім.
Тек сол ғана өзімшіл, қасарысып,
Ақылыма алпыс жыл көнбеген үн.
* * *
"Мен, мен" едім дейтұғын "мен, мен" едің,
Жалғыз сезім ардақтап жемдегенің.
Енді қайттің, байғұс-ай, қартайғанда,
Кісілігің қалмапты "емге" сенің.
* * *
Сүйе білген жүрекпен еміреніп,
Ере білген сезімге тебіреніп —
Тірісінде сол пенде өзі сезбей,
Жұмақ жайға жүреді небір еніп.
* * *
Күн нұрымен күлмеңдеп жайнайды аспан,
Жазсаң арнап лайық қандай дастан.
Жатқанын-ай қара жер қан түкіріп,
Адамдар мен адамдар майдандасқан.
* * *
О, ғажайып, соншалық өмір қысқа,
Алла ісінде мысал көп небір нұсқа.
Демес пе еді — қысқа өмір, тоймайтындар,
Кішік кешкен қорлықты, зәбірді ұқса.
* * *
Ой денені ақылмен қамап тұрар,
Ой басқарған денелер талап қылар.
Адам деген — ет пен ой, екі нәрсе,
Ойсыз дене тек қана тамақ сұрар.
* * *
Ой қысады денені құшаққа алып,
Шапшытпайды кейбірі, тұсап салып.
Сондай кезде бір шаттық керек, шіркін
Кетпеу үшін ойлы жан ұсақталып.
* * *
"Ағам — орыс" — дейтұғын жұрттан едік,
Тост көтеріп сол үшін ұрттап едік.
Арыла алмай келеді сонысынан,
Тарқамай жүр әлі күн "қыртта" "жерік".
* * *
Келгенменен шомылып дертіне бір,
Бекер арман етпеппіз көркін, өмір.
Алып келді сол арман ақырында,
Коммунизм орнына еркін өмір.
* * *
Кодексін коммуна хаттаған Біз,
"Көсем" сөзін құрандай жаттаған Біз.
Бір қасиет табам деп бұл өмірде,
Бар қасиет үстінен аттаған Біз.
* * *
Ақ ниетті едік-ау сүттен де біз,
Болашақты ақжарқын күткен де біз.
Бәрін дерлік "халық жау" атанғанда,
Кімің аман қалды екен жұттан деңіз.
* * *
Әлі жеткен әлсізді қажап тұрар,
Төркінінде әр сөздің мазақ тұрар.
Бәрінен де - қорлықтан, зорлықтан да,
Тек ақыл-ой пендені азат қылар.
* * *
Бар тірлігім жастармен сырласқанда,
Мүмкін тиер пайдасы қыр асқанда.
Төрттағанға түгелдей еніп кетер,
Сыймай қалар талай ой бір дастанға.
* * *
Қолайлама тым жастай оңашаны,
Қауым - өмір, арманға жол ашады.
"Көппен адас" депті ғой аталарың,
Даңғыл болар көпшілдің болашағы.
* * *
Көп ішінде жақ ашпас сорақы бар,
Жалықтырар ойсыздар, дарақылар.
Тіршіліктің сәнінде үлесі жоқ,
Бұл өмірде, әйтеуір, құр аты бар.
* * *
Жігерсіз жан — жылауық, қайғышыл-ақ,
Басқа пәле үйеді жайды сұрап.
Танымасаң, өзінше о да биік,
Бастау алар — уайым, қайғы бұлақ.
* * *
Нашар туған — туғанын жамандайды,
Ілекерлеп бас сауда амалдайды.
Іс түскен күн кісіге асқар тау да,
Панасындай ағайын бола алмайды.
* * *
Арманынан соғылған аталардың
Бір сарай бар, кіруге бата алар кім?
Асыл Орда: қайырым қабырғасы,
Ізгіліктен есігі — аша алар кім?
* * *
Болат қанжар жатпайды қап түбінде...
Жайың қандай, ей, мақал, тап бүгінде?..
Кісі дейтін кісіні өзі танып,
Жеттің бе екен, Заман, сен жақсы күнге?..
* * *
Мір оғындай мақалдар, пікір тегін...
...Құдығыңа су ішкен түкірмегін...
...Қолғабыс ет әйтпесе, дейді мақал,
Кем етесің ұрпақты, бүкір белін...
* * *
Өмір сүрген екен ол, деп несіне,
Дайын болғай жауабың өкпесіне.
Айта алғайсың, өлсем де сенетін деп,
Ізсіз, түссіз жоқ болып кетпесіме.
* * *
"Күші адал есектің, сүті арам",
Депті әуелден өз соры, бүкіл адам.
Соған сенген қасқырдан басқалары,
Еңбекшіні болмапты күтіп алаң.
* * *
Үрлей берсең отыңды өшірерсің,
Тағылады сонан соң жесір есім.
Ақиретте сен үшін жауап берер,
Күндей берсең көршіңді көшірерсің.
* * *
Аяғы лас былғайды төрге дейін,
Ондайларға, жарқыным, ерме кейін.
Аузы лас аямас Алланы да,
Былғап тастар бесіктен көрге дейін.
* * *
Мінезсіздер аяғын қырын басар,
Басқаларға тынымсыз заман жасар.
Бар ғұмырың сондайлар ыңғайында,
Ырылдасып ит пен ит амандасар.
* * *
Қонса шетте, біреу бар, көшсе артта,
Жүрер ылғи жем болып бөксе жатқа.
Сондайларды үйірге қуып тықса,
Арындылау айғырға өкпе артпа.
* * *
Атың барда пайдалан, жер шалып қал,
Асың барда аяма, ел танып қал.
Ел шетіне ер жетсе алдынан шық,
Ақылдының сөзінен енші алып қал.
* * *
Халық, сірә, бермейді дарынды ұға,
Ойлап қалар жел сөздің бәрін "дұға".
Көбік ойға көңілі толып қалар,
Алмаса да сараптап, мәнін ұға.
* * *
Кесел кетсе емделмей, қалыңдана,
Жүрсең адам толтырып санын ғана —
Жазылмайтын жара жоқ анықтап ал,
Тәніңде ме сол дертің, жаныңда ма?
* * *
Байқатпас деп ақылдың тапшылығын,
Сәндесең де байлықпен "бақсылығын" —
Су құйғанмен теңізге бірдей депті,
Нақұрысқа істеген жақсылығың.
* * *
"Кітапсыз үй — бөлмедей терезесіз"...
Шаңырақсыз күркедей, керегесіз.
Даналыққа тұп-тура ұмтыласыз,
Кітап толы қол созып сөреге Сіз.
* * *
"Таза арың — ақ мамық, құс жастығың"...
Сондай болсаң Аллаңа ұқсастығың.
Қадірлісің заманға, адамға да,
Бар жақсыға сол ғана ұқсастық үн.
* * *
Білімсізді — ақымақ пақыр деңіз, —
Бұл қаттылау үкімде жатыр негіз.
Үйренгісі келмеген — одан да өткен,
Қойса лайық болады атын — Доңыз!..
* * *
Қыбырлаған, қыбырлап қыр асады,
Жақсы ниет ақыры нұр ашады.
Мейірлі жан шуағы ерітеді,
Тас та тіпті түбінде сыр ашады.
* * *
Өнерлінің тілін тап, мінін таппа,
Көп жақсының тек қана бірін бапта.
Жатқа тізгін бермеңіз — "жақсы екен" деп,
Қарап қалар сасқанда күнің жатқа.
* * *
Батыр болсаң мәрттік ет — жақсылығың,
Зікір салғын бар болса — бақсылығың.
Малыңды шаш бай болсаң, бірақ бәрі,
Толтыра алмас ақылдың тапшылығын.
* * *
Дана болар ақылды жеті жаста,
Қанша берсең дос болмас ниеті басқа.
Бір төсекте он кедей бірге жатса,
Сыйыспайды әлемге екі патша.
* * *
Сарқылған жоқ балалық қиял әлі —
Ұят қана өмірдің тиянағы.
Біздің ойды қостаған депті біреу —
"Ұятты жан иттен де ұялады".
* * *
Сыйла әуелі өзіңді, өзгені емес,
Асқақ рух кемдікке төзбек емес.
Өмір бәрін ез етпек жалынышты,
Бар ғаламның мақсаты — Сізбен егес.
* * *
Ой бөлсек байлық, билік мағынаға,
Сол шіркін, сорыңа ма, бағыңа ма?
Бастауы қасіреттің — сонда жатыр,
Бұлдап жүр іні - барын, тағын — аға.
* * *
Обал-ай, олақ озса іскерліктен,
Жауыңнан асып түссе достар тіптен
Не дерсің, жанға балап алған жарды,
Аймалап құша алмасаң құштарлықпен.
* * *
Шорланса, алып ұшқан, бала көңіл,
Түс кетіп, көңіл жасып, солады өңір.
Жасарсың жетпіс, сексен, жүзін тіпті,
Жастық шақ кір шалмаған — сол-ақ өмір!..
* * *
Көп қой жігіт ішінде тарландары,
Арасында біреуі арлан бөрі.
Арлан бөрі ақситып тіс көрсетіп,
Өмір сүрер қолпаштап қалғандары.
* * *
Қыз ішінде, шіркін-ай, қылықты бар,
Қылығына жүрегің жылып тұрар.
Ақыл, сәні аралас жарқыраса,
Қыз көпегін оздырып ұлық қылар.
* * *
Суырылып суыртпақ боп сезімдерім,
Тәнімнің сездім үнмен езілгенін.
"Голубой Дунай" сазы — Штраус
Қонақ боп қайтқан Көкке кезім менің.
* * *
Құмар едім жүгіңнің ауырына,
Жауыр түсті арқаға, сауырыма.
Кешіре гөр туған жер мендейлерді,
Айналмаған жүрегің, бауырың да.
* * *
Тырысқанмен бір істі тындыра алмай,
Күрескенмен тентекті сындыра алмай.
Барады өтіп өмірім өкінішпен,
Таласқанмен шындықты шын қыла алмай.
* * *
Бұ тірліктің болмайды ма "Бас ұлы?"...
Байлық — билік. (Ақыл бұғып жасыды).
Кемеңгерді төмендерге талатса,
Шындық деген шындық па екен асылы?..
* * *
Өнерде орташалар — берері жоқ,
Тірлікке бейім келер — сенері жоқ.
Ерінбей шоқи берер қарға мінез,
Сондықтан алары көп, терері көп.
* * *
Қорланса қам көңілді жұбата алмай,
Мықтыға иіп басты бұға салмай —
Сен — Намыс, Көкке неге құмар болдың,
Босатсам қанат қақтың шыға самғай.
* * *
Көңілден ақыл озбаса,
Түбінде арың сотталар.
Қызғаныш шоғы қоздаса,
Кеудеге күйік от толар.
* * *
Жақындық жанда болмаса,
Дос түгіл ұлың жат болар.
Ағайын жақын қонбаса,
Іргеңе таяу жат қонар.
* * *
Төбеге қолым жетпейді,
Көңілдің көктен зауқы бар.
Күн сайын арман көктейді,
Мүмкін-ау бір күн таусылар.
* * *
Ізгілік, парыз, армандар,
Парасат — Кісі келбеті.
Орындалмаған арман бар —
Сол ғана — көркі, ер беті.
* * *
Айтамыз кейде Біз біліп —
Өмірдің мәні — ізгілік!
Есуас міне шықты деп
Мазақ қыл, топас, Сіз күліп.
* * *
Құшаққа құшақ қауышар,
Жүрекке сезім жете алмас.
Айтып та сөзін тауысар,
Бақытты бірақ ете алмас.
* * *
Жылпостар күнде мақталар,
Мансапқор түбі тақ табар.
Көзтүрткі болған даналар
Өлгесін сөзі жатталар.
* * *
Тәңір! — саған адал жан бар
Аналардың ақ сүтіндей!.
Өмір! — саған адал жан бар
Жас нәресте пәктігіндей.
* * *
Етегі — гүл, басы — мұз,
Күлі — темір, тасы — тұз:
Табиғат, сонша жұмбақсың,
Дал болды шарға басымыз.
* * *
Басында тәтті балдай боп,
Соңында зорлық қандай көп.
"Шүкір" деп, "шүкір" өтерміз,
Бақытты болған жандай боп.
* * *
Тән жақын, қалай жан алыс,
Түн жақын, қалай таң алыс,
Ілгері тартқан ақылды
Сүйрейді кейін санамыз.
* * *
Шұбырса ойлар жосылып,
Қаласың мәнін кеш ұғып.
Өзіме тартқан жайбасар,
Тіл қаттың, сезім, кешігіп.
* * *
Жүрекке жақын сарын бар,
Құшақта сұлу жарың бар.
Тағы да нені іздейсің,
Тойымсыз сонша қарындар.
* * *
Тойынса нанға бақ іздер,
Табылса орын тақ іздер.
Жиналса бәрі, түп-түгел,
Адам ба, адам, жоқ іздер.
* * *
Ұл бақыты — ошағы, анасында,
Ел бақыты — Отаны, санасында.
Асыл ердің бақыты — ел бірлігі,
Бақыттылар — әз қоғам панасында.
* * *
Ой деген жылдан-жылға сараланып,
Қиянға өз иесін барады алып.
Әлемнің бар кетігін бүтіндемес,
Дегенмен бір қажетке жарары анық.
* * *
...Сан түрлі бізге берер сабақ Құдай...
...Жалғыздық — өзің барар абақтыдай...
Пенденің бәрі жалғыз, бәрі жалқы,
Тірліктен өте алмассың қабақ шытпай.
* * *
Қорқыныш — жалғыз қалу, осы бар мұң...
Ойға алсам, денем мұздап, шошынармын...
Ортаны олқысынып, өз бетінше,
Танытып жүйріктігін жосылар, кім?..
* * *
Өткен шаққа кісі, әсте, өкінбек,
Іс тындырса ісін ойлап, бекінбек.
Жастық шағың кілең қате, қателер,
Алпыс-жетпіс тым алыста секілді ед...
* * *
Қос жиырма бес қоштаспақсың сен бүгін,
Ендігі өмір тіршілік қой кемді күн...
Қайран сезім жылдарым-ай, гүл бағым,
Сол базардан гүл жұла алар, енді кім...
* * *
Алпыс-Асқар алынбаған талайға,
Өмір қатал, тырбаңдатар қалайда.
...Қарын қамын қамдап бірі қалтылдап,
Біреу ие сән-салтанат сарайға...
* * *
Замандас ағамбысың, інімбісің?..
Бұ сөзде мағына көп жөнін түсін.
Құрдастың құрдастығы қала бермек
Берсе де кәрілікке өңін кісің.
* * *
Біздің өмір қатал сыннан тұрған-ды,
Түк еместер мадақталды, жырланды.
Өтті күндер, енді дарын шырағы
Мақталмай-ақ, жап-жарық қып тұр маңды.

---