Жастар мәдениеті және заманауи қазақ мәдениетіндегі субмәдениеттердің көрінісі

Әрине, кез келген ұлттың дамуы мен бәсекеге қабілеттілігінің басты ресурсы – жастар. Қазақстанның қазіргі жастары – күрделі саяси, әлеуметтік және экономикалық өзгерістер кезеңінде туып-өскен ұрпақ. Бұл дүниеге өзіндік көзқарасы, ұстанымы, құндылықтары бар жастар. Технологияның, интернеттің дамуы және кез келген ақпаратқа ашық қолжетімділік қазіргі жастарды өзін-өзі қамтамасыз ететін, өршіл, талантты етті.

Осы мақсатта «Жастар» ғылыми-зерттеу орталығы ұсынған жастардың статистикалық моделін жеке әлеуметтік топ ретінде қарастыру ұсынылды.

2023 жылдың басына қарай Қазақстанда 6,05 миллион адам жастар болды. Бұл бір жыл бұрынғыдан 17 мыңнан астам адамға көп және ел халқының 31%-ға жуығы, деп хабарлайды Liter.kz Energyprom.kz сайтына сілтеме жасап.

Айта кету керек, 2022 жылдан бастап республикада 14 пен 35 жас аралығындағы Қазақстан азаматтары жастар болып саналады. Жалпы, қазірдің өзінде 35 жасқа дейінгі 11,53 миллион қазақстандық бар, бұл бір жыл бұрынғыдан 32,5 мыңға көп. Бұл республика халқының жалпы санының 58 пайызынан астамы. Қазақстандағы балалар саны айтарлықтай өскендіктен, бұл он жарым жылдан кейін жастардың санына айтарлықтай әсер етеді.

Жалпы, Қазақстан Республикасы аймақтарының ішінде жастардың ең көп саны Алматы қаласында (722,9 мың адам немесе қала халқының жалпы санынан 33,4%), Түркістан облысында (682,1 мың адам немесе 32,2%) және Астана (468 ,4 мың адам, немесе 34,6%). Облыстар арасында Алматы, Жамбыл, Қарағанды және Ақтөбе қалалары, сонымен қатар, Шымкент мегаполисі де көш бастап тұр.

Сонымен қатар, Қазақстандық ғалымдар елімізде қанша гот, эмо, косплейлер, футбол жанкүйерлері, рокерлер және басқа да субмәдениет өкілдері бар екенін анықтады.

Социологиялық зерттеу нәтижелері КИСИ шығаратын «Spectrum Kazakhstan» ғылыми журналында жарияланды.

Сонымен, зерттеуге сәйкес, сауалнамаға қатысқан жастардың 80% -ы өздерін ешқандай субмәдениетпен байланыстырмайды.

Елдегі ең ірі субмәдениет белсенді спорт жанкүйерлерінің жанкүйерлер қозғалысына айналды. Сауалнамаға сәйкес, «футбол жанкүйерлері» 14-18 жас аралығындағы респонденттердің 6,8%, 18-23 жас аралығындағы респонденттердің 3,9% және 24-28 жас аралығындағы қазақстандықтардың 2,7% құрайды. Екінші орында геймерлер. 14-18 жастағылар арасында 3,1%, 18-23 жастағылар арасында 1,2%, 24-28 жастағылар арасында 0,4%. Үшінші орында хип-хоп жанкүйерлері (жасы бойынша сәйкесінше 1,9%, 1,8% және 0,6%), төртінші орында аниме жанкүйерлері (тиісінше 1,4%, 0,8% және 0,1%).Эмолардың көпшілігі Астанада тұрады (3,4%). Аниме ізбасарларының басым бөлігі Алматы (2,3%) мен Қызылорда облысында (2,2%). Гламур субмәдениетінің ізбасарларының басым бөлігі Атырау (2,9%) және Қызылорда (2,2%) облыстарында. Гиппилердің саны да Қызылорда облысында (2,2%) көп.

Ең көп рэп орындаушылар Астанада (2,6%) және Алматыда (1,8%). Сондай-ақ ең көп рокерлер Астана (2,6%) және Қарағанды (1,4%) облыстарында. Футбол жанкүйерлерінің басым бөлігі Қызылорда (7,7%), Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарында (әрқайсысында 7,1%). Ойыншылар ең танымал Атырау (8,7%) және Солтүстік Қазақстан (7,7%) облыстарында.

Паркур ең танымал Ақтөбе (2%) және Қарағанды облыстарында (1,4%). Байкерлердің көпшілігі Қызылорда және Қостанай облыстарында (әрқайсысы 1,1%). Жарыс жүргізушілерінің субмәдениеті Алматыда ең дамыған (1,4%). Брейк-денстердің басым бөлігі Қызылорда облысында (1,1%). Граффити субмәдениетін, зерттеуге сәйкес, Қазақстанның бір өңірінде – Қостанайда (2,2%) ғана кездестіруге болады, басқа еш жерде жоқ. Хип-хоп субмәдениеті екі облыста ғана көш бастап тұр – Қызылорда (5,5%) және Маңғыстау (4%). Бардтардың басым бөлігі Қостанай және Қызылорда облыстарының жастары (әрқайсысы 1,1%).

Шығыс Қазақстан облысында, Павлодар, Түркістан, Ақмола және Қарағанды облыстарында сауалнамаға қатысқан жастардың 99%-ға дейіні үзілді-кесілді өздерін ешбір субмәдениеттің өкіліміз деп санамайды.

Сонымен қатар, жастардың субмәдениетке қатысу себептері туралы сауалнама жүргізілді. Сауалнамаға қатысқандардың 57,7%-ы себеп ретінде «хобби, уақытты қызықты өткізу тәсілі» деп атады. Субмәдениетке қатысуды Қазақстанда 14,2% және Астанада респонденттердің 41,2% «Өмірдің мәні» деп атады. Ал субмәдениет қатысушыларының 11%-ы мұны «уақытты өлтіру» әдісі деп атады, олардың көпшілігі Солтүстік Қазақстан облысында (33%) болды. Тағы бір танымал жауап, 10,8% - сән.

«Жастар» ғылыми-зерттеу орталығы ағымдағы көрсеткіштерге сүйене отырып, 100 адамның мысалы бойынша Қазақстан жастарының статистикасын дайындады. Осылайша, 14 пен 29 жас аралығындағы жастар арасында ер адамдар басым. Қала жастарының саны ауыл жастарынан 12,8%-ға көп.

Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан алғанда жастардың басым бөлігі экономикалық белсенді, атап айтқанда, олар жалдамалы жұмысшы немесе жеке кәсіппен айналысады.

Шығармашылық мамандықтар барған сайын кең таралған. Жастар әлеуметтік желілер арқылы танымал болуға және белгілі бір салада көшбасшы болуға ұмтылуда, бұл оларға қаржылық тұрақтылық әкеледі. Көптеген жастар қосымша білім беруге үлкен көңіл бөледі, қазақстандық жастардың төрттен бірінен астамы қосымша білім беру ұйымдарына барады. Сонымен қатар, ел дамуына сүбелі үлес қосып жүрген жас ғалымдардың қатары да айтарлықтай артты. Талантты қазақстандық жастардың сыртқы нарықты бағындыруға ұмтылысы артып келеді. Соңғы 10-15 жылда көптеген жастар әлемдік аренада биік белестерді бағындырып, еліміздің имиджін жоғары деңгейге көтерді», - дейді Жастар ғылыми орталығының директоры Аян Сакошев.

Өткен жылдардағы жастар тенденциясын салыстыра отырып, жастар арасында спортпен айналысу сәнге айналғанын атап өтуге болады. 2,4 миллионнан астам жас спортпен тұрақты айналысады, оның 9 пайызы ұлттық спорт түрлерімен айналысады. Пандемия спорт саласына да өзіндік түзетулер енгізгеніне қарамастан, жастар жаңа өзгерістерге шебер бейімделіп, жаңа стильді – үйде, ашық ауада жаттығуды және әртүрлі типтегі онлайн марафондарды өткізуді енгізуде.

Жастардың мәдени-құндылық көзқарастарын қалыптастыруда БАҚ негізгі құрамдастардың бірі екені даусыз. Жастар өз ойын ашық, батыл айта бастады. Нәтижесінде перфоманс бірінші орында. Яғни, бүгінде әрбір жастың дерлік көзге түсіп, өзгені көргісі келетініне әлеуметтік желілер ықпал етті. Бұл соңғы әлеуметтік платформалардың бірі – TikTok-тың танымалдығының негізі болды. Бірақ ақпараттық технологиялардың ауқымды әсеріне қарамастан, бірнеше жылдар бойы жас қазақстандықтардың дәстүрлі құндылықтары – білім алу, отбасын құру және өзін-өзі жүзеге асыру өзгеріссіз қалды.

Жалпы алғанда, өзін-өзі тану жолында белгілі бір қиындықтардың болуына қарамастан, жастар өз өмірлеріне қанағаттанады және болашаққа, жоспарларға және оларды жүзеге асыру мүмкіндіктеріне оң көзқарас танытады. Қорыта айтқанда, қазіргі таңда жаңа бағдарламасы мен құндылық ұстанымдары, биік мақсаттарға жетуге бағытталған экономикалық жобалары бар, өз ойын ашық айтудан қорықпайтын, алға ұмтылып, еңсеретін жаңашыл, жаңашыл жастар қалыптасып келе жатқанын ерекше атап өткен жөн. Жаңа ұрпақ Қазақстанның болашағының дамуына жарқын бояулар әкелетіні сөзсіз.

Бұл мақала «Қазақ мәдениетін және қазіргі заман мәдениеті» пәні аясында жазылды. Мақалаға https://newtimes.kz/ және https://mk--kz-kz.turbopages.org/mk-kz.kz/s/social/2019/11/13/futbolnye-fanaty-geymery-i-khipkhopery-samye-bolshie-subkultury-v-kazakhstane.html сайттарынан материалдар алынды.

Мақала авторы - Өлмесова Аружан. «Әл-фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті», «Философия және Саясаттану факультеті», «Дінтану және Мәдениеттану кафедрасы», «6B03102 -Мәдениеттану» білім беру бағдарламасы, 4 курс студенті

Жетекшісі - Кудерина Айжан Нурхамитовна

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: