Әлеуметтік желідегі дін көрінісі

     XXI ғасыр – интернет пен цифрлы технологиялардың ғасыры. Адамзат баласы бұрын-соңды болмаған жылдамдықпен ақпарат алмасып, әлемдік жаңалықтарды бір сәтте біліп отыратын деңгейге жетті. Осы үдерісте адам өміріндегі рухани сала – дін де сырт қалмай, әлеуметтік желі арқылы жаңа кеңістікте белсенді түрде таралуда.Қазақстанда соңғы жылдары халықтың діни сауаттылығы артқанымен, дін туралы ақпараттың басым бөлігі YouTube, Instagram, TikTok, Telegram желілерінен алынатыны – шындық. Бұл — діннің дәстүрлі жолмен таралуынан цифрлы форматқа ауысқанын көрсетеді. Бір жағынан бұл қолжетімділік пен ашықтықты қамтамасыз етсе, екінші жағынан ақпараттың бұрмалануы мен радикалды топтардың ықпалын арттырып жіберуі мүмкін.

      Қазіргі таңда әлеуметтік желілерде дінге қатысты контентті бірнеше бағытқа бөліп қарауға болады:

1.    Ресми діни ұйымдардың парақшалары – Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасы (ҚМДБ), түрлі мешіттердің Instagram және Telegram арналарында жарияланатын ақпараттар.

2.    Теолог, дінтанушы, имам блогерлер – жастарға жеңіл әрі заманауи форматта діни тақырыптарды түсіндіретін тұлғалар.

3.    Жеке тұлғалардың пікірлері – дінге жаңадан бет бұрған немесе оны өзінше түсінетін адамдардың видеолары, жазбалары.

4.    Радикалды және анонимді топтар – сырт елден немесе жасырын парақшалардан таралатын жалған әрі қауіпті діни идеологиялар.

Мысалы, ҚМДБ-ның ресми YouTube арнасында «Имам жауап береді» айдары арқылы жастардың күнделікті діни сауалдарына нақты әрі шариғатқа сай жауаптар беріледі. Бұл – діннің ресми, дәстүрлі бағытта таралуына оң ықпал етеді.

Алайда TikTok сияқты алаңдарда кейбір өзін “уағызшы” деп атайтын блогерлер шала біліммен дінге қатысты күрделі мәселелерге жауап беріп, қоғамда қате түсінік қалыптастыруы мүмкін. Бұл туралы дінтанушы Қ. Жолдыбай: «Әлеуметтік желіде дін жайлы айту – білім мен жауапкершілік талап ететін іс. Әркім өз бетінше уағыз жүргізе берсе, қоғамда дінді ойыншық етіп қоямыз» – деп ескертеді [1]

     Жастар арасында дінге қызығушылық артып келе жатқаны байқалады. Олар мешітке бармаса да, діни видеолар көріп, сұрақтарға жауап іздейді. Бұл жағынан әлеуметтік желі оңтайлы құрал ретінде қызмет етеді. Мысалы, YouTube желісіндегі қазақша «Құран тәпсірі», «Намаз оқу жолдары» видеолары миллиондаған қаралым жинайды. Бұл – халықтың дінге бет бұра бастағанын көрсетеді.

Танымал имамдар – Бауыржан Әбдуәлі, Наурызбай қажы Тағанұлы, Ұлан Қамбаров сияқты тұлғалар желі арқылы имандылықты, отансүйгіштікті, сабыр мен ізгілікті насихаттап жүр. Бұл – дәстүрлі діннің қоғамға оң әсері.

Алайда интернеттің ашықтығы – радикалды топтарға да мүмкіндік береді. Олар жастардың діни сауатының төмендігін пайдаланып, манипуляция жасайды. 2016–2017 жылдары әлеуметтік желі арқылы радикалды ұйымдарға қосылып кеткен қазақстандық жастар туралы ақпарат қоғамды алаңдатты.

Ә. Нысанбаев бұл мәселе туралы былай дейді: «Әлеуметтік желідегі діни радикализм – виртуалды, бірақ нақты қауіп. Мемлекет тек мешіттерді ғана емес, TikTok пен Telegram арналарын да бақылауы керек» [2].

Қауіпті радикалды контент көбінесе араб тіліндегі аударма видеолар, өзге елдің мәдениетімен байланысты түсініктер арқылы таралады. Бұл дәстүрлі исламды бұрмалап, қазақы болмысқа жат дүниелерді жастарға таңады.

    Әлеуметтік желі – бүгінгі қоғамның ажырамас бөлігі. Ол дінді таратуда да үлкен рөл атқарады. Бір жағынан – халықтың діни сауаттылығын арттырып, имандылыққа үндесе, екінші жағынан – жалған түсінік пен радикалды көзқарастардың таралуына жол ашуы мүмкін.

    Сондықтан әрбір адам дін туралы ақпаратты қайдан алып отырғанына мән беруі тиіс. Дін – тек уағыз ғана емес, өмірлік философия, рухани тәрбие, мәдени мұра. Оны дұрыс түсіну үшін ресми дереккөздерге, дінтанушы мамандарға, тәжірибелі имамдарға жүгіну қажет.Мемлекет пен қоғам бірлесіп, әлеуметтік желідегі дін туралы контентті реттеуді, жастардың діни сауатын арттыруды жүйелі түрде қолға алуы керек. Сонда ғана біз болашақ ұрпақты жат ағым мен теріс идеологиядан қорғай аламыз.
 

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

Философия және саясаттану факультеті

Дінтану және мәдениеттану кафедрасы

Дінтану мамандығы

3курс студенті Сәрсен Мөлдір Айболқызы

Жетекші: аға оқытушы Кантарбаева.Ж.У

www.kaznu.kz