Төле би жас кезінде талай жасы үлкен атақты абыз билердің алдынан өтіп батасын алады. Төле бала әуелі әкесіне барыпты. Жасы жүзге тақап отырған әкесі ынтымақ, ел бірлігі жөнінде әңгіме айтып отырады. Төле "Қалай еткенде бірлік болады, оның күші қандай болмақ" дегенді сұрайды. Сонда әкесі әуелі жауап айтпас бұрын бір бума солқылдақ шыбық алдырады:

— Балам, мынаны сындырып көрші.
Төле буылған шыбықты олай-бұлай иіп сындыра алмайды.
— Енді сол шыбықты біртіндеп сындыршы? Төле ортасынан буылған шыбықты шешіп, біртіндеп пырт-пырт етіп оп-оңай сындыра береді. Әлібек би:
— Бұдан не түсіндің, балам? — дейді.
Сонда. Төле бала:
— Түсіндім, әке бұл мысалыңыздың мәнісі: ынтымағы, бірлігі мықты елді жау да, дау да ала алмайды. "Саяқ жүрген таяқ жейді" демекші, бірлігі, ынтымағы жоқты жау да, дау да оп-оңай алады дегеніңіз ғой. — Бәрекелде, балам, дұрыс таптың. Ел билеу үшін алдымен елді ауызбірлікке, ынтымаққа шақыра біл. "Бақ қайда барасың дегенде, ынтымаққа барамын" дегенінің мәнісі осы, — депті.

Ілмектер: ынтымақ, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, дау, дау, ел Төле би Әлібекұлы

---

---

1740 жылы жоңғар қалмақ билеушісі Қалдан Цереннің қолшоқпарлары Ұлы жүздің ханы Жолбарысты өлтіреді. Төле би бастаған ел Ташкенттен қуылады. Жау жағы Ташкентке Қоқым манапты әкімдікке тағайындайды. Бұл кезде Сыр бойы қалаларының біразы жоңғарлардың қоластында қалады. Осы тұста Күлтөбенің басында үлкен жиын ашылып, оған ел басшылары түгел жиналады. Сонда Қарабек батыр:

— Жауға тізе бүгуден басқа амал жоқ, — деген пікір айтады. Қарабекке ашуланған Төле би:

Атадан ұл туса игі,Өзі біліп тұрса игі.
Ата жолын қуса игі.Жаудан бұққан немені,
Өзіне келер ұятын,Ортасынан қуса игі! —

деп, шырық бұзғандарды жиыннан қудырып жібереді. Сонан соң айналасындарыларға қарап:

Уа, көсіле шабар жерің бар, Арылмайтын сорың бар...
Ту көтерер ерің бар. Құлдық ұрсаң дұшпанға,
Қол боларлық елің бар, Еркек болып туды деп,
Атадан қалған жолың бар, Мына сені кім айтар?
— Құлдық ұрсаң дұшпанға деп толғайды. Төленің осы төрелік сөзін өзгелер түгел құп алып, жауға қарсы күш біріктіріпті деседі.

Жаңа жайлауға қоныстанған бір бай екі кедей жігітке құдық қаздырады. Құдық қазылып біткен соң жігіттер байдан ақысын сұрайды. Бай олардың біреуіне — саулық, екіншісіне қозы береді. Екінші жігіт оған наразы болады. Төлеге келіп шағым айтады. Төле байға құдық қазған екі адамның еңбегі бірдей екенін айтады. Бірақ құдық иесі өз дегенінен қайтпайды.

— Адамның екі көзінің, екі қолының қайсысы кем? — дейді байға.

— Ешқайсысының кемдігі жоқ. Екеуі де бірдей. Сөзіңізге жығылдым, биеке! Өкпелі жігітке қой берейін, — депті амалы құрыған бай.

Ілмектер: құл, нақыл, бай, афоризм, қанатты сөздер Төле би Әлібекұлы

---

---

Ерлік — тәрбие жемісі.

Ілмектер: Ерлік, тәрбие, жеміс, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Жауынгерлік тәрбие әскери киімде емес, жөргекте жатыр.

Ілмектер: Жауынгер, тәрбие, әскер, киім, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, жөргек Бауыржан Момышұлы

---

---

Солдаттың анасы — Отанның анасы.

Ілмектер: солдат, ана, отан, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Ақылды кісінің сөзі де, өзі де сүйкімді.

Ілмектер: ақыл, сүйкімділік, сөз, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Жақсы солдат командирге ұстаз, ал, жаман, ақымақ генерал командир түгілі солдатқа ұстаз бола алмайды.

Ілмектер: Жақсы, солдат, командир, ұстаз, жаман, генерал, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Біреудің қатесін орынсыз кешіруге болмайды.

Ілмектер: қате, кешірім, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Жалтақтардың көбі ақымақ, әкімқұмар келеді.

Ілмектер: ақымақ, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Символдық сыйлықтарды қара бастың құлқынына құрбан ету — қасиетсіздік.

Ілмектер: қасиетсіздік, сыйлық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Адамның көзқарасы мен түрі — жан дүниесінің рентгені.

Ілмектер: Адам, көзқарас, жан, дүние, рентген, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Орынды зіркілдеу — сабақ, орынсыз зіркілдеу — азап. Орынды зіркілдеу жастарды дұрыс жолға, орынсыз зіркілдеу бұрыс жолға салады.

Ілмектер: сабақ, азап, жастар, насихат, зіркілдеу, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Ежелден ер тілегі — ел тілегі. Адал ұл ер боп туса — ел тірегі.

Ілмектер: ел, тілек, ер, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Айғаймен ала алмайсың, ақылмен, айламен басқар.

Ілмектер: ақыл, айла, айғай, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Тәртіпті — елдің ұлы.

Ілмектер: тәртіп, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Әдіссіздік — әлсіздік,
Ептілік те ерлік.

Ілмектер: ептілік, ерлік, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Қарабет болып қашқанша,
Қайрат көрсетіп өлген артық.

Ілмектер: қайрат, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Берік болмай ерік жоқ.

Ілмектер: берік, ерік, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Жақсы сөз жан сүйсіндіреді,
Бойға қуат бітіреді.

Ілмектер: Жақсы, сөз, жан, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---

Өмір үшін өлгенше күрес.

Ілмектер: Өмір, өлім, күрес, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Бауыржан Момышұлы

---

---