ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕ ОСМАН ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ТАРИХЫН ОҚЫТУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН МҮМКІНДІКТЕРІ

ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕ ОСМАН ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ТАРИХЫН ОҚЫТУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН МҮМКІНДІКТЕРІ

Түйін:
Бұл мақалада Қазақстан Республикасының орта білім беру жүйесінде Осман империясы тарихының оқытылу ерекшеліктері мен әдістемелік мәселелері қарастырылады. Автор қазіргі оқулықтар мен білім беру бағдарламаларына талдау жасап, оқыту мазмұнының тереңдігі мен тарихи маңызын саралайды. Сонымен қатар, Осман тарихын оқытудың тиімді әдістері мен тарихи сананы қалыптастырудағы рөлі көрсетіледі.

Кілт сөздер: Осман империясы, тарихты оқыту, Қазақстан мектебі, оқулық, тарихи сана, әдістеме.

Кіріспе

Осман империясы — дүниежүзілік тарихта ерекше орын алатын ірі түркі-мұсылман мемлекеті. Оның геосаяси, мәдени және діни ықпалы Орта ғасырлар мен Жаңа заман кезеңінде Еуразия кеңістігін қамтыды. Осындай тарихи маңызға ие империя туралы білім беру Қазақстан мектептеріндегі дүниежүзі тарихы пәнінің маңызды құрамдас бөлігі болып саналады. Алайда бұл тақырыптың оқытылуы, мазмұн тереңдігі мен әдістемесі қазіргі таңда ғылыми тұрғыда жүйелі зерттеуді қажет етеді.

1. Осман империясының тарихы – жаһандық үдерістердің ажырамас бөлігі

Осман мемлекеті XIV–XX ғасырлар аралығында әлемдік геосаяси теңгерімде маңызды рөл атқарды. Оның әкімшілік жүйесі, құқықтық құрылымы, мәдениеті мен діні, сондай-ақ Еуропа және Шығыс елдерімен қарым-қатынасы дүниежүзі тарихының көптеген тарауларымен байланысты. Сондықтан мектеп бағдарламасында Осман тарихын оқыту тек жекелеген империя тағдырын ғана емес, сонымен қатар бүкіл аймақтық және жаһандық үдерістерді түсінуге жол ашады.

2. Қазақстан мектептеріндегі Осман тарихының көрінісі

Қазақстан мектептеріндегі 7–11 сыныптарға арналған дүниежүзі тарихы оқулықтарында Осман империясы туралы тараулар бар. Алайда, бұл тақырып көбіне қысқаша сипатталып, терең тарихи және мәдени талдаудан шет қалады. Тақырып көлемінің аздығы, сағат санының шектеулігі және визуалды/цифрлық материалдардың тапшылығы оқушылардың бұл тақырыпты толық меңгеруіне кедергі келтіруде.

3. Әдістемелік мүмкіндіктер мен заманауи тәсілдер

Осман тарихын мектепте тиімді оқыту үшін бірқатар әдістемелік жаңашылдықтарды қолдануға болады:
– Картографиялық тәсіл: Осман империясының аумақтық кеңеюі мен ыдырауын карта арқылы көрсету;
– Рольдік ойындар мен дебат: Сұлтандар арасындағы тақ үшін күрес, реформалар және Еуропамен қарым-қатынас жөнінде пікірсайыс ұйымдастыру;
– Дерекпен жұмыс: Осман архивтері мен саяхатшылардың жазбалары арқылы тарихи құжаттарды талдау;
– Мәдениетаралық байланыс: Осман мәдениетінің қазақ даласына ықпалы, түркі дүниесінің бірлігі мәселелері.

4. Тарихи сана мен құндылықтарды қалыптастырудағы рөлі

Осман империясының тарихы — оқушылардың тарихи санасын қалыптастыруда маңызды фактор. Бұл тақырып арқылы оқушылар ислам өркениетінің дамуын, түркі мемлекеттерінің тарихи сабақтастығын, жаһандық ықпалдастықтағы рөлін түсінеді. Сондай-ақ, бұл — отансүйгіштік, мәдени толеранттылық пен тарихи ойлау қабілетін тәрбиелеудің тиімді құралы.

Қорытынды

Осман империясының тарихын оқыту — дүниежүзі тарихын терең ұғынудың маңызды бөлігі. Қазақстан мектептерінде бұл тақырыпты оқытудың мазмұны мен әдістемесін жаңарту, ғылыми негіздеу — қазіргі тарихи білім беру жүйесінің өзекті міндеттерінің бірі. Оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру үшін сабақ барысында түрлі интерактивті, визуалды және деректі әдістер кеңінен қолданылуы тиіс. Бұл тек тарихи білімді кеңейтумен қатар, тарихи сананы қалыптастыруға ықпал етеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. – Нұр-Сұлтан: ҚР БҒМ, 2021.
2. «Дүниежүзі тарихы» оқулығы. 7-сынып. – Алматы: Мектеп баспасы, 2022.
3. Қасымова С.Ж. Тарихты оқыту әдістемесі. – Алматы: Қазақ университеті, 2019.
4. Zürcher, E. J. Turkey: A Modern History. – London: I.B. Tauris, 2017.
5. İnalcık, H. The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600. – London: Phoenix Press, 2000.
6. Сейтқасымов Ғ. Сефевидтік Иран мен Осман империясы: геосаяси қақтығыстар тарихы // Кембридж тарихы. – Алматы: ҰҒА, 2010.
7. Лебедева Е. История Османской империи в школьном курсе истории // Педагогика и образование. – 2021. – №4.
8. Ермекбаев А. Түркі өркениеті: тарихи және мәдени сабақтастық. – Түркістан: Қ.А. Ясауи атындағы ХҚТУ баспасы, 2020.