Мәдениет туралы ғылым

Мәдениеттану – күрделі ғылым, оның пәні – адамзат қоғамы өмірінің ерекше бөлігі ретіндегі мәдениет, оның жеке адамның да, жалпы қоғамның да өміріндегі рөлі мен маңызы.

Мәдениеттану адамдардың әртүрлі қауымдастықтарының өмірінің материалдық және рухани салаларындағы белгілі бір құбылыстардың қалыптасуы мен дамуының алғышарттары мен процестерін зерттейді.

Мәдениеттану тек түсіндірумен шектелмейді. Өйткені мәдениет әрқашан адамның субъективтілігіне бағытталған және онымен жанды байланыстан тыс өмір сүрмейді. Сондықтан мәдениеттану өз пәнін түсіну үшін түсінуді қажет етеді.

Мәдениеттану жалпы мәдениетті ғана емес, сонымен қатар антропологиямен, этнографиямен, психологиямен, әлеуметтанумен, экономикалық теориямен, тіл білімімен және т.б. өзара әрекеттесе отырып, мәдени өмірдің әртүрлі, көбінесе өте ерекше салаларын зерттейді, сонымен бірге өзінің зерттеу мәселелерін шешеді. Басқаша айтқанда, мәдениеттану – күрделі гуманитарлық ғылым, қолданбалы өнер туралы ғылым.

Мәдениеттану "мәдениет" және "логика" сөздерінің екі түбіріне ие, бұл сөзбе-сөз "Мәдениет туралы ғылым"деп аударылады. Мәдениет - бұл құндылықтардың, идеялардың, бейнелердің, адам іс-әрекетінің барлық алуан түрлерінің қабылданған жүйесі: өнер, тіл, дәстүрлер, тұлғааралық қатынастардың нормалары. Мәдениет - бұл болу өнері. Мәдениеттанудың ерекшелігі - ол тарихи процестің барлық кезеңдерінде адам өмірінің барлық салаларын қамтиды. Басқа ғылымдар өте ерекше, әр ғылым өзінің белгілі бір білім саласына сәйкес келеді. Мәдениеттану адам тарихының барлық кезеңдеріндегі өмірдің барлық салаларын қамтиды, бұл ерекше және сонымен бірге әмбебап ғылым. Қоғамның қазіргі құндылықтары мен әлеуметтік процестер мәдениетке тікелей әсер етеді және тек жағымды жағынан ғана емес. Қазіргі қоғамның дамуы "тұтыну қоғамын" жасайды, мұнда бастысы тұтынушы болу керек. Қазіргі жарнама - мәдениеттің барлық негіздерін бұзу. Өнерді түсінудің, өткеннің дәстүрлерін бағалаудың, ана тілін үйренудің қажеті жоқ. Жарнама сияқты "бәрі сияқты" болу өте маңызды. Жарнама феномені мәдениетті тікелей бұзады, оны танымал, тұтынушы етеді. Тек материалдық тауарлар мен қымбат брендтерді сатып алу маңызды. Қазіргі жаһандану бұрынғы мәдени құндылықтардың бәрін өзгертеді: ұлт та, тіл де, тарих та жоқ, "адам" және бәріне төзімділік бар".

Қазіргі таңда, мәдениетке баса назар аударудың себептері қазіргі қоғам өмірінің ерекшеліктерінде жатыр. Дәуірдің бірінші ерекшелігі даралау процестерімен байланысты, егер ол тұтас болмаса, бірақ тұлға барған сайын басымдыққа ие болады. Екінші ерекшелігі - мәдениеттің әлеуметтік жағдайы, оның қоғам мен адаммен ажырамас байланысы. Әрбір адам өзін-өзі бағалайды, сондықтан адам ақылының жоғары жетістіктеріне қол жеткізуге құқылы. Ақпараттық кеңістіктің жаһандануы және оның үздіксіз кеңеюі жағдайында қазіргі заманғы жоғары білікті маман тек тар профильдегі маман бола алмайды. Қазіргі заманғы тұлға ұлттық басымдықтар мен жалпы адамзаттық құндылықтар туралы түсінікке ие болуы керек, әлемдік әлеуметтік - мәдени кеңістікті шарлап, әмбебаптылық негізінде гуманистік дүниетанымды қалыптастыруы керек. Осы құндылықтардың әлеміне кіріспе мінез-құлықтың жалпыадамзаттық, адамгершілік құндылықтарға деген өзіндік корреляциясымен байланысты болуы керек.

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, "философия және саясаттану" факультеті, "дінтану және мәдениеттану" кафедрасы, "мәдениеттану" мамандығының 4-курс студенті Ауғамбаева Алма

Ғылыми жетекші: Аликбаева М.Б.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: