"Таза ауа – денсаулық кепілі"

Таза ауа – денсаулық кепілі

Ауа – тіршілік иелері үшін ең негізгі және өмірлік маңызы бар табиғи ресурс. Адам бірнеше күн сусыз өмір сүре алады, бірақ бірнеше минут қана тыныс алмай өмір сүру мүмкін емес. Сондықтан таза ауа – денсаулығымыздың басты кепілі. Бірақ бүгінде әлемдегі миллиондаған адам таза ауамен тыныстауға қол жеткізе алмай отыр. Бұл тек экологиялық мәселе емес, бұл – адамзаттың өміріне тікелей әсер ететін дабыл.

---

Ауаның ластануы – жаһандық мәселе

Ауаның ластануы бүгінгі таңда тек бір мемлекеттің ғана емес, бүкіл әлемнің күрделі проблемасына айналды. Зауыттар мен фабрикалардан шыққан түтін, көлік газдары, ауыл шаруашылығындағы химиялық заттар, қоқыстарды жағу – бәрі де ауа құрамына улы заттардың түсуіне себеп болады.

Факт: Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) 2023 жылғы мәліметі бойынша, әлемде жыл сайын 7 миллионға жуық адам ауаның ластануынан болатын аурулардан көз жұмады. Бұл өлім-жітім жүрек-қан тамырлары, тыныс алу, онкологиялық аурулармен тікелей байланысты.

Мысал: Қытайдың Бейжің қаласында соңғы он жыл ішінде ауа ластану деңгейі бірнеше есе артты. Тіпті кей күндері тұрғындарға сыртқа шықпауға кеңес беріледі, ал оқушыларға мектепке баруға тыйым салынады. Адамдар көшеге респираторсыз шыға алмайды.

---

Ластанған ауа – денсаулыққа тікелей қауіп

Ауаның құрамындағы зиянды газдар мен шаң бөлшектері тыныс алу жолдары арқылы ағзаға өтіп, көптеген қауіпті ауруларға себеп болады. Ең жиі кездесетін аурулар:

• Демікпе

• Созылмалы бронхит

• Жүрек-қан тамырлары аурулары

• Өкпе қатерлі ісігі

• Аллергиялық реакциялар

Факт: 2022 жылы Lancet журналында жарияланған зерттеу нәтижесінде, ауаның ластануы әлемдегі ересек адамдардағы инсульт пен инфаркттің басты себептерінің бірі ретінде танылды.

Бұдан бөлек, ластанған ауа балалардың денсаулығына ерекше қауіп төндіреді. Олар ересектерге қарағанда әлдеқайда сезімтал, әрі олардың өкпе дамуы әлі толық аяқталмаған.

---

Таза ауаның пайдасы

Ауаның тазалығы – адамның психикалық және физикалық саулығына тікелей әсер етеді. Таза ауада серуендеу, табиғат аясында тынығу:

• Жүйке жүйесін тыныштандырады

• Ми қызметін жақсартады

• Иммунитетті күшейтеді

• Ұйқыны реттейді

• Балаларда ақыл-ой дамуына жақсы әсер етеді

Факт: Гарвард университетінің зерттеуіне сәйкес, орман мен саябақтарға жақын жерде тұратын адамдарда күйзеліс пен депрессия деңгейі 25%-ға төмен болады.

---

Адамзат таза ауа үшін не істей алады?

Бұл сұрақтың жауабы бір адамның емес, бүкіл қоғамның әрекетіне байланысты. Дегенмен, әр адам өз өмір салтында бірнеше қарапайым қадамдар арқылы табиғатты, соның ішінде ауаны сақтауға үлес қоса алады.

---

1. Көлік қолдануды азайту

Жеке көліктер – қаладағы басты ауа ластаушы факторлардың бірі. Оның орнына:

• Қоғамдық көлікпен жүру

• Велосипед қолдану

• Жаяу жүру

• Электрлі көліктерге көшу

Мысал: Нидерландыда халықтың 60%-ы күнделікті жұмысына велосипедпен барады. Бұл елде ауа сапасы Еуропа елдері арасында ең жақсы деңгейде.

---

2. Жасыл желек отырғызу

Ағаштар – табиғи ауа сүзгіштері. Олар көмірқышқыл газын сіңіріп, орнына оттегі бөліп шығарады. Әр отырғызылған ағаш адамзатқа бір қадам жақсылық болып табылады.

Факт: Бір ересек ағаш жылына 120 кг көмірқышқыл газын сіңіре алады. Бұл – бір автокөліктің жылдық ластау мөлшерін 1 ағаш теңестіре алатынын көрсетеді.

---

3. Қоқысты өртеу мен жағуды тоқтату

Көптеген елді мекендерде тұрмыстық қалдықтар арнайы орындарда емес, ашық жерде жағылады. Бұл ауаға улы газдардың бөлінуіне әкеліп соғады.

Шешім: Қоқысты сұрыптау, қайта өңдеуге өткізу, пластик пен қағазды өртеудің орнына арнайы контейнерге тастау – ауаға жасалған үлкен жақсылық.

---

4. Өндіріс орындарын экологиялық бақылау

Мемлекеттер деңгейінде зауыттардың ауаға шығаратын қалдықтарын қатаң қадағалау қажет. Жаңа технологияларды пайдалану арқылы шығарындыларды азайту – ұзақ мерзімді шешім.

Мысал: Швеция 2030 жылға дейін ауаға зиянды қалдықтар шығармайтын «жасыл зауыт» жобасын жүзеге асырып жатыр.

---

5. Эко-білім беру және ақпарат тарату

Адамдар экологиялық сауатты болған сайын, табиғатқа деген көзқарас та өзгереді. Мектеп жасынан бастап балаларға табиғат пен ауа тазалығы жайында білім беру өте маңызды.

---

Қазақстандағы жағдай

Қазақстанда да ауа ластануы – өзекті мәселе. Әсіресе Алматы, Өскемен, Теміртау сияқты ірі қалаларда қыс мезгілінде ауаның сапасы күрт төмендейді. Бұл – көмір жағудан, автокөлік көптігінен және өндірістен туындаған мәселе.

Факт: 2022 жылы Алматы қаласы әлемдік рейтингте ең ластанған қалалардың алғашқы ондығына кірді. Бұл жай ғана көрсеткіш емес – онда тұратын миллиондаған адамның денсаулығына қауіп.

Не істеліп жатыр: Қазақстанда "Жасыл Қазақстан", "Экологиялық кодекс", "Таза ауа" секілді бірнеше мемлекеттік бағдарлама қолға алынған. Сонымен қатар, қоғамдық ұйымдар мен еріктілер орман отырғызу, қоқысты сұрыптау, экологиялық акциялар өткізу сияқты шараларды ұйымдастырып келеді.

---

Қорытынды

Таза ауа – біздің байлығымыз. Оның қадірін жоғалтпай тұрып, сақтау — әрбір адамның борышы. Біз үлкен өнертабыстар мен технологияларға жеттік, бірақ табиғатсыз, ауасыз ешбір технология өмірімізді сақтап қала алмайды. Таза ауа – денсаулығымыздың кепілі ғана емес, болашағымыздың да негізі.

Егер біз бүгіннен бастап өз әрекетімізге мән берсек, ертеңгі ұрпаққа таза табиғат қалдыра аламыз. Көлік орнына велосипед, пакет орнына дорба, бейжайлық орнына жанашырлық таңдасақ – ауамыз да, өміріміз де тазарады.

---