Өлең, жыр, ақындар

Шайтанқара

Мінгенім-ай астымдағы-ау, шайтанқара,
Оралдан жылқы айдадым-ау, өңшең ала.
Осыдан осы жылқы-ау бойға сіңсе –
Тағысын тағы айдармыз, қосшы бала-ау!

Толық

Хаулау /1-нұсқа/

Үш жүзге болған мағлұм атым Мұса,
Жігіттер, шешен болсаң маған ұқса.
Сыртымнан мені қазақ қашқын дейді,
Көрер ем қашқындықты күнім туса.

Толық

Үшқара

Арғы атам әулие өткен ер Қазыбек,
Бекболат оның ұлы болыпты бек.
Тіленші одан туған абзал шері,
Қарадан хан боп өткен бәрі асыл тек.

Толық

Үлкен Ардақ

Қыз қайда Ардақжандай туған айдай,
Күлім көз, оймақ ауыз, ақша маңдай.
Сағындым, еркем, ах, ах-ау сені-ау!
Сөйлесе сөзі майда, лебі жылы,

Толық

Үлкен айдай

Мұқитың салады енді “Айдайына”,
Бақ берген, ер жігіттің, маңдайына.
Жаманға бір сөз айтсаң теріс қарайды,
Жақсының мен жүремін ыңғайына.

Толық

Үкілім-ай

Арғы жағы Еділдің, бергі жағы,
Жағасында жайқалған жапырағы.
Үкілім-ай, көкем-ай,
Сағындым, сәулем, бір сені ойлап-ай.

Толық

Угай-ай

Шөбі шүйгін төменгі көк қабақтың,
Қызы сұлу болады Көксадақтың, угай-ай.
Өлең, даусын сағынып жүргенімде,
Даусы қайдан шығады ақ тамақтың, угай-ай.

Толық

Туған жер

Ата-анам, ақ батаңды аттап кеттім,
Тентек ел талқысына тастап кеттім.
Болсам да шұбар жылан іштен шыққан,
Қарғамас деген сенім сақтап кеттім.

Толық

Тоты

Жасымнан ұмытпаған ойда барсың,
Әл-қуат ақылымды алған жарсың,
Пәруана өлім іздеп түсер отқа,
Шын ғашық аямаған басын сотқа,

Толық

Топай көк

Көкшетау, Баянауыл жер науаны,
Елінен көктей гүлдеп шығады әні.
Баурында Көкшетаудың көкке шалқып,
Толғанып шарықтайтын салған әні.

Толық

Топ шеңгел

Сен де он бесте, құрбым-ау, мен де он бесте,
Екі он бесте қосылса тең келмес пе.
Қалқатайдың бергені жарты мейіз,
Бөліп жесек екеуміз олжа емес пе.

Толық

Терме

Ақ жолда жүрген азамат,
Көкірегің кең сарай,
Білімнің нұры қайнаған.
Заманға туған жас жүрек

Толық

Теміртас

Теміртас, Асыл, Ақық қалдың зарлап,
Адамзат қалмақ па екен солай сарнап.
Көз көрген құрбыларға дұғай сәлем,
Батасын оқи берсін маған арнап.

Толық

Сырымбет

Аулым қонған Сырымбет саласына,
Болдым ғашық ақ сұңқар баласына.
Бидайыққа лайық қарағым-ай,
Бөктергіге қор болып барасың ба?

Толық

Сырмақ үйкер

Қызықты қызу үсті шын ерлерге
Жүрсе де жақсы орын артық қай жерлерде.
Қызығың бір сағатқы мың күнгі өмір
Ерікті сөз сөйлейін көз көргенге.

Толық

Сұржекей

Мінгенім дәйім менің сұржекейім,
Бүлкілдер әнге салсам көмекейім.
Кіші – іні, үлкен аға бас қосқанда,
Алдында сұржекеймен бір кетейін.

Толық

Сұлу қыздың сыны

Баға жетпес жақсыға бір гауһар тас-ей,
Он алты, он жетіге келгенде жас, күнім-ау.
Күнде базар елім-ай,
Шаттық көңіл жерім-ай.

Толық

Сусамыр – елдің жайлауы

Айналайын, қарағым, хал жақсы ма,
Сала берме көзіңді әр жақсыға.
Сусамыр, елдің жайлауы,
Өмірдің бар ма байлауы.

Толық

Су ішінде метре

Бай да өткен, қара да өткен, жарлы да өткен.
Жас бала, кемпір мен шал бәрі де өткен-ай.
Балалар, тіршілікте күліп-ойна.
Өлмесе ата-бабаң қайда кеткен-ай.

Толық

Сімет

Алтайдың кен шығардым саласынан,
Биік құз, терең жартас арасынан.
Көк балға, жарқылдаған болат сүймен,
От шығады соққанда жартасынан.

Толық

Сәулем-ай /1-нұсқа/

Айдап салдым жылқымды ақ қауданға,
Жабағы арық, тай семіз көп сауғанға, сәулем-ай.
Қуанғаннан жүрегім от боп жанар,
Ақ білегің сыбанып қой сауғанға, сәулем-ай.

Толық

Сары жез құмған-ай

Біздің ауыл, сұрасаң, Белтұрғанда,
Биік ағаш солқылдар жел тұрғанда.
Күн мен айын басқаның мен қайтейін,
Тал шыбықтай солқылдап сен тұрғанда.

Толық

Сары бидай

Біздің ауыл текшенің етегінде,
Ерте шықсам аулыңа жетемін бе?
Ақ тамақтан емінте бір иіскетсең,
Айналақтап аулыңнан кетемін бе?

Толық

Сағыныш сазы

Сағыныш сазы сен едің,
Ғашықтың бірі мен едім.
Армандай асыл ақ гүлім,
Өзіңді аңсап келемін.

Толық

Паңкөйлек

Паңкөйлек маң-маң басқан аяқ басатұғын,
Жар қайда ондай көңіл ашатұғын.
Кешегі жиырма бестің желігінде,
Көңілім тау суындай тасатұғын.

Толық

Па, шіркін

Па, шіркін, осылай ма еді айтқан сертің,
Бірдей деп ойлаушы едім ақыл-көркің.
Мінезің арқандаулы ат секілді,
Биікке сермегенмен жетпейді еркін.

Толық

Өтепберген

Раушан атқан таңның жарығындай,
Өткір тіл Дағыстанның шарығындай.
Жауапқа қалап айтқан тілім тәтті,
Кәусардың ағып жатқан арығындай.

Толық

Өсиет

Асыл ер өзін биік санамайды-ау,
Ел үшін еңбек күшін аямайды-ау.
Бір өзі білсе-дағы, білдім демес,
Сынатып көпке салып шамалайды-ау.

Толық

Ойланшы өзің

Дүние өте шығар құрдай пырлап,
Өтпейді-ау өтерінде, сірә, жарлап.
Екеуің, ойланшы өзің,
Бірге өскен кішкенеден құрбым едің.

Толық

Ой көк

Ақ үйден бір қыз шықты көзі күлген,
Үстінде дүрия көйлек шәймен бүрген.
Сол қыздың сұлулығын мен айтайын,
Шаштарын он күн тарап, бес күн өрген.

Толық

Мұқидаш-ай

Өлең айтқым келмейді ерінгеннен,
Бойым байсал тартады керілгеннен.
Көтеріңкі көңілім тарта бастар,
Қалқатайдың аулы көрінгеннен.

Толық

Менің Қазақстаным

Алтын күн аспаны,
Алтын дән даласы.
Думанды бастады,
Далама қарашы.

Толық

Маңмаңгер

Маңмаңгер, кекілің келте, жалын майда,
Байлаған сені сылап қалқатай да.
Жүресің желмаядай жануарым,
Көрейін қызығыңды осындайда.

Толық

Мақпал /2-нұсқа/

Айттым сәлем Мақпалға шын зерек деп,
Өзгеден, топтан затың бөлек деп.
Көйлекті көк атылас серпе тастап,
Алдымнан Мақпал шықса: “Сіз керек,” – деп.

Толық

Мақпал /1-нұсқа/

Хал қайда мен дұшпанмен алысарға,
Ат қайда жүйрікпенен жарысарға?
Жайлауға ел қондырып, қой қоздатып,
Күн қайда Мақпалмен табысарға!

Толық

Мақпал

Үйірі қысырақтың мақпал қара,
Шашыңды күндіз жу да, түнде тара.
Алыстан ат аямай келгенімде,
Ей, Мақпал, қырындамай бермен қара!

Толық

Майра

Қызы едім мен Уәлидің, Майра атым,
Тартады боз баланы магнитім.
Құрбылар, жастық шақта ойна да күл,
Қартаяр, күлкі қашар уақыт жақын.

Толық

Майда қоңыр /3-нұсқа/

Жігітке қисық қылық мінменен тең,
Жараспас жас бойына сынменен тең.
Надан бар көңілі қара, қолы сараң,
Қараңғы жүрегі оның түнменен тең.

Толық

Майда қоңыр /2-нұсқа/

Жаз шықса, құрт-құмырсқа жыбырласып,
Тірілер өлген дене қимылдасып.
Қарулы, өзі жылпың бозбалалар
Ел көшсе, жүк артысар қом қомдасып.

Толық

Майда қоңыр /1-нұсқа/

Жас күнің таң болады қартайғанда,
Жан достың суысады мал тайғанда.
Көзіңе өткен күнің елестейді,
Алладан уақыт бітіп жантайғанда.

Толық