Қасым, Қасым, Қасымдар

«Дүниеге келер әлі талай Қасым».
Қасым Аманжолов

1
– Ақ қалпағы басында,
Атасы бар қасында,
Құлақтары қалқиып,
Мынау тұрған Қасым ба?

– Иә, дұрыс таныдың,
айтар болсам анығын,
Немерем ғой бұл менің,
Жұлдызды аспан – жарығым.

Күнім болар – күн десем,
Гүлім болар – гүл десем,
Өзімен де жалықпай,
Ұзақ-ұзақ тілдесем.

Өзі де бір елгезек,
(Дегеніңе сен де жет!)
Сөйлеп кете береді –
Бергенімше мен кезек.

«Ә, Құдайлап, Құдайлап!» –
Қасында оның жүр айлап.
Күндіз-түні жалықпай,
Қайдағыны сұрайды-ақ.

Өзі де бір ақылды-ақ,
Қояр емес тақымдап,
Қарсыласпай тыңдайды
Әр сөзіңді мақұлдап.

Ананы да сұрайды,
Мынаны да сұрайды.
Күлмей жауап бергенің
Оған тіпті ұнайды.

Өзі де бір ақылды,
Сөзі де бар татымды.
Жоқты-барды сұраумен
басымызды қатырды.

Мойындама, мойында,
Құмарлық көп бойында.
Мазаңды да алады,
жата қалса қойынға.

Ананы да сөз еттік,
Мынаны да сөз еттік,
Ойынға да жетеді
бойындағы өжеттік.

Сандуғаштың әнін бе,
Сәмбі талдың сәнін бе –
Білгісі кеп тұрады
Дүниенің бәрін де.

Айтқаныңа сенеді,
«айдауыңа» көнеді,
Қайда барсам, қасымнан
Қалмай еріп келеді.

Естігіш-ақ құлағы,
елеңдеп-ақ тұрады.
Қажет деген жауабын
алса ғана – тынады.

Толысқанша ойы әбден,
Дұрыс қой деп бұл әдет,
Көтермелеп қоям мен:
– Сұра, балам, сұра! – деп.

– Ал ендеше! – дегендей,
Сұрайды ол да бөгелмей,
(Елегізе бастайды,
Әр сөзіме сенердей).

Сұрақ қойғыш тосыннан,
айналайын осы ұлдан! –
Жауап бермей менің де
жерім бар ма тосылған?!

Міне, тағы шегелеп,
сұрап отыр, не керек, –
– Ата, менің атымды
Қасым қойдың неге? – деп.

– Сөзімізді сығымдап
айтар болсақ, бүгін нақ,
Қазақ, шіркін, атты да
қояды ғой ырымдап.

2
Ерте, ерте, ертеде,
Ешкі жүні бөртеде.
Қасым атты хан болған
арғы тегі – ер-төре.

Текті туар тектіңнен,
Сел ағызып от тілден,
Не істесе де, елім мен
Жерім үшін деп білген.

Еңіреп жүріп өртке енген,
Елімен бірге дерттенген,
Қазақты да ұшпаққа
шығарам деп серт берген.

Алғызбаған жауға да,
барғызбаған дауға да,
Ел-жұртының сау басын
салғызбаған саудаға.

Не істесе де – елі үшін,
шығартпаған теріс үн,
Қосынын да көбейтіп,
Кеңейтіпті қонысын.

Ұлықтаған – ұлықты,
ұмытпаған ғұрыпты,
Қой үстіне бозторғай
жұмыртқалап жүріпті.

Асып тудым демеген,
кісі ақысын жемеген.
Жетімдерге дем беріп,
Жесірлерді жебеген.

...Хандар да өткен басқа мол,
Заман да өткен нешелер,
«Қасым салған қасқа жол»
Содан қалған деседі ел.

3
Мұнар, мұнар, мұнар шың,
Мұнар шыңға құмарсың,
Қасым деген ақынды
естіген де шығарсың.

Асқақтатқан алашы,
Ақындардың дарасы,
Өзі айтқандай: «Аманжол,
Рақымжанның баласы».

Өлеңі үшін өрлеген,
өрт еді ғой ол деген!
Өзі барда ешкімге
Төрден орын бермеген.

Айтқанынан бұлтармай,
Асқақтады жыр-таңдай,
Көк пен жерді шарлады
Темір қанат тұлпардай!

Астындағы пырағы,
Алты алашы – ұраны,
...Өлең деген өлкенің
Туы болып тұр әлі!

4
Тағы бірі Қасымның –
Оққа байлап басын мың,
Ағын судың тұнығы,
сынығы еді асылдың.

Отаным деп от кешкен,
Көкірегін кек тескен,
Шайқасыпты жаулармен
жиырма жасқа жетпестен.

Жауды көрсе, ол тіпті
аш бөрідей жортыпты,
«Вася!» десе, дұшпаны
күндік жерден қорқыпты.

Аш бүйірден қадалып,
жан беріскен, жан алып.
...Түрі бөлек кісі еді,
тұла бойы даналық.

Өзі дерсің алыптың,
Қаһарманы халықтың,
Дара Батыр ағамның
бар сырына қанықпын.

Сөз суырған тереңнен,
кемел еді кемелден.
Одан өткен ерді де
көре қойған жоқ ем мен!

5
Бала едің ғой ақылды,
түсінгенің мақұл-ды.
Осыларды еске алғам,
қояр кезде атыңды.

Есіме алып Ақынды,
Қасым ханды, Батырды,
Ырым етіп өзімше
қойып едім атыңды.

Дарынды да, нөсерлі
Күндер өтер көші өрлі,
Өз атыңа лайық
Азамат боп өс енді!

* * *

«Дүниеге келер әлі талай Қасым»,
Кісіге Қасым болу қалай да сын.
Ата-ана баласына ат қоярда
Ескеріп осыларды, абайласын!

---