Ит пен сүйек хикаясы

Ерлерді еттім дастан ертеде өткен,
Жерімді аңғартыңдар алжас кеткен.
Сәулені суға түскен нәрсе санап,
Дегенге емес шығар зейілі жеткен.
Ойласам шәһім баян салып құлақ,
Ескерер, ер болмаса есі кеткен.
Бір көпек күні бойы кезіп жүріп,
Тістеген бір сүйекті тауып шеттен.
Ойнақтап оны алып келе жатып,
Бір судан өтейін деп қиял еткен.
Сәулесі сүйегінің суға түсіп,
Көрінді көзіне иттің бергі беттен.
Қараған қайтауылдап көзін тігіп,
Қызығып болатындай ат пен шекпен.
Таңырқап тапжылмастан тұра қалды,
Сүйек деп су түбінде мынау неткен.
Алсайшы ананы да байғұс-ау деп,
Ол итті алдауына нәпсі еріткен.
Суға енді сүңгіді ит соған мәз боп,
Ұрғандай өтпес тасқа балта, кетпен.
Айырылып аузындағы сүйегінен,
Еңбегі еткен иттің босқа кеткен.
Су жұтып сүмеледей болып шығып,
Көп ұлып көлдің шетін күңіренткен.
Жүгіріп және сүйек табамын деп,
Әлсіреп айдалада іші кепкен.
Ісіне өзі еткен өзі өкініп,
Тырналап топырақты, жерді тепкен.
Сондай-ақ саһар тұрып, сана айтып,
Сақта деп сыйынамыз ондай өрттен.
Көбіне дүнияға ауып кетіп,
Қаламыз бүк түсіріп, белді меріттен.
Талтақтап түс сияқты тірілікке,
Таяқты тыңдамаймыз басқа шеріткен.
Ыбарат ақылың болса алып мұнан,
Өзіңді қапылат атты сақта өрттен.
Жасағың көп болғанмен жасың жетсе,
Құларсың қу ағаштай түбін керіткен.
Бәнделік бажай қылған бәндалардың,
Байқаңдар мәртабасын Ақкеңіткен.
Қарсылық үкіміне қылғандарды,
Шығарған шермәнде етіп дүние кенттен.
Таптырмас таңдаулы сөз тіллаға ұқсас,
Сыналар көңіл — сандық, тіл — кілттен.
Бұл сөздің мазмұнына түсінгендер,
Кісідей мәз болады майға еліткен.
Не шара надандарға сөгер мені,
Мылжың деп миы кеміс сөзді іріткен.
"Мәламат — сабыны ердің" деген болса,
Ол артық ойлауымша маған минттен.
Қолайлы халық тыңдайтын сөз бар ма деп,
Едім мен ертелі-кеш кітап тінткен.
Екі ердің ертегісін айтып едім,
Ерлерге есі бүтін жоқ кеміткен.
Сөйледім соның үшін назым ойлап,
Болмаса емес сөзге ішім дерткен.
Жалығар жалғай берсең жұрт тыңдауға,
Кел, тілім, көпті тоғар, кетпе еріктен.
Деп молла Тұрмағамбет қолым қойдым,
Бол сын деп бұл жая белгі бектен.

1906 жыл

---