Қашықтықтан оқытуда ойын арқылы шет тілде айтылым дағдыларын қалыптастыру

МРНТИ шет тілі: екі шет тілі мамандығының
4 курс студенті
Ғылыми жетекші: ф.ғ.к Нургалиева М.М
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті
Атырау қаласы, Қазақстан Республикасы, Доскалиева Арайлым Зорбаевна

Аңдатпа: Мақалада шетел тілін қашықтықтан оқытуда ойын формаларын пайдалану, оқушының танымдық процесстерін, шет тілін үйренуге деген ынтасын арттыруды қарастырады. Оқытудың ойын формалары білімді игерудің барлық деңгейлерін пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, интернет пен озық технологиялар дәуірінде оқылған тақырып аясында оқушының назарын аудару және сақтау қиынға соғады. Оқытудың тиімділігін арттыру бағытында ойын «тілдік кедергіні» жеңуге көмектеседі.

Тірек сөздер: шетел тілін қашықтықтан оқытудағы әдіс түрлері, ойын формалары, ойын педагогикалық технологиялары, өзін-өзі бағалау, дидактикалық тәсілдер, ситуациялық-вариативті жаттығу, коммуникативті, интерактивті, сөйлеу ойындары.

Соңғы он-бес жылдан астам уақыт ішінде Қазақстандағы білім беру жүйелерінің құрылымындағы елеулі өзгерістер болып жатыр. Оқу мен білім технологиясы нарықты өркендету жолында тиімді құралына айналып отыр. Осы ретте қазіргі замандағы технологияларға негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл атқарады. Дүние жүзі бойынша қашықтан білім беру жүйесін өркендетудің басты мақсаттарының бірі-оқушылардың кез келген мектептер, колледждер мен университеттегі бағдарламалары бойынша оқып, білім алуларына мүмкіндік туғызбақ.

Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың 3 түрлі формасы бар: онлайн (синхрондық) және оффлайн (асинхрондық) және кең таралған үшінші түрі вебинар. Онлайн режимдегі оқыту дегеніміз – интернет ресурстарының көмегімен ағымдағы уақытта белгілі бір қашықтықта мұғалім экранын көру арқылы оқытуды ұйымдастыру формасы. Ойын технологиялары педагогикалық технологиялардың ажырамас бөлігі болып табылады. Педагогикада алғаш рет "технология" ұғымы 1940-1950 жылдардың басында пайда болды және педагогикалық процесте техникалық құралдар мен бағдарламаланған оқытуды қолданумен байланысты болды. Шетел тілі сабағында коммуникативтік ойындардың рөліне тоқталсақ, В.А. Сухомлинский « Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, фантазиясыз толық мәндегі ақыл -ой тәрбиесі деген болмайды» деп айтқан.

Қазіргі заманғы отандық және шетелдік педагогикадағы оқу және тәрбие процесін технологияландыру оқытуды "кепілдендірілген нәтижесі бар өндірістік-техникалық процеске" айналдыра алатын дидактикалық тәсілдерді іздеумен байланысты.

Педагогикалық теория мен практикада білім беру процесінде ойын технологияларын қолдану мәселесі жаңа емес. Ойын теориясын, оның әдіснамалық негіздерін зерттеп, оның әлеуметтік табиғатын нақтылауды келесі ғалымдар жүргізді: П.И. Пидкасистый, Ж. С. Хайдаров, Д. Б. Эльконин, Л. С. Выготский.

Оқытудың технологиялық тәсілін бүгінде отандық педагогика белсенді дамытуда: М.Е. Бершадский, В. И. Боголюбов, В. В. Гузеев, Т. А. Ильина, М. В. Кларин, А. И. Космодемьянская, М. М. Левина, З. А. Малькова, В. Я. Пилиповский, А. Я. Савельевтің, сондай-ақ шетелдік авторлардың: Л. Андерсон, Дж. Блок және басқалар.

"Ойын педагогикалық технологиялары" ұғымы әртүрлі педагогикалық ойындар түрінде педагогикалық процесті ұйымдастырудың әдістері мен әдістерінің кең тобын қамтиды.

Д. Б. Эльконин ойынға адам үшін маңызды төрт функция береді (29, б. 38):

* мотивациялық-қажеттілік саласын дамыту құралы,

* таным құралы;

* ақыл-ой әрекетін дамыту құралы;

* еркін мінез-құлықты дамыту құралы

Жалпы ойындардан айырмашылығы, педагогикалық ойынның маңызды ерекшелігі бар-оқытудың нақты мақсаты және оған сәйкес педагогикалық нәтиже, оны негіздеуге, нақты анықтауға және оқу-танымдық бағытымен сипатталады. Ойын сонымен қатар ситуациялық – вариативті жаттығу ретінде қарастырылады, онда сөйлеу үлгісін өзіне тән белгілермен – эмоционалдылықпен, риясыздықпен, сөйлеу әсерінің мақсаттылығымен нақты сөйлеу қарым-қатынасына мүмкіндігінше жақын жағдайларда бірнеше рет қайталауға мүмкіндік жасалады. Сабақтың ойын формасы сабақта оқушыларды оқу іс-әрекетіне ынталандыру, ынталандыру құралы ретінде әрекет ететін ойын әдістері мен жағдайларын қолдана отырып жасалады. Сабақтың сабақ түрінде ойын әдістері мен жағдайларын жүзеге асыру келесі негізгі бағыттарда жүреді:

1. Дидактикалық мақсат оқушыларға ойын тапсырмасы түрінде қойылады;

2. Оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады;

3. Оқу материалы оның құралы ретінде қолданылады. Оқу іс-әрекетіне дидактикалық тапсырманы ойынға аударатын жарыс элементі енгізіледі;

4. Дидактикалық тапсырманы сәтті орындау ойын нәтижесімен байланысты.

Ойын әдісінің ерекшелігі-ойын кез-келген оқушыға, тіпті тілде жеткілікті білімі жоқ адамға да мүмкін. Сонымен қатар, тілдік дайындықтан әлсіз оқушы ойында бірінші бола алады: тапқырлық  кейде тақырып бойынша білімнен гөрі маңызды болып шығады. Тілдік материал білінбейді, сонымен бірге қанағаттану сезімі пайда болады, оқушы бәрімен бірдей сөйлей алады.

Ойын оқыту әдісін қолдану сияқты маңызды әдістемелік:

1. Оқушылардың сөйлеу қарым-қатынасына психологиялық дайындығын құру;

2. Тілдік материалды бірнеше рет қайталаудың табиғи қажеттілігін қамтамасыз ету;

3. Оқушыларға дұрыс сөйлеу нұсқасын таңдауға үйрету, бұл жалпы сөйлеудің ситуациялық стихиясына дайындық.

Сабақтың сабақ түрінде ойын әдістері мен жағдайларын жүзеге асыру негізгі бағыттар бойынша жүреді:

1. Дидактикалық мақсат оқушыларға ойын тапсырмасы түрінде қойылады;

2. Оқу әрекеті ойын ережелеріне бағынады;

3. Оқу материалы оның құралы ретінде пайдаланылады, дидактикалық тапсырманы ойынға аударатын жарыстың элементі оқу іс-әрекетіне енгізіледі;

4.  Дидактикалық тапсырманы сәтті орындау ойын нәтижесімен байланысты.

Оқушыларды ойын түрінде оқытудың мақсаты:

1.  Шет тілі арқылы ойлауды дамыту;

2.  Пәнді оқуға деген ынтаны арттыру;

3.  Ойынның әр қатысушысының жеке өсуін қамтамасыз ету;

4. Бір-бірімен белсенді және мейірімді қарым-қатынас жасау дағдыларын жетілдіруге ықпал ету.

Оқытудың әртүрлі әдістерін қолдану тілдік құбылыстарды есте сақтауға, тұрақты визуалды және есту бейнелерін жасауға, оқушылардың қызығушылығы мен белсенділігін сақтауға көмектеседі. Оқытудың бастапқы кезеңінде ойындар мен ойын жағдайларын қолдану оқушылардың тілге деген қызығушылықты оятуға ғана емес, сонымен қатар оқытуда жеке көзқарасты мақсатты түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді, сонымен қатар оны үйренуге оң көзқарас қалыптастырады, оқушылардың өзіндік сөйлеу-ойлау әрекетін ынталандырады. Шет тілін оқытудың ойын формалары оқытудың бастапқы кезеңінде ғана емес, сонымен бірге аға кезеңінде де өзекті, өйткені олар үлкен жасөспірімдердің дамуы мен дүниетанымының ерекшеліктеріне байланысты.

Сонымен қатар, олар оқушылардың танымдық процестерін белсендіреді, шет тілін үйренуге деген ынтаны арттырады. Бірақ, ең бастысы, ойын әдістері қатысушылар арасындағы қарым-қатынастың табиғи жағдайларын жасайды. Оқытудың жоғарғы сатысында оқу, айтылым және жазылым сөйлеу белсенді дамиды, сөздік қоры артады. Жасөспірімдердің жетекші қызметі-тұлғааралық қарым-қатынас болғандықтан, ойын әдістері қарым-қатынас жағдайында жаңа лексикалық материалды үйренуге, шет тілін үйренуге деген ынтаны арттыруға мүмкіндік береді. Оқушылардың мотивациясы және олардың қызығушылығы шет тілін үйренудің негізгі факторы болып табылады. Ойын әдісі үлкен оқу және психотерапиялық әлеуетке ие, өйткені ойын психикалық стресті тудырады, онсыз орта мектепте белсенді оқу процесі мүмкін емес.

Оқытудың ойын формалары білімді игерудің барлық деңгейлерін қолдануға мүмкіндік береді: репродуктивті әрекеттен түрлендіргіш арқылы негізгі мақсатқа – шығармашылық және іздеу қызметіне дейін. Шығармашылық және іздеу қызметі, егер оның алдында репродуктивті және трансформациялық іс-әрекет болса, тиімді болады, оның барысында оқушылар оқыту әдістерін үйренеді.

Осыған сүйене отырып, оқытудың ойын формаларының технологиясы оқушыларға өздерінің ілімдерінің себептерін, ойын мен өмірдегі мінез-құлқын білуге, яғни жеке іс-әрекеттің мақсаттары мен бағдарламаларын қалыптастыруға және оның жақын нәтижелерін болжауға үйретуге бағытталған деп айта аламыз.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Бабанский Ю.В. Оқу-тәрбие процесін оңтайландырудың әдістемелік негіздері / Ю. В. Бабанский. – М., 2007. – 198 Б.
2. Беспалько В. П. Педагогикалық технологияның құрамдас бөліктері / В.П. Беспалько. – М., 2008. – 178 б.
3. Курбатова М.Ю. Бастапқы кезеңде ағылшын тілінің грамматикасын оқытудың ойын тәсілдері. Мектептегі шет тілдері, - №3, 2006 ж. - 179 б.
4. Пидкасистый П.И. оқытудағы ойын технологиясы / П. И. Пидкасистый. – М.: Ағартушылық, 2008 ж. - 193 Б.
5. Соловова Е. Н. Шетел тілдерін оқыту әдістемесі: ілгері курс-М.: АСТ: Астрель, 2010. – 272 б.
6. Пучкова Ю. Я. Ағылшын тілі сабақтарындағы ойындар - М.: АСТ, 2003 ж. – 169 б.
7. Колесникова И. Е. Ағылшын тілі сабағындағы ойындар. Минск: Народная Асвета, - 1990 ж. - 125 б.
8. Комарова Ю. А. Шетел тілдерін оқыту процесінде оқу ойындарын қолдану. - СПб.: "Каро", 2001 ж., - 163 Б
9. Винникова И. В. Психикалық процестерді дамытуға арналған ойындар. Бастауыш мектеп – 2002. - № 3. - 168 б.
10. Бабанский Ю.В. Оқу-тәрбие процесін оңтайландырудың әдістемелік негіздері / Ю. В. Бабанский. – М., 2007. – 198 Б.
11. Выготский Л.С. Баланың психологиялық дамуындағы ойын және оның рөлі: Психология мәселелері. – М., 1966. – 541с
12. Давыдов В. Н. Дамушы оқыту мәселелері / В.Н. Давыдов. – М., 2008. – 204 б.

Аннотация: В статье рассматривается использование игровых форм при обучении иностранному языку, повышение познавательных процессов ученика, мотивации к изучению иностранного языка. Игровые формы обучения позволяют использовать все уровни усвоения знаний. Кроме того, в наше время из за интернета и передовых технологий сложно сосредоточить и удержать внимание ученика на изучаемой теме. Но игры помогает преодолеть «языковой барьер», чтобы повысить эффективность обучения.   

Ключевые слова: виды методов преподавания иностранного языка, игровые формы, самооценивание, дидактические подходы, ситуационно-вариативные упражнения, коммуникативные, интерактивные, речевые игры.

Abstract: The article considers the use of game forms in teaching a foreign language, increasing the student's cognitive processes, motivation for learning a foreign language. Game forms of learning allow you to use all levels of knowledge assimilation. In addition, in our time, due to the Internet and advanced technologies, it is difficult to focus and keep the pupil's attention on the topic being studied. But games helps to overcome the "language barrier" in order to increase the effectiveness of learning.                                                                               

Key words: types of methods of teaching a foreign language, forms of games, self-assessment, didactic approaches, situational-variable exercises, communicative, interactive, speech games.

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: