Тоқылдақ

Құлан иектеніп атқан таң жапырағы селдір орманды алтын нұрға малшындыра бастады. Айнала мүлгіген ұйқыда. Тым-тырыс. Сәлден соң тау басынан күн де сығалады. Өзен жағасына бой түзеген қалың ағаш ішінен шыққан Тоқылдақ үні меңіреу тау ішін жаңғырыққа бөлеп жіберді.

— Тоқ, тоқ… тоқ, тоқ, тоқ… Күн шықты, енді ұйқы жоқ, — деп

Тоқылдақ ұшар басы аспанмен тілдескен дәу самырсынның қабығын қаққылап жатты.

— Таң атпай мазамды алған кім? — деді самырсынның ұңғылынан шыққан үн.

— Тоқылдақпын. Сен кімсің?

— Тиінмін.

— Тиін, Тиін! Жылдам киін, мойныңды бұр, орныңнан тұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ!

— Қап, бәлем! — деп ашуға булыққан Тиін далаға шықты.

Тоқылдақ самырсыннан ұшып барып, қарағайға қонып, оны да қаққылай бастады:

«Тоқ, тоқ… тоқ, тоқ. Күн шықты, енді ұйқы жоқ».

— Таң атпай ерігіп жүрген қайсың? — деді ағаш ішінен шыққан шаңқылдақ дауыс.

— Тоқ, тоқ… Тоқылдақ деген менмін. Өзің кім болдың?

— Сусармын.

— Сусар, Сусар! Көлге жусар, ұйқыңнан тұр, мойыныңды бұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ!

— Қап, бәлем! — деп күрек тістерін ақситып, сусар далаға шықты. Бірақ Тоқылдақ көрші шынардың бұтағын қаға бастаған еді.

— Тоқ, тоқ… Тоқ, тоқ, тоқ. Күн шықты, демек, ұйқы жоқ!

— Әй, бұл қайсың таң атпай мазалаған?

— Тоқ, тоқ… Тоқылдақ деген мен болам. Өзің кімсің?

— Күзенмін!

— Күзен, Күзен, суда жүзген!

Ұйқыңнан тұр, мойыныңды бұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ!

— Қап, бәлем! Мына жағың қарысқырдың ызасы-ай! — деп Күзен далаға шыққанша, тоқылдақ шыршаның қабығын қаққылай бастады:

— Тоқ, тоқ, тоқ, тоқ, тоқ… Күн шықты, демек, ұйқы жоқ!

— Әй, дүрсілдеткен қайсың?

— Тоқ. тоқ… Тоқылдақ деген мен болам. Өзің кімсің?

— Кәмшатпын, Кәмшат!

— Кәмшат, Кәмшат, ала моншақ! Ұйқыңнан тұр, мойыныңды бұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ.

— Қап, бәлем! — деп, тісін шақылдатқан Кәмшат далаға жүгіргенше, Тоқылдақ теректің бұтағын қаққылай бастады:

— Тоқ, тоқ, тоқ, тоқ… Күн шықты, демек, ұйқы жоқ!

— Бұл кім екен? — деген дауыс теректің түп жағынан естілді.

— Тоқ, тоқ… Тоқылдақпын. Өзің кім болдың?

— Менмін ғой. Қоян.

— Қоян, Қоян, жылдам оян! Ұйқыңнан тұр, мойыныңды бұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ!

— Қап, бәлем! Жаңа ғана көзім ілініп еді, — деп Қоян інінен шыққанша, Тоқылдақ лып беріп еменге қонды.

— Тоқ, тоқ, тоқ, тоқ, тоқ… Күн шықты, енді ұйқы жоқ!

— Бұл кім тарсылдатқан? — Гүріл еменнің түбінен естілді.

— Тоқ, тоқ… Тоқылдақпын. Өзің кімсің?

— Мен бе? Мен Маймақ емеспін бе?

— Маймақ, Маймақ! Талтақ аяқ, ұйқыңнан тұр, мойыныңды бұр, тоғайға жүр, өрік қақ, жидек тап, жаңғақ шақ!

— Әй, мына Тоқылдағың рас айтады. Ұйқыға әлі ерте болар, — деп Маймақ аю апанынан шығып, шаруасына кірісті. Тоқылдақ басқа ағашқа ұшып кетті.

Балалар! Тоқылдаққа қай хайуанаттың ашуланғаны дұрыс та, қайсысынікі дұрыс емес?