«Кинематография және жастар: Экрандағы бейне өмірімізге қалай әсер етеді?»

Кинематография және жастар: Экрандағы бейне өмірімізге қалай әсер етеді?

Бүгінгі күні жастардың бос уақытының едәуір бөлігі экран алдында өтеді. Телевизия, кино, YouTube, Netflix, TikTok – барлығы адамды экранға телміртетін құралдар. Осылардың ішінде кинематография – яғни көркем фильмдер мен сериалдар – жастардың дүниетанымына, мінез-құлқына және құндылықтарына тікелей әсер ететін күшті мәдени құрал болып отыр. Бұл мақалада біз экрандағы бейнелердің жастарға қалай әсер ететінін, оның оң және теріс жақтарын, сондай-ақ саналы көрермен болудың маңызын қарастырамыз.

Кинематография – тек өнер емес, мәдени ықпал құралы

Кино алғаш пайда болған кезде ол жай ғана көңіл көтеру құралы ретінде қабылданды. Алайда уақыт өте келе оның адамдардың көзқарасына, қоғамның даму бағытына әсер ете алатыны анықталды. Кино – оқиғаларды бейнелейтін ғана емес, идея, идеология, құндылықтарды сіңіретін құрал.

Жастар – ең сезімтал әрі бейімделгіш әлеуметтік топ. Олар экрандағы бейнелерді өз өмірімен салыстырып, кейіпкерлерден үлгі алады, оқиғаларды ішкі әлемімен байланыстыра қабылдайды. Сондықтан кинематография жастардың тұлғалық қалыптасуында шешуші рөл атқарады.

Жастар экран арқылы не көреді?

Жасөспірімдер мен жастар жиі қарайтын кино мен сериалдарда бірнеше тақырып басым:

• Әлеуметтік драма – мектептегі қиындықтар, отбасылық қатынастар, достық пен сатқындық.

• Фантастика мен фэнтези – қиял әлемі арқылы армандарын бейнелеу.

• Экшн және суперқаһармандар – батылдық, ерлік, әділет үшін күрес.

• Махаббат пен романтика – қарым-қатынас, сезім, алғашқы махаббат.

Осы жанрлардың әрқайсысы жастарға түрлі жолмен әсер етеді. Бірі шабыттандырса, екіншісі жалған үмітке, ал үшіншісі мінезге кері әсер беруі мүмкін.

Кинематографияның жастарға тигізетін оң әсерлері

1. Эмоциялық даму мен жанашырлық

Жақсы түсірілген фильм көрерменнің жүрегіне жетіп, эмоциясын оята алады. Кино арқылы жастар әртүрлі адамның өмірін, мәселесін түсініп, жанашыр болуды үйренеді. Мысалы, мүгедек бала туралы фильм оны мүсіркеуге емес, түсінуге жетелейді.

2. Әлеуметтік мәселелерді ұғыну

Көптеген әлеуметтік фильмдер жастарды қазіргі қоғамдағы шындықпен бетпе-бет кездестіреді: кедейлік, әділетсіздік, дискриминация, экологиялық проблемалар. Бұл фильмдер жастарды ойлануға, пікір айтуға, тіпті белсенді әрекетке итермелеуі мүмкін.

3. Рухани-адамгершілік құндылықтарды сіңіру

Кейбір киноларда адалдық, достық, батырлық, қайырымдылық сияқты құндылықтар басты идея ретінде беріледі. Мұндай фильмдер жастарды ізгілікке, әділдікке тәрбиелеуге ықпал етеді.

4. Кәсіптік бағдар мен шабыт

Көптеген жас мамандар өз болашақ мамандығын фильмдерден көріп, таңдайды. Мысалы, дәрігер туралы фильм дәрігер болуға шабыттандыруы мүмкін. Кино өнері адамның арманын оятып, шабыт бере алады.

5. Шет тілін үйрену мен әлемді тану

Шетелдік фильмдер мен сериалдар арқылы жастар өзге елдің мәдениетін, тілін, тұрмысын танып, көзқарасын кеңейтеді. Бұл – жаһандану дәуіріндегі маңызды қабілет.

Экрандағы бейненің теріс ықпалы

Кино тек пайдалы әсер бермейді. Ол адамның ойы мен көзқарасын улайтындай дәрежеде де әсер етуі мүмкін. Әсіресе жасөспірім санасы қалыптасып жатқан кезде бұл қауіп айқын білінеді.

1. Қате мінез-құлықты қалыптастыру

Кейбір фильмдер мен сериалдарда агрессия, зорлық-зомбылық, ішімдік ішу, темекі тарту, жеңілтек қарым-қатынастар қалыпты нәрсе ретінде көрсетіледі. Мұны жиі көрген жас көрермен мұндай әрекетті дұрыс немесе сәнді деп қабылдауы мүмкін.

2. Жалған өмір сүру стандарттары

Фильмдерде көрсетілетін әдемі өмір, қымбат заттар, сәнді киім, мінсіз дене пішіні жастарда жалған стандарттар мен комплекс тудыруы мүмкін. Олар өз өмірін төмен бағалап, психологиялық күйзеліске түсуі ықтимал.

3. Өмірді виртуалдандыру

Фантастикалық және анимациялық фильмдер кейде жастардың шынайы өмірден алыстап, арманда ғана өмір сүруіне әсер етеді. Олар нақты әрекет емес, қиял әлеміне енуге бейім болады.

4. Ұлттық болмыстан алыстау

Батыс киноларының басымдығы жастардың қазақы болмыс пен дәстүрден алшақтауына әкелуі мүмкін. Олардың ойлау жүйесі мен өмірге көзқарасы шетелдік үлгілермен қалыптасады.

Кинематография мен ұлттық құндылықтар

Жастардың ұлттық сана-сезімі мен рухани тәрбиесінде киноның рөлі орасан зор. Сондықтан отандық кинематография сапалы, тәрбиелік мәні бар өнімдер ұсынуы тиіс. Соңғы жылдары қазақ киносы қарқынды дамып келеді. Мысалы, «Томирис», «Қазақ хандығы», «Мұқағали», «Жау жүрек мың бала» сияқты тарихи немесе өмірлік мәні бар фильмдер жастарға рух береді, ата-баба ерлігі мен мәдениетті танытады.

Алайда әлі де болса коммерциялық бағыттағы, мәні таяз фильмдердің саны басым. Бұл жағдай ұлттық кино саласына үлкен жауапкершілік жүктейді. Жастарға лайықты үлгі болатын кейіпкерлер мен мазмұн қажет.

Саналы көрермен болу – маңызды қабілет

Киноның әсерінен толықтай қорғану мүмкін емес. Бірақ саналы көрермен болу арқылы әсерді дұрыс қабылдауға болады. Саналы көрермен:

• көрген фильмін сын тұрғысынан бағалайды;

• ақпаратты сүзгіден өткізеді;

• жақсы мен жаманды ажырата алады;

• фильм мазмұнын өміріне тікелей көшіруге тырыспайды.

Мектеп пен отбасы жасөспірімге киноны дұрыс қабылдауды үйретуі тиіс. Бұл – медиа сауаттылықтың маңызды бөлігі.

Мұғалімдер мен ата-аналар не істей алады?

1. Тәрбиелік мәні бар фильмдерді бірге көру
   Үйде немесе мектепте пайдалы киноларды бірге қарап, кейін пікірталас ұйымдастыру – жақсы тәжірибе.

2. Фильмге талдау жасату
   Сабақта көрген фильмге эссе жаздыру, пікір айту арқылы оқушылардың сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамытуға болады.

3. Жастар арасында отандық киноны насихаттау
   Қазақ фильмдерін көруге бағыттап, олардан рухани мән табуға үйрету қажет.

4. Медиа сауаттылықты арттыру
   Оқушыларға интернет пен кинодағы жалған ақпаратты тануды, манипуляцияға түсіп қалмауды үйрету – уақыт талабы.

Қорытынды

Кинематография – тек бос уақыт өткізу құралы емес, жастардың ішкі әлеміне әсер ететін мықты құрал. Экрандағы бейнелер жастарға шабыт беріп, ой тудырып, армандатуы мүмкін. Бірақ сонымен қатар, жалған стандарттар мен теріс әрекетке де жетелеуі мүмкін. Сондықтан киноны сынмен қабылдау, мазмұнды сараптай білу – XXI ғасыр жастары үшін маңызды қабілет.

Болашақта кино жастардың даму құралына айналуы үшін бізге сапалы контент, ұлттық құндылықтарды насихаттау және саналы көрермен тәрбиелеу қажет. Сонда ғана экран өміріміздің айнасы емес, жарқын болашақтың құралы бола алады.

---